Biznes boshqaruv asoslari

3 Tashkiliy madaniyat va ishchi kuchi xilma-xilligi. 
Maqsadlar: 
1.Samarali tashkiliy madaniyatga hissa qo’shish omillarini bilish. 
2.Xilma xillk foydalarini tashkilot,kishilik va jamiyat asosida tasvirlash. 
Diqqat markazidagi real voqea 
3 yillik ishchi tajribasi talab qilinadi.Josh yaqinda mutaxasisligini tamomlab ,bu ish tavsifini o’qidi 
va u garchi yetarlicha malakaga ega bo’lsa ham, u ishga olinmaganiga amin bo’ldi. Josh u 
rivojlantirgan boshliqlik faolligi va muloqot madaniyatini ish beruvchi bilmaydi deb o’ylaydi. 
Energetik va jo’shqin bo’lish shart. 58 yoshli Medeline bu frazani kariera veb sahifasidagi ishga 
e’lon sifatida ko’rdi.U ishga murojaat qilishga shoshigani yo’q, chunki u ish beruvchi yosh 
odamlarni qidirayotganini bilardi. 
“Kuchli ko’tarilish talab qilinadi”. Kamala bu talabni ish tavsifida ko’rib ajablandi chunki unga 
ish haqida aytgan dosti Ed vaqti vaqti bilan qutilar tashishga to’g’ri kelishini biroq 50 funddan 
ortiq olmasligini aytdi. Samarali madaniyatni rivojlantirish. Biznes yo’llarini tashkil qilish va 
boshqarisho’tgan bir necha 10 yilliklarda ulkan miqyosda o’zgarib ketdi. Ba’zi o’zgarishlarning 
sodir bo’lishi aniq. Texnologiya malakasiz ishchilarga bo’lgan ehtiyojni qisqartirdi va hozirgi 

---

malakali ishchilarga bo’lgan talabni oshirdi. Internet savdo yo’llarini , iste’molchi va biznes 
a’loqalarini , sotish va sotib olish yo’llarini o’zgartirib yubordi. Biznesning globallashishi ulkan 
raqobatni yuzaga keltirdi.U shuningdek har bir biznes uchun ko’plab yangi iste’molchilarga yetib 
boorish qulayliklarini yuzaga keltirdi. Bizneslar hamma o’zgarishlarga va ijobiy tashkiliy 
madaniyatni davom ettirishga mas’uldirlar! Ba’zi guruhlar avtomatik xavfsizlik yoki iste’mol 
kreditiga asoslangan. Boshqalar iste’mol muammolarini hal qiladi. Better Business Bureau
kutilmagan mahsulot va xizmatlaridan yoki yolg’on reklamalar bilan bog’liq muammolardan
duch kelishardi. BBBni qo’llab quvvatlovchi firmalar tomonidan haq to’lanardi. Ular axloqiy
amaliyotlar va iste’mol firibgarligi to’qnashuvini saqlash uchun ishlashadi. Agar siz buzilgan
iste’molchilik huquqingizni bilsangiz, siz mamlakat bo’yicha 120 BBBning biridan yordam
so’ray olasiz. Sizning shikoyatingiz yozib olingandan keyin agentlik muammoni biznesdagi
ahamiyatini tushuntirishga harakat qiladi. Ko’p Firmalar BBBning fikrlarini tadbiq qiladi. 
Davo qilish huquqi. 
Adolatli qadoqlash va yorliqlash dalaolatnomasi, milliy harakat va transport xavfsizligi
dalolatnomasi, qarzlar yig’indisi dalolatnomasi-hammasi iste’molchilarni himoya qiladi. Bular 
va boshqa qonunlar sug’urtalangan va muammo paydo bo’lganda qonuniy davo qila oladi. 
