Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

1. 
SAHIBKARLIQ VƏ ONUN YARANMA TARIXI. 
Sahibkarlığın iqtisadi fəaliyyət növü kimi yaranma tarixi orta əsrlərdən başlanır. Artıq bu 
dövrlərdə tacirlər, satıcılar, sənətkarlar, habelə xeyriyyəçi missionerlər belə sahibkarlıqla məşğul 
olmağa başlamışdılar. Kapitalizmin yaranması ilə əlaqədar sərvətin artırılmasına cəhd mənfəətin 
həcminin də hədsiz dərəcədə artmasına gətirib çıxardı. Məhsuldar qüvvələrin və istehsal 
münasibətlərinin inkişafı nəticəsində sahibkarlıq fəaliyyəti daha çox bəşəri xarakter almışdır. 
Sahibkarlığın inkişafı hazırda yüksək bir mərhələyə gəlib çıxmışdır. İndi sahibkar özünəməxsus 
olan fabrik və zavodda digər işçilərlə bərabər çalışır. 
XVI əsrin ortalarından etibarən səhm kapitalı əsasında səhmdar cəmiyyətləri təşkil edilməyə 
başladı. İlk səhmdar şirkəti beynəlxalq ticarət sferasında yaradılmışdı. 1554-cü ildə Rusiyada 
ticarət etmək üçün 
Ġngiltərə ticarət Ģirkətinin
əsası qoyuldıu. 1600-cü ildə 
Ġngiltərənin OST
- 
indiya, 1602-ci ildə 
Hollandiyanın OST-Ġndiya
şirkətləri təsis edildi. Kapitalizmin inkişafının 
sonrakı dövründə təsərrüfatçılığın səhmdar forması iqtisadiyyatın digər sahələrində də geniş 
yayılmağa başladı. 
XVII əsrin sonralarından etibarən iqtisadiyyatda ilk dəfə səhmdar bankları yaradılmağa 
başladı. 1694-cü
 
ildə
 Ġngiltərədə
və 1695-ci ildə isə 
ġotlandiyad
a ilk 
səhmdar bankının
əsası 
qoyuldu.; XVII əsrin sonu və XVIII əsrin əvvəllərində əksər ölkələrdə bank fəaliyyətinin təşkili 
ilə bağlı səhmdar cəmiyyətlər geniş spektrdə inkişaf etməyə başladı. Belə bir dövrdə əvvəllər 
mövcud olmuş ailə firmaları, iri mülkiyyətçilər yüzlərlə xırda əmanətçilərə - səhm sahiblərinə 
parçalanır. Bu proseslərin inkişafı xırda və iri biznes arasında ziddiyyətlərin dərinləşməsinə 
gətirib çıxarır. Bu şəraitdə xırda firmaların fəaliyyəti çətinləşir, orta və iri finnalarm inkişafı 
geniş vüsət alır. Maksimum mənfəət əldə etmək imkanları daha çox reallaşır. Bu zaman yeni 
peşə və ixtisaslara - meneccr-rəhəərlərə və istehsalın təşkilatçılarına ehtiyac yaranır. Əvvəllər 
sahibkarlıq funksiyası bir nəfərin əlində mərkəzləşmiş, sonralar isə xüsusi istiqamətlərə 
ayrılmışdır. İstehsal- iqtisadi prosesləri həyata keçirmək üçün maliyyəçi, iqtisadçı, mühasib, 
hüquqşünas, konstruktor, tcxnoloqlardan istifadə olunur. Bundan əlavə, istehsalın təşkili və ona 

---

rəhbərliyin mərkəzləşdirilməsi məqsədi ilə bir çox funksiyaları yerinə yetirən menecerlərə 
getdikcə daha çox tələbat yaranır. 
Rusiyada sahibkarlıq hələ qədim dövrlərdən mövcud olmuşdur. O, hələ ticarət və sənətkarlıq 
formasında Kiyev Rus dövləti zamanında yaranmışdır. Rusiyada ilk sahibkarlar xırda tacirlər 
hesab edilir.