T. C. Okan üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ havacilik iŞletmelerinde yer hizmetleri alaninda muhasebe ve vergi uygulamalari

2.2.2. Dünya da Havacılık Sektörünün Gelişimi 
Havacılık tarihinde birçok başarısız deneme olsa da insanlar uçmaktan vazgeçmemiş 
birçoğu ölümle sonuçlansa da denemeler devam etmiştir. Önceleri kağıt ya da bez 
parçaları ile kanat yaparak kontrolsüzce yapılan uçuşlar, ilerleyen yıllarda daha bilinçli 
ve sitemli yapılmıştır. Daha dayanıklı malzemelerin kullanımı ve hava durumuna göre 
hareket edilerek risk en aza indirilmeye çalışılmıştır. Havada uçan kuşlardan esinlenerek 
planör modelleri geliştirilmiştir. Zamanla daha büyük planörler yapılmaya başlanmış ve 
buhar gücüyle çalışan uçak modelleri geliştirilmiştir. 
1800’lü yıllarda birçok başarısız deneme sonucunda gelişen teknoloji ve artan bilgi 
birikimi ile 1903 yılında bilim adamları ve mühendisler, başarıya yaklaşarak insan 
tarafından kontrol edilebilen bir güç kaynağına dayalı bir uçak yapmayı tasarlamışlardır. 
38
Ali Emre Sayılgan, “Türkiye’de Bölgesel Havayolu Taşımacılığının Geliştirilmesi İçin Yapılması 
Gerekenler”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, 2011, s.83-84. 

---

20 
Ancak, bu başarıya ulaşarak onu yakalayanlar, Amerika’nın orta batısında yaşayan 
bisiklet üreticisi Wilbur Wright ve Orville Wright adlı iki kardeş olmuştur. Orville 
Wright ve Wilbur Wright tarafından yapılan uçak, tahtadan olup el yapımıydı. Wright 
kardeşler, tarihi uçuşlarını 1903 yılında, kendi tasarladıkları motor ile yapmışlardır. 
Wilbur Wright, 1908’de Avrupa‟da başarılı bir uçak turu yapmıştır. Uçuş tarihi, 
Haziran 1909’da Fransız havacı Louis Bleriot’un kendi tasarladığı uçak ile İngiltere’de 
kanal boyunca yaptığı yolculuk ile büyük ölçüde tamamlanmıştır. İnsanın ilk güçlü uçuş 
denemelerinden, düzenli uzay seyahatlerine kadar yaklaşık yüz yıllık havacılık tarihini 
geride bırakmış bulunuyoruz. İlk tarifeli uluslararası uçuş hizmeti, 1919 yılında 
başlamıştır.
39
Bu sebeple havacılığın bütün dünya da başlangıç noktası olarak Wright kardeşler 
kabul edilmektedir. İlk yapısal dengeli model uçağı 1871’de Alphonse Penaud 
tarafından uçurulmuş olsa da, bu uçak sadece bir oyuncaktı ve Wright kardeşler, ilk 
insanlı uçuşu 17 Aralık 1903’te gerçekleştirerek gökler hâkimiyetinin temelini 
atmışlardır. Ardından Kanadalı Glenn Curtis, Amerika’daki ilk resmî uçuşu 
gerçekleştirmiştir. Havacılığın ilk yıllarında uçaklar yolcu veya kargo taşımaktan çok 
askerî amaçlı bomba ve mühimmat taşımak için tasarlanmaktaydılar. Uçakların 
taşımacılık amaçlı kullanımı ancak 1. Dünya Savaşı’nın bitimi ile 1925’te 
başlayabilmiştir. Boeing ve Douglas’ın posta uçakları ile hava kargo sektörü oluşmaya 
başlamış ve Boeing’in uçağında yaptığı değişikliklerle uçağa yolcu bölmesi de eklemesi 
ile ilk defa ticari bir hava taşıtı göklerde yükselmiştir. Pacific Air Transport kurulmuş, 
okyanuslar arası seferlerle hava taşımacılığına başlanmıştır.
40
Havacılık sektöründe yolcu taşımacılığının gelişimi incelendiğinde ise; yolcu trafiği 
50 yıllık dönemde senede ortalama Amerika’da % 7, dünya da % 8 arttığı bilinmektedir. 
Aynı durum kargo trafiği için de geçerlidir. Havayolu ulaşımında oran azalmakla 
beraber yıllık % 4 artış söz konusu olduğundan 20 yıllık dönemde var olan yolcu ve 
kargo trafiğinin iki katına çıkması beklenmektedir. Airport Council of International 
39
Güngör, s.12. 
40
Oktay Verel, “İstikbal Göklerin Gökler Bizimdir”, Türk Hava Kurumu Yayınları, Yanın No: 3, 
İstanbul, 1985, s.62-64. 