Iste’molchilarni kafolatlangan himoyasi bor. Ba’zi xaridlardan keyin iste’molchi
kafolat qog’ozini qo’lga kiritadi.Kafolat mahsulotning sifatini ko’rsatuvchi ishlab chiqaruvchi 
yoki dilerlar tomonidan beriluvchi yozma ishonchnoma. Kafolat uning ma’lum bir qismiga 
yoki butun predmetga nisbatan beriladi. Unda ma’lum vaqt mobaynida muammo paydo bo’lsa 
, nuqsonli qismlari bo’lsa almashtirib berilishi yoziladi. noto’g’ri ishlatish sabab bo’lsa kafolat
zararni qoplamaydi. Xarid vaqtida malakali iste’molchi kafolat so’raydi. Shunga o’xshash
kafolat shakllari: “Soatning ishlashi 1 yilga kafolatlangan.” “Sviter 3 foizdan ortiq
kichraymaydi.” Kafolatlarning turlari ba’zida maxsus kafolat qog’ozlari deb ataladi. Maxsus 
kafolat qog’ozlari og’zaki yoki yozma tuziladi va maxsus sifatlarini kafolatlaydi. Siz
biror mahsulot sotib olishdan oldin kafolat yozdirib olishingiz kerak. Siz ular og’zaki kafolat
bersa ham siz yozma kafolat talab qila olasiz. Yozma kafolat qalbaki mahsulotlarni
qaytarishda foydali. Kafolatda qancha muddat nima yozilganini hushyor holda o’qib chiqing. 
Ba’zi kafolatlar yozilmaydi. Bular belgilangan kafolat deyiladi. Belgilangan kafolat
qonun tomonidan yuklatilgan, hattoki ifoda etilmagan. Umuman olganda, qonun aniq
standardlarni talab qiladi. Masalan, sog’liqni saqlash mahsulotlari farmatsevtikada sotib olinadi, 
ular ma’lum yo’nalishda foydalanilsa zarasizligi belgilangan. 
Iste’mol ta’lim huquqi.
Shaxsiy sotib olish qarorlari muhim bo’lsada, ta’lim olgan iste’molchilar iqtisodda 
tanlov qanchalik muhimligini tushunishi kerak. Iste’mol ta’limi iste’molchi va ishlab 
chiqaruvchi o’rtasida munosabat, qanday qilib sotib olish kerakligini nazarda tutish kerak. 
Ta’lim olgan iste’molchi ularning qarorlarida faqat shaxsiy holatda emas, balki iqtisodiy va 
ijtimoiy ishtirokida bilimdondir.
Xizmat huquqi.
Bu huquq iste’molchilar kutgan qulaylik, muloyimlik, iste’mol muammolariga
mas’uliyatlilikni taklif qiladi. Xizmat huquqini mahsulot va xizmat sifatini ta’minlashda
firmalar qo’llab-quvvatlaydi. 
Sizning iste’molchi mas’uliyatlaringiz. 
Endilikda ba’zi firmalar iste’molchilarda ularning mas’uliyatliligini uchratmayapti, 
ba’zi iste’molchilar firmalardan ustun bo’lishga harakat qilyapti. Hattoki iste’molchilar
firmalar kutmagan darajada axloqsiz va vijdonsiz bo’ldilar. Iste’molchilarda biznesda 
mas’uliyat aloqadorliklari ham bor. 
Halol bo’l. 
Ko’p odamlar halol, bularga ko’p mablag’ to’lash sabab emas.Do’kon o’g’irlash zararlari
har yili milliard dollarlarda baholangan. Firmalar katta o’g’irliklar natijasida zarar ko’rgan. 
Xolis bo’l 
Xaridor sifatida siz ham biznesda doim mas’ulsiz. Agar siz mamnun bo’lmasangiz,
oqilona yo’lda shikoyat qilishingiz kerak. 

---

Siz birinchi o’rinda shunga amin bo’lingki, shikoyat qilish uchun sizda sabab bo’lish
kerak. Mahsulotdan to’g’ri foydalanishingizga amin bo’ling. Siz shikoyatingizni 
tasdiqlaganingizdan so’ng, osoyishtalik bilan siz sotib olgan narsadagi muammoni shu ishga
mas’ul shaxsga tushuntiring. 
Xabardor bo’l. 
Sizning iste’molchi sifatida javobgarligingiz dan xabardor bo’lishdir. Siz yaroqli
ma’lumotni topishingiz va foydalanishingiz kerak. 
