O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

4. Iqtisodiy o’sishning R. Xarrod modeli. 
Agar E Domar o’z modelida investitsiyalarni ekzogen tarzda berilgan 
miqdor ded olgan bo’lsa R.F. Xarrodning 1939-yilda ishlab chiqilgan iqtisodiy 
o’sish modeliga akselerator prinsipi va tadbirkorlarning kutishiga asoslangan 
endogen funksiyasi ham kiritildi. Akselerator prinsipiga ko’ra nafaqat 
investitsiyalar ishlab chiqarishning o’sishini keltirib chiqaradi, balki ishlab 
chiqarish va daromadlarningning o’sgan hajmi ham investitsiya jarayonlarining 
jadallashishiga olib keladi. 

---

R.Xarrod o’z modeliga uch tenglamani kiritadi: 
1)kafolatlangano’sish surti tenglamasi; 
2) haqiqiy o’sish sur’ati tenglamasi; 
3)tabiiy o’sish sur’ati tenglamasi. 
R Xarrod modelida haqiqiy o’sish sur’ati ishchi kuchining o’sish sur’ati 
va kapital unumdorligining o’sish sur’ati bilan belgilanadi.
G c = s , bu yerda 
G - YAIMning haqiqiy qo’shimcha o’sish sur’ati; Δ Y* Y; 
c- ishlab chiqarishning kapital talabchanligi koeffitsenti, I * Δ Y ; 
s– Milliy daromaddagi jamg’arish hajmi yoki jamg’arishga o’rtacha 
moyillik, S * Y; 
Tadbirkorlar dinamik muvozanat ta’minlangan o’sish sur’ati bo’lgan 
kafolatlangan (prognoz qilingan) o’sish sur’atiga asoslanib o’z investitsiya 
rejalarini tuzadilar. Kafolatlangan o’sish sur’ati jamg’arishga o’rtacha moyillik 
darajasini akseleratorga nisbati sifatida aniqlanadi: 
Gw = s * cr , bu yerda: 
Gw – kafolatlangan o’sish sur’ati 
cr – talab etiladigan kapitaltalabchanlik koeffitsenti ( qtgan yillardagi 
shakllangan darajasi); 
Bu ko’rsatkichlar doimiy bo’lganligi sababli kafolatlangan o’sish sur’atlari 
ham doimiy bo’ladi. Agar haqiqiy o’sish sur’ati kafolatlangan o’sish sur’atiga mos 
kelsa iqtisodiyotda barqaror uzluksiz o’sish ta’minlanadi. Amaliyotda bunga 
doimo erishib bo’lmasligi tufayli qisqa muddatli davriy tebranishlar ro’y beradi. 
Xarrod modelida resurslardan to’liq foydalangan sharoitda ta’minlanishi 
mumkin bo’lgan maksimal o’sish sur’ati tabiiy o’sish sur’ati deb nomlandi.