www.ziyouz.com kutubxonasi
190
ishlash emas. Yoshlikdan unga tinchlik bermay kelayotgan alam va intiqom tuyg‘usi
uning shu ishga bosh qo‘shishiga sabab bo‘ldi.
U Qosimbekka rozilik berishdan oldin, dovondan o‘tmoqchi bo‘layotganlarning kimligini
surishtirib bildi. Bobur — temuriylardan ekani, Abusaid mirzo uning bobosi bo‘lgani
Sultonning o‘n yosharlik paytida boshdan kechirgan fojealarni esiga soldi.
Sultonning ota-bobolari Shohruh mirzo bilan yaxshi hamkorlik qilgan badavlat odamlar
edi. Shohruhning o‘limidan keyin boshlangan alg‘ov-dalg‘ovlarda Turondan Abusaid
mirzo o‘g‘li Mahmud mirzo bilan Xurosonga bostirib keldilar. Sultonning otasi Shohruh
mirzodan ko‘p yaxshilik ko‘rgani uchun uning nevaralariga yon bosdi.
Lekin Abusaid mirzo g‘olib kelib, Shohruhning ko‘pchilik nevaralarini qilichdan
o‘tkazdirdi. Sultonning otasi va akasini ham shohruhiylar tomonida turgani uchun
boshlarini kesdirdi. Hovlilarida bor mol-hollarini, onasining bo‘qchalaridagi
narsalarigacha talab ketishdi. Bu ham ozlik qilganday, Sultonning o‘n besh yoshlik
chiroyli opasini asira qilib olib ketdilar. Keyin eshitsalar, uni Abusaid mirzo haramiga bir
necha kunlik joriya qilib beribdilar...
Ustma-ust kelgan bu baxtsizliklardan Sultonning onasi kasal bo‘lib yotib qoldi. Lekin
ularning badavlat qarindoshlari bor edi. Og‘ir paytda ular yordam qo‘lini cho‘zdilar.
Sulton yigit yoshiga yetguncha zamonlar ham bir qadar tinchidi, karvonlar ko‘p
qatnaydigan bo‘ldi. Sulton karvonlarga yo‘l ko‘rsatuvchilik qildi, savdo-sotiqdan ham
yaxshi daromadlar olib, ro‘zg‘orini butlab oldi.
Hozir qahraton qish kunida uyida oilasi bilan tinchgina o‘ltirishi mumkin. Lekin Bobur
ham bu yerlarga bobosi Abusaid mirzoning izidan kelganligi Sultonning dilidagi qasoskor
tuyg‘ularni uyg‘otib yubordi. Nohaq o‘ldirilgan otasi va akasi, nomusi toptalgan opasi
uchun mana bu temuriyzodadan xun talab qilib qasd olishga haqqi yo‘qmi? Bu ham
o‘sha kelgindi fotihlarning biriku. Turondan kelib bu yerlarda xo‘jayin bo‘lib yuribdi. Qani,
Hindikush tog‘iga ham xo‘jayin bo‘lib ko‘rsin-chi?! Sulton o‘z xundor dushmanini eng
mashaqqatli yo‘llardan boshlab boradi, uning azob tortganlarini ko‘rib bir alamdan
chiqadi. Ilojini topsa, dovon yo‘llarida qor bo‘ronlariga ko‘mib qaytadi. Shu bilan otasi va
akasining ruhlari oldidagi qiyomatlik burchini bajargan bo‘lmaydimi?
Sulton shu o‘y bilan sayisxonaga kirdi. Tog‘larda yaxshi yuradigan eng baqquvvat qora
qashqa otini egarladi. Jun xurjunga ikki haftaga yetadigan qilib qovurdoq go‘sht, yog‘liq
patir va boshqa yeguliklar soldirdi. O‘zi qalin po‘stin kiyib, yana ikkita jun chakmon, issiq
quloqchin, «jo‘rab» deb ataladigan qalin paypoqlar oldi. Otlarga yem-xashakni ham
unutmadi. Po‘stin tagidan beliga xanjar taqib oldi. Hamma yuklarini qizg‘ish rangli miqti
otga orttirdi-da, uni yetovga oldi.
Bobur va Qosimbek boshliq beku navkarlar uch yuz kishidan ortiq. Ko‘pchiligining
yetovda oti bor. Tuyalarga turli yuklar, chodir va yig‘ma o‘tovlar ortilgan. Qish kuni
bularning hammasini oziq-ovqat va yem-xashak bilan ta’minlash oson emas.
Avvalgi hokimlarning odatini yaxshi biladigan Sulton: «Bular ham aholining mol-holini
zo‘ravonlik bilan tortib olib zaxira yig‘sa kerak», deb o‘yladi.
Ammo Bobur xazinachiga buyurib, hamma zaxiralar uchun oltin-kumush tanga to‘latdi.
Hatto yem-xashakni va qor kuraydigan yog‘och kuraklarni ham tangaga sotib olishdi.
Ko‘z ilg‘agan hamma joy oppoq qorga burkangan. Sulton qora qashqa otda oldinda yo‘l
boshlab boradi. Bobur va Qosimbeklar uning ketidan otliq kelishmoqda. Orqada yuzlab
beku navkarlar yetovdagi otlar va yuk ortilgan tuyalari bilan turnaqator bo‘lib tizilib yo‘l
yuradi.
Bir haftadan beri har kuni qor yog‘adi. Goho qalin bulutlar yirtig‘idan oftob xiragina bo‘lib
ko‘rinadi-da, ko‘p o‘tmay yo‘q bo‘lib ketadi.
Oppoq toza qor ko‘zni oladi. So‘ng yana maydalab qor yog‘ishga tushadi.