Siz, shuningdek, iste’molchi sifatida o’z huquqlaringizni bilishingiz kerak. Qonunlar
va agentliklarni o’zganing qaysiki, sizning huquqlaringizni himoya qiladigan va sizning
qonunbuzarliklaringiz haqida xabardor qiladigan. Ogoh iste’molchi bo’lish qiyin ish, biroq
foyda olish uchun qo’shimcha harakatingiz o’zingizga yomon bo’ladi. 
Istemolchilar uyushmasi 
Bir xonada ishlayotgan 24xil kir yuvish mashinasini tasavvur qiling.Bir nechta odamlardan 
tuzulgan kichik guruhlardda foydalanilayotgan 32 ta kamera.Bularning bari New Yorkada 
joylashgan Yonkers istemolchilar uyushmasining 50ta laboratoriyalarining oddiy ko’rinishlaridan 
biri. Istemolchilar uyushmasi 1936 yili istemolchilarni mhsulotlar haqidaga malumotlar bilan 
taminlab turish maqsadida tuzulgan.Xozir xam bu tashkilot odamlarga yuqori sifatli mahsulotlarni 
tanlashda yordam ko’rsatmoqda.Xar oygi so’rovlar natijaslari Istemolchi xabarlari jurnali va 
uyushma web saytida elon qilib boriladi. Istemolchilar uyushmasi shuningdek avtomobillar ustuda 
xam keng so’rovlat o’tkazib boradi.Xar yili uyushma avtomobillar sotib oladi.Ya’ni uyushma xar 
yili dillerlar bilan savdolashadi.Avtomobilning sozligini tekshirgandan keyin 195 km soat tezlikda 
avtomabilni sinovdan o’kazib ko’rishadi.Muhandislar ko’rsatkichlarni yozib borishadi.Oxirida 
testni bekor qilish va xavfsizlik testlari o’tkaziladi.Barcha ma’lumotlar istemolchilar 
foydalanishlari uchun chop qilinadi. So’nggi yillarda istemolchilar xizmat ko’rsatish sohasida 
ko’p pul sarfalayotganliklari uchun uyushma o’zining izlanishlar doirasini kengaytirdi.Uyushma 
xar oyda istemolchilar uchun bank xizmatlari,sog’liqni saqlash,huquni muhofaza qilish va boshqa 
iqtisodiy xizmatlar xaqida malumotlar chop etadi. 
Istemolchilar 
uyushmasi 
istemolchilarni 
boshqa 
jabhalarda 
ham 
himoya 
qiladi.Vashington,DC,Kaliforniya va Texasdgi offislar istemolchilar huquqlarini himoya qilish 
maqsadida 
qonunlar 
chiqarishgan.Vashingtondagi 
offis 
telekomunikatsiyalar,mahsulot 
xavfsizligi,ozuq ovqat xavfsizligi,moliyaviy xizmatlar,sogliqni saqlash ,energiya,xalqaro savdo va 
boshqa istemolchilar mummolari ustida ishlar olib boradi. Istemolchilar uyushmasi istemolchilar 
mavzusida turli xil dasturlar olib boradi.Bu uyushma shuningdek hukumaat doirasida xabarlar 
chop etadi va konferensiyalar uyushtiradi. 
Tanqidiy yondashing. 
1.Istemolchilar uyushmasi istemolchilarga qanday yordam beradi. 
2.Istemolchilar uyushmasining sohalaridan bo’lgan istemolchilar muaamolar ro’yhatini tuzish 
maqsadida izlanishlar olib boring. 
Istemolchilar huquqlarini himoya qilish ishlari. 
Kalit so’zlar: 
Vositachilik,arbitraj,xo’jalik ishlari sudi. 
Real voqea: 
Monika savdo majmuasi zinalaridan chiqarkan juda asabiy edi,biroq xafa bo’lish yoki jaxldor 
bulish bu vaziyatda yaxshi fikr emasligini tushundi.Chuqur nafas olib sotuvchi oldiga bordi. 