---

21 
2001 raporuna göre hava trafiği yıllık % 5 artış göstermekte ve bu artışı kaldıracak 
havalimanı geliştirme maliyeti 2020 ye kadar 500 milyar dolar olacaktır.
41
Uluslararası yolcu sayısında 2005-2009 yılları arasında ortalama yıllık büyüme oranı 
2 milyonun üstünde artış beklenen ülkelere bakıldığında ilk 5 ülke içerisinde Türkiye’de 
bulunmaktadır. Polonya yüzde 11.2 oranla birinci, Çin yüzde 9.6 oranla ikinci, Çek 
Cumhuriyeti yüzde 9.5 oranla üçüncü, Katar yüzde 9.2 oranla dördüncü ve Türkiye 
yüzde 8.9 oranla beşinci sırada yer almaktadır. Buna rağmen özellikle karayolu 
taşımacılığına göre havayolu ile ülke içinde yapılan yük ve yolcu taşımacılığının toplam 
taşımacılık içindeki payı oldukça düşüktür. Ülke içinde farklı taşımacılık türleri ile 
taşınan yaklaşık 200 milyon yolcunun yaklaşık yüzde 10’luk bölümü havayolu ile 
taşınırken, bu oran havayolu taşımacılığının geliştiği Avrupa ülkelerinde yüzde 30’un 
üzerine çıkmaktadır.
42
Dünya da hava trafiğinin yüzde 84'ini temsil eden, THY dahil toplam 240 havayolu 
şirketini çatısı altında toplayan Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA, 2014 yılı 
şubat ayında global yolcu trafiğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.4 gibi 
önemli bir talep artışı meydana geldiğini açıkladı. Ortadoğu ülkelerinde yolcu trafik 
artış oranının yüzde 11’i aşacağı, havacılık sektörünün de 2014’te 2.2 milyar dolar kâra 
ulaşacağı belirtildi. Uluslararası Hava Taşımacılık Örgütü (IATA) iletişim müdürü 
Anthony Concil, küresel ekonomideki yavaşlamaya rağmen Ortadoğu’daki sivil 
havacılık endüstrisinin tüm dünya da en hızlı büyüme oranına ulaşacağını söyledi. 
Consil, dünyadaki tüm havayollarının geçen yıl 12 milyar dolar kâr elde ettiğini ve 
2014’te bu miktarın 18.7 milyar dolara ulaşmasının beklendiğini kaydetti. Küresel sivil 
havacılık gelirinin 745 milyar dolara ulaşacağını ifade eden yetkili, artan petrol fiyatları, 
zayıf kargo sektörü ve sert rekabet nedeniyle kâr oranının yüzde 2.5’ta kalacağını 
sözlerine ekledi. Petrol masrafları havayollarının harcamalarının yüzde 30’unu 
oluşturuyor. Tahminlere göre hava kargo sektörünün gelirleri bu yıl 63 milyar dolara 
ulaşacak. Kargo operasyonlarından tüm havacılık sektöründeki gelirin sadece yüzde 
41
Web_20, E.T. 03.12.2015. 
42
Çizmecioğlu, s.37.

---

22 
8.4’ü elde ediliyor. Buna rağmen Ortadoğu’daki kargo sektörünün küresel ortalamanın 
üzerinde performans göstermeye devam etmesi beklenmektedir.
43
43
Web_21, E.T. 10.11.2015.

---

23