Nizami SÜleymanov

I Sultan Süleymanın Azərbaycana üçüncü yürüşü.
Sultan Süleyman 1547-ci ildə Almaniya və Avstriya ilə 7 illik 
sülh bağlayıb Avropa, Asiya və Afrikada osmanlılara tabe 
olan ərazilərdən böyük ordu toplayaraq 1548-ci ilin yazında
Azərbaycan ərazisinə hücum etdi. I Şah Təhmasib Osmanlı 
sərhədlərindən Təbrizə qədər olan ərazilərdə ərzaq və yem ehti-
yatlarını daşıtdırdı, apara bilmədiklərini isə od vurub yandırtdı.
I Şah Təhmasib Təbrizi tərk edərək Şəmbi Qazana 
çəkildi. Şirvan bəylərbəyi İsmayıl (I Şah Təhmasibin oğlu) və 
digər hakimlər bura gəldilər. 
Üləma bəy Təkəli və Əlqas Mirzə Osmanlı ordusu ilə 
birlikdə gəlirdilər. Osmanlı ordusu Ərzurum-Xoy-Təbriz yolu 
ilə irəliləyirdi. Şah Əhər çayına doğru şərq istiqamətində çəkil-
di. O, burda Xuzistan, Fars, K irman və İraqdan gələn qoşun 
hissələrini gözlədi. 

---

47 
Sultan Süleymanın ordusu 1548-ci il iyulun 27-də Təbrizə 
daxil oldu. Lakin bu dəfə qızılbaş əmirləri şahı tərk edib 
osmanlılara qoşulmadı. Təbriz əhalisi osmanlılara qarşı üsyan 
qaldıraraq ciddi müqavimət göstərirdilər. Su mənbələrini və 
suvarma kanallarını doldurdular. Osmanlı ordusu böyük çətin-
lik qarşısında qaldı. Yem çatışmaması üzündən minlərlə at, 
dəvə və qatır məhv oldu. Təbrizdə qalmağın və irəliləməyin 
mümkün olmadığını görən osmanlılar 1548-ci il avqustun 1-də 
Təbrizdən geri çəkildilər. 
I Sultan Süleyman Kürdüstandan keçərək Van qalasını ələ 
keçirdi, sonra Diyarbəkirə döndü. İbrahim xan və Məhəmməd 
bəy Türkmanın başçılığı ilə qızılbaş dəstələri Osmanlı ordusunu 
təqib edir və onlara böyük tələfat verirdilər.
Osmanlı ordusu geri çəkildikdən sonra I Şah Təhmasib 
Xoya daxil oldu. Burada bir sıra qızılbaş əmirləri ona qoşul-
dular. Şah Təhmasib Qars Qalasını bərpa etmək üçün Sultan 
Süleymanın göndərdiyi qoşuna qarşı oğlu İsmayıl Mirzənin 
başçılığı ilə qızılbaş dəstəsi göndərdi. Qızılbaşlar osmanlıları 
məğlub edərək Qars qalasını dağıtdılar. 
Sultan Süleyman Əlqas Mirzəni beş min nəfərlik qoşunla 
İraq tərəfə, Üləmanı isə Ərzurum və Şiraz paşaları ilə 30 minlik
qoşunla Ərzurumu müdafiə etməyə göndərdi. 
I Şah Təhmasib Üləmanın Tərcanda olması xəbərini 
aldıqda onun arxasınca hərəkət etdi. Üləma qaça bildi. Şah Tər-
candan Ərzincana doğru hərəkət etdi. İsmayıl Mirzənin irəlidə 
gedən dəstəsi Bayburt yaxınlığında osmanlı Məhəmməd pa-
şanın dəstəsini darmadağın etdi. Ərzincan ələ keçirildi. Şah 
noyabrın əvvəlində İrəvana gəldi və Üçkilsədə düşərgə saldı.
Əlqas Mirzə beş min nəfərlik dəstəsi ilə Kürdüstandan 
Həmədana, oradan Quma, sonra Kaşana daxil oldu,şahın yaxın-
laşma xəbərini aldıqda Şiraz-İsfahan yolu ilə Bağdadın 
hüdudlarına çıxdı. Lakin 1549-cu ildə ələ keçirilərək Qəhqəhə 
qalasına salınaraq öldürüldü. 

---

48 
1552-ci ilin əvvəllərində Ərzurum hakimi İskəndər paşa-
nın Səfəvi ərazisinə soxulması, Xoyu, Çuxursədi talan etməsi, 
Qızılbaş əmirlərinə hədələyici məktubları qızılbaşların yeni 
hücumuna səbəb oldu. İsmayıl Mirzənin başçılığı ilə qızılbaş 
ordusu Ərzurum qalası yaxınlığında osmanlı qoşununu darma-
dağın etdi və lovğa İskəndər paşa öldürüldü.
I Şah Təhmasib osmanlıların gələcəkdə yürüşlərinin 
qarşısını almaq, Şərqi Anadoluda qarətlər, talanlar törətməklə 
bu bölgəni keçilməz həddə gətirmək və nəhayət osmanlıları 
sülh bağlamağa məcbur etmək üçün özü Kürdüstanda osmanlı 
sərhəddinə yürüşlər etdi.