“Salom,Men buni olti xafta oldin sotib olgan edim”deb Monika muloimlik bilan qimmat karmonni 
ko’rsatdi.”Xamyon menga juda yoqdi lekin uning yopadigan tasmasi ishdan chiqdi”Sotuvchi 
jilmayib hamyonni oldi va “Sizda xarid cheki bormi”deb so’radi.“Mana u” Monika javob berdi 
chekni cho’ntagidan olarkan.Sotuvchi chekga qarar ekan “Muammo yo’q”dedi.”Bu chek bilan siz 
yo yangi mahsulotga almashtirishingiz yoki pulingizni qaytarib olishngiz mumkin” dedi. 
“Almashtirishim mumkin lekin bu xamyondan boshqa ko’rmadim”deb javob berdi Monika. 
“Keling men omborni qarab ko’ray.Agar xuddi shu mahsulotdan topa olmasam,bizda sizga albatta 
yoqadigan boshqa mahsulotlar bor,ular bugun ertalab keltirildi,xali peshtaxtaga qo’yilmadi”dedi 
sotuvchi. “Raxmat”deb javob berdi Monika. Ko’p uchrab turadigan istemolchi muammolari 

---

Istemolchilar xar doim o’zlari sotib olgan narsadan qoniqish his qilishni xoxlashadi.Xaligacha bu 
yo’nalishda muammolar ko’paymoqda.Mahsulot yekazib berish vaqtida shikast yeyishi 
mimkin.Noto’g’ri o’lchamdagi kiyim olib kelinishi mumkin.Bu turdagi muammolar ancha osonlik 
bilan xal qilinadi. Bazan muammolar jiddiyroq bo’lishi mumkin.Masalan sizning kredit kartangiz 
not’g’ri yozilgan bo’lishi,yoki sotib olgan mahsulotingiz bir necha haftadan keyin ishlamay qolishi 
mumkin. Yolg’on biznes harakatlari.Mahsulot haqidagi yolgon xabarlarni televizorda,elektron 
pochta 
orqali 
xattoki 
ko’chardagi 
e’lonlarda 
xam 
ko’rishimiz 
mumkin.Qalloblik,aldash,tovlamachilk biznesda ancha davrdan beri davom etib kelyapti.Federal 
xukumat agentlari xabarlariga ko’ra xar yilli milliardlab pulni odam yolgan tashviqot qilingan 
mahsulotlarga sarflashadi. Internet bunday mahsulotlarning asosiy reklama manbasi bo’lib 
qoldi.Istemolchilar xamma sotuvchilarni xan aniq shahsi yoki manzilini bilaverishmayidi.bu 
narssa sizning pulingizni qaytarib olishingizni yanada qiyinlashtiradi.Eng ko’p uchraydigan online 
qalloblik bu internet xizmatlari va sotuvlarida kuzatilaadi.Online auksionlar,kredit qarz xizmatlari 
va uyda o’tirib ishlash uchun taklif qilinadigan ishlar xam yolgon malimot manbalari. 
Internet aldovlari shuningdek yolgon sovgalar,mukofotlar va kredit takliflari ko’rinishlarida 
bo’ladi.Istemolchilar 10.000$ ortiq mablag yo’qotishadi.Internetdan xarid qilayotgaaningizda 
extiyot buling. 
Xaridlar uchun ximoya. 
Rivojlanib borayotggan elektron savdo xaridor xuqulari muammolariga sabab bo’ldi.Federal 
xukumat Internet va televizordan bo’ladigan xaridalarni telefon orqali qilinadigan xaridlarga 
tenglashtirdi.Sotuvchi sizga mahsulotni 30 kun muddat ichida jo’natishi kerak.Agar yetkazib 
berish kechiksa sotuvchi bu haqda malumot berishi kerak.Aks xolda sizda bekor qilish huquqi 
mavjud bo’ladi. 
Agar bekor qilingan mahsulot uchun sizdan pul yechib olinsa siz 60 kun ichida shikoyat qilishingiz 
mumkin.Keyin kredit karta kompaniyasi 30 kunda sizning pulingizni qaytib beradi.Moliyaviy 
xolatlarda muammo bo’lmasligi uchun chekingizni vaqtida topshirishni unutmang. 
