O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti

Raqamli iqtisodiyotning oʻzi nima? 
Raqamli iqtisodiyot yangi texnologiyalar, platformalar va biznes modellari 
yaratish hamda ularni kundalik hayotga joriy etish orqali mavjud iqtisodiyotni 
yangicha tizimga koʻchirishdir. Raqamli iqtisodiyot — iqtisodiy, ijtimoiy va 
madaniy aloqalarning raqamli texnologiyalarini qoʻllash asosida amalga oshirish 
mumkin 
boʻlgan 
tizimdir. 
Dastlab 
bu 
iborani 
amerikalik 
dasturchi Nikolas Negroponte 1995-yilda kiritgan boʻlsada, u bugungi kunda barcha 
sohada keng qoʻllanilmoqda. Raqamli iqtisodiyot insonlarsiz boshqaruv tizimini 
yoʻlga qoʻyish orqali korrupsiyani kamaytiradi, soliq tushumlarini “aqlli” 
shartnomalar tuzish orqali koʻpaytiradi, byudjet xarajatlarining ochiqligini oshiradi, 

---

yagona elektron platforma orqali davlat xizmatlarini koʻrsatish imkoniyatini beradi. 
Hozirgi kunda bu istilohni butun dunyodagi siyosatchilar, iqtisodchilar, jurnalistlar, 
tadbirkorlar — deyarli barcha qoʻllamoqda. 2016-yilda Jahon banki dunyodagi 
raqamli iqtisodiyotning ahvoli haqida ilk marta “Raqamli dividendlar” nomli 
maʼruza eʼlon qildi. 
Raqamli iqtisodiyotning yangi konsepsiyasi inson faoliyati doirasidagi barcha 
informatsiyani raqamlashtirish texnologiyalarini qoʻllab saqlash, ishlov berish va 
uzatishning yagona tizimidir. Iqtisodiyotni raqamlashtirish orqali ijodiy yondashib 
yangi iqtisodiyotni barpo etish imkoniyati tugʻiladi. Iqtisodiyotni raqamlashtirish 
kelajakda 
real 
raqobatbardoshlikni 
uzoq 
muddatga 
saqlab 
qolish 
imkoniyatidir. Ayniqsa, quruqlik bilan oʻralgan va jahon portlariga chiqish yoʻli 
uzoq boʻlgan Oʻzbekistondek davlat uchun bu muhim masala. 
Raqamli iqtisodiyot elektoral madaniyatning yuksalishi hamdir. U taraqqiy etsa, 
biz ana shu aqliy qoloqlikdan qutulamiz. Aqliy qoloqlikdan qutulish orqali vaqtdan, 
ogʻir yoki ortiqcha mehnatdan xalos boʻlamiz, sifat koʻrsatkichiga ega chiqamiz, 
ilgʻor davlatlar va xalqlarga yaqinlashamiz, jumladan, kambagʻallik ham 
kamayadi. Aqlni oʻstirishning eng asosiy yoʻli esa taʼlim tizimini yuksaltirishdir. 
Xullas, bunday islohotlar kimga yoqmaydi, deysiz? ! Barchaga manzur narsaga ega 
boʻlish uchun hamma intilishi kerak. 
Shunday ekan, davlat rahbari tomonidan joriy yilga “Ilm, maʼrifat va raqamli 
iqtisodiyotni rivojlantirish yili”, deb nom berilishi ham bejiz emas. Raqamli 
iqtisodiyotga oʻtish kelgusi besh yildagi eng ustuvor maqsadimiz boʻlishi haqidagi 
taʼkid esa bevosita ilm-maʼrifatni rivojlantirish bilan chambarchas bogʻliq. 
Binobarin, bugungi tezkor zamonda jahon boʻylab globallashuv jarayonlari tobora 
chuqurlashib borayotgan sharoitda raqamli iqtisodiyot ilgʻor davlatlar 
iqtisodiyotining barcha tarmogʻida keng joriy etilmoqda. Hattoki, ayrim 
mamlakatlar ushbu sohaning eng yuqori choʻqqisi hisoblangan sunʼiy intellektdan 
faol foydalanishga oʻtganiga guvoh boʻlyapmiz. 

---

Nufuzli xalqaro tashkilotlar olib borgan tahlillar natijalariga koʻra, raqamli 
iqtisodiyot yalpi ichki mahsulotni kamida 30 foizga oʻstirish, shuning barobarida, 
xufiyona iqtisodiyotga barham berish hamda korrupsiyani keskin kamaytirish 
imkonini berar ekan. Koʻrinib turibdiki, mazkur soha yurtimizda barcha soha va 
tarmoqning yuksak rivojiga jiddiy turtki boʻladi. 
Shu oʻrinda alohida taʼkidlash joiz, raqamli iqtisodiyot korrupsiya va “yashirin 
iqtisodiyot”ning asosiy kushandasidir. 
Chunki raqamlar hamma narsani muhrlaydi, xotirada saqlaydi, kerak paytda 
maʼlumotlarni tez taqdim etadi. Bunday sharoitda biron maʼlumotni yashirish, 
yashirin bitimlar tuzish, u yoki bu faoliyat haqida toʻliq axborot bermaslikning iloji 
yoʻq, kompyuter hammasini namoyon qilib qoʻyadi. 
Maʼlumotlar koʻpligi va tizimliligi yolgʻon hamda qingʻir ishlarga yoʻl 
bermaydi, chunki tizimni aldash imkonsiz. Natijada, iborali aytganda, pullarni 
“yuvish”, mablagʻlarni oʻgʻirlash, samarasiz va maqsadsiz sarflash, oshirib yo 
yashirib koʻrsatish imkoni qolmaydi. Bu esa iqtisodiyotga legal mablagʻlar oqimini 
oshiradi, soliqlar oʻz vaqtida hamda toʻgʻri toʻlanadi, byudjet taqsimoti ochiq 
boʻladi, ijtimoiy sohaga yoʻnaltirilgan mablagʻlar oʻgʻirlanmaydi, maktablar, 
shifoxonalar, yoʻllarga ajratilgan pullar toʻliq yetib boradi va hokazo. 
Davlatning raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yoʻlini tanlaganligi axborot 
texnologiyalari sohasida va umuman, elektron hujjatlar aylanmasida yangi 
yoʻnalishlar ochib beradi. 
Raqamli texnologiyalar tomon burilishga esa butun jahon internet tarmogʻi 
hamda sifatli aloqaning rivojlanishi sababchi boʻlgani ayni haqiqat.