Muhim o’zgaruvchan holatlar uchun butun tashkilot xilma-xil tashkil etilishi kerak. 
Quyidagi qadamlar bir qancha bizneslar va boshqa tashkilotlarni xilma-xilligini oshirishda 
muvaffaqiyatli foydalanilgan. 
1.Xilma-xillik uchun yozilgan majburiyatni rivojlantirish.kompaniya mulklariga mos holda vazifa 
bayonotini tayyorlash. 
2.Rahbarlarning to’la ta’minotiga egalik qilish.Biznesdagi bosh menejerlar o’zlarining og’zaki va 
yozma muloqotlari va harakatlarida ustuvor xilma-xillik qilishlari kerak. 
3.Kompaniya xilma-xillik dalillarni sharhlash. 
4.Barcha iste’molchi, menejer va ishchilarning xilma-xil xarakteristik ma’lumotlarni 
to’plash.Agar tashkilotning istalgan bir qismi xilma-xillik kutilmalarni akslantirmasa, yo’lda nima 
turganini aniqla va ozgartirishlar kirit. 
4.Tartib va boshqaruvni yangila. Ishga olishda,yollashda, ishlab chiqarishni baholashda va xilma-
xillikning rag’batlantirish amaliyotini qollash haqida ishonch hosil qilish. 
5.Davomiy xilma-xillik ta’limini ta’minlash. Menedjerlar ishchilar kiritish va xilma-xillikni 
yaxshi tushunishdan foyda oladilar. 
6.Xilma-xillikni tani va nishonla. Tashkilot qismlari madaniyatini turlarga ajrat. Ishchi va 
iste’molchi iste’moli va til turlari musiqa, san’at, bayramlarni sezilarli dalillash kerak. 
Kofe va insof 
1981-yil chang’i uchish sayohatida Robert Stiller kofe ichishga qaxva xonaga kirdi .U bu kofeni 
juda yoqtirib qoldi vabu biznisni sotib olishga qaror qildi.Green Mountain Coffe Roasters kata 
bulmagan kichkina shaxar kofe dokoni edi. U bu kofening o’ziga xos xususiyatlari bilan internet 
biznislarida ulgurju azo sifatida keng tarqaldi. Kapaniya Forbis jurnalida Amerikaning eng zo’r 
200 kichik kapaniyalar sifatida tanildi, Fortuneda dunyoning eng tez rivojlanayotgan 100 
kapaniyalarning biri sifatida va Corporate Responsibilite jurnalida eng zo’r 100 ta 
korporatsiyaning sifatida tan olingi.  
Janob Stiller nafaqat muvvaqiyatli biznesni rivojlanishiga qiziqadi va unda kopaniya 
daromadli va haligacha ijtimoiy ahamiyati borliliga ishonar edi. u komponiya kofeni 

---

yetishtiradigan va ta’minlaydigan va mahalliy va global a’loqalar uchun g’mxurlik sifatida 
boshqarishni xoxlardi. 
Inson resurslari basoslari AQSH ishchi kuchida yarim stavka va to’liq stavkada ishlayigan 
ishchilar soni 150 mlndan ortiq. Iqtisodiyotdagi o’zgarishlar sababli ishchilarning yangi 
mahoratlari va qo’shimcha malakalarini oshirishga to’g’ri keladi. Iste’molchi imtiyozlari iqtisodiy 
holatlar , yangi texnologiya va biznes raqobatlar ishchi kuchiga kuchli ta’sir o’tkazadi. 
Inson resurslarini bosqarish 
Inson resurslari boshqaruvi shuni kafolatlaydiki , ishchilar yaroqli bo’lishi va ular sermahsul 
to’lanadigan va o’z kasblaridan rohatlanadigan bo’lishlari kerak. Agar inson resurslari boshqaruvi 
o’z ishini yaxshi bajarsa, kompaniya sermahsul bo’ladi va ruhlangan ishchilar o’z vazifalarini 
yaxshi bajaradi va omadli va foydali biznesni hadya qiladilar.
Biznes a’loqa konsepsiyalari 
1.Nima uchun xizmat bilan ta’minlaydigan sanoatlar mahsulot bilan ta’minlaydigan sanoatlardan 
tez o’syapti? Insonlarning keying 10 yillik karieralarida bu g’oyaning qanday ta’siri bor ? 
2.Kichik biznes kata biznesdek bir xil darajadagi maosh va daromadlarni ishchilarga taklif qila 
olmaydi.Qaysi yo’l bilan kichik bizneslar o’zining mahoratli ishchilarini saqlab qoladi? 
3.Bunga qo’shimcha qilib sug’urta daromadlari, va qaysi turdagi harakatlar bilan kichik biznes o’z 
ishchilarining sog’lig’I va xavfsizligini ximoya qiladi? 
4.Ishdan tashqari va vaqtinchalik ishga yollashdan ko’ra to’liq stavkali va doimiy ishga 
yollashning kompaniya uchun afzalliklari va yomon taraflari nimada?
6) Siz o’zingizning jamiyatiz uchun iqtisodiy rivojlanish direktorisiz. 
Agar jamiyatda 
muvaffaqiyatli bo'lishi mumkin bo’lgan va ko'plab yangi ish o'rinlarini taklif uch xizmat ko'rsatish 
kompaniyalari aniqlash
. 
7) Sening direktorlar kengshingga saylovlar va tanlovlariningni oqlashing uchun qisqa kompyuter 
prezintatsiyalarini rivojlantir. 
Sen bir kompaniya uchun inson manbalari boshqaruvchuisi bo’l va hisobchi yolla. Agar sen web 
dizayner yollasang, sening manbalaring o’zgaradimi? Nima uchun?
8) Kompaniya o’z ishchilariga taklif qiladigan foyda turlaridan o’zinga yoqqan uchta foyda ko’rish 
ro’xatini tuzgin. Sen tuzgan royxat senung hayotingni qanchalik o’zgatirishiga ishonasan?
9) Ishni muvaffaqiyatli qavomettirish uchun fizik holatmi yoki ruhiy holat muhim deb o’laysan? 
O’z tanlovingni isbotla. 
Biznes tilingizni rivojlantiring. 
Terminlarni berilgan defenishinlar bilan birlashtiring. 
10)kompaniya va xodim o'rtasidagi munosabatni ish tugaydi 
11) bir kompaniyadan ish olib tashlanadi va kam xarajat bilan uni tugata olishi mumkin bo’lgan 
bir kompaniyaga yuboriladi. 
12) Ishchi qilgan ishi uchun haq oladi. 
13) odamlarning ishga bo'lgan atrof-muhit , atmosfera , yurish-turish, e'tiqod , va munosabatlar 
tashkil etadi. 
14)Ish uchun aniq to’lovlardan tashqari compensatsiyalar. 
15) javobgarlik shunga o'xshash darajada boshqa ishga xodimni o’tishi. 
16) shaxsiy xususiyatlari va sifatlari bilan farqlar bilan odamlar har tomonlama kiritish 
17)Maoshlari yoki ish sharoitlari sababli ish beruvchilardan norozi ishchilar guruhi. 
18)Hamma 16 yoshli va undan katta ish bilan taminlanganlar yoki ish qidirayatganlar. 
19)Ishchilardagi fizik va ruhiy atmodfera. 
20) katta mas'uliyat bilan lavozimiga xodimi rivojlantirish 
21)Xodimning ishlash sifati va tengligini kompensatsiya hajmiga bog’lash. 
22)Ishchining qilgan ishiga qarab belgilangan aniq pul miqdori. 
23)Narxni va ishdagi samaradorlikni oshirish maqsadida bo’lgan ishchilar sonini kerak bo’lgan 
darajada qisqartirish rejasi. 
26) Matematika. O’quv mashg’ulotlari uchun har bir ishchiga yiliga $80 dan qilib 
ajratilgan.Birinchi yil o’qish uchun qo’shimcha $50 ajratilgan. O’tgan yil kompaniya 35 ta ishchi 

---

bilan boshlab yana 6 ta yangi ishchi qo’shdi. Shu yili o’quv xarajatlarining ikkala qismi ham 10 
foizga oshdi. 
a) O’tgan yilgi xarajatlarning jami bahosi qancha? 
b) Uning qancha foizi yangi ishchilarning o’qishiga sarflangan? 
c) Taklif ortishi bilan har bir tajribali va yangi ishchilarning malaka oshirishiga qancha sarflangan? 
d) Agar bu yili yangi yollangan to’rt ishchi bilan hamma xarajatlarni qo’shib hisoblasa qancha 
bo’ladi? 
27) Texnologiya. Amerika Qo’shma Shtatlarining ishchi kuchini quyidagi xarakterlarini tasvirlash 
uchun electron jadvaldan foydalaning. A) To’liq stavkali ishchilarning yarim stavkaliga qarshi. B) 
Ishchilarning jinsi. C) Ishchilarning irqiy tasniflanishi. 
28) Kompaniyalar jamoat harakatlarida o’zlarining xilma-xil ko’rinishlarini namoyish etish uchun 
qatnashadilar.
29) Reklama. Ishchilarning qulayliklari uchun reklama qilishda internet va gazetalardan 
foydalanish kerak. 
30) Matematika. Nikolya soatiga $7 dan sotuvchilikda ishlaydi va quo’shimcha bir kunda sotilga 
har $500 lik sotuvdan 2foizini oladi.Uning o’tgan haftadagi sotuvlari jadvalda berilgan. 
a) U sotuvdan va qo’shimcha foydadan qancha ishlagan? 
b) Uning Bir haftalik maoshi qancha? 
c) Uning qo’shimcha haftalik foydasi qancha? 
d) Nikolya bir haftada qancha ishlab topadi? 
Monday 
6hr 
$735 total sales 
Tuesday 
4hr 
$ 320 total sales 
Wednesday 
5hr 
$ 570 total sales 
Thursday 
3hr 
$ 450 total sales 
Friday 
0hr 
$ 0 total sales 
Saturday 
8hr 
$ 1.050 total sales 
Xalqaro biznes-reja tadbiri. 
Dunyoning boshqa qismida o’z biznesini boshlash batfsil tuzilgan biznes rejani talab qiladi.Biznes 
reja xalqaro bizses yuritishda bu biznesni taminlay oladigan investorni ishontirish uchun 
foydalaniladi. Bu tadbir bittadan uchtagacha talaba tomonidan tugatilishi mumkin.Ishtirokchilar 
maxsus xalqaro joylarda, belgilangan ish/mahsilot/xizmat kerak bo’lgan mamlakatlardagi 
holatlarni investorlarga tushuntirib berish uchun tadqiqotlar olib boradilar. Ishtirokchilar 30 betda 
chegaralangan biznes reja tuzadilar qaysikim u o’z ichiga kirish qismi, savdo hududi, va madaniy 
tahlil, 
rejalashtirilgan 
ish-harakat 
vahokazolarni o’z ichiga oladi. Ishtirokchilarga 
prezintatsiyalarini namoyish qilishlari uchun 10 daqiqa beriladi va yana 5 daqiqa qarorlar va 
auditoriya ishtirokchilari tomonidan berilgan savollarga javob berish uchun alratiladi. Tanqidiy 
o’shlash. 
1) Nega potentsial xalqaro biznes uchun joyning madaniyatini tadqiq qilish muhim 
ahamiyatga ega ? 
2) Nima uchun u xalqaro biznes g'oya uchun ichki moliyalashtirish olish qiyin emas ?
3) Dunyoning boshqa bir biznes joylashtirish nima demografik ko'rib chiqilishi kerak ? 
4) Nima manbalari xalqaro biznesni rivojlantirish qachon mustahkam moliyaviy 
ma'lumotlarni topish uchun foydalanish mumkin ? 
Nima uchun investorlar bir turg'unlik davrida xalqaro biznes g'oyasini qo'llab-quvvatlashga 
istamay bo'lishi mumkin ?