1. kurikulumun əsaslari
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. KURİKULUMUN ƏSASLARI PLAN: 1. Kurikulumun mahiyyəti 2. Kurikulumu zəruri edən tələblər 3. Ənənəvi təhsil proqramı.Müasir kurikulum 4. Fənn kurikulumu.Milli kurikulum 1.Kurikulum dünya miqyasında geniş yayılmış təhsil modellərindən biri və islahatların bir istiqamətidir.İlk dəfə kurikulum anlayışı ABŞ-da 70-ci illərdən sonra formalaşmış (1876-cı ildə) və termin kimi işlənmiş, 1918-ciildən isə tətbiq olunmağa başlamışdır.Kurikulum latın sözü olub,”elm”,”kurs”,”istiqamət”,”qaçış”,”yol” mənasını daşıyır.Bir müddət üzərində işləndikdən sonra əcnəbi ölkələrin lüğətinə”tədris planı””proqram”,”təlim kursu” kimi daxil olmuşdur.Azərbaycanın lüğət tərkibində isə 90-cı illərin sonundan termin kimi işlənməyə başlayıb.2008 –ci ildən etibarən isə tətbiq olunmağa başlanmışdır. Kurikulum hal-hazırda mövcud olan təhsilsisteminin yeni formalaşmışproqramıdır və təhsilin əsasını təşkil edən sənəd kimi dünyada tanınır. Bidiyimiz kimi,ölkəmizdə əvvəllər mövcud olan təhsil sistemində müəllim sinifdə avtoritar tətbiq edərək ev tapşırıqlaını yoxlayıb,dərsi soruşurdu,ardınca yeni dərsi izah edirdi,qiymətləndirmə aparıb dərsi tamamlayırdı.Yəni müəllim köhnə sistemdə şagirdin beyninə yeritdiyi nəzəriyyə ilə düsturları, qaydaları əzbərlətməklə kifayətlənirdi.Ancaq bu rejim artıq müasir təhsil sisteminə və şagirdlərin təlabatına tam cavab vermir.Çünki yeni nəsil daha çox araşdırma apararaq nəyisə öyrənməyə çalışır.Əgər şagird öyrəndiyi düsturu tətbiq edə bilirsə,deməli şagird öz biliyini bacarığa çevirə bilib. Şagird öz biliyini tətbiq etməklə yalnız bacarığa yiyələnmir, həmçinin şagird vərdiş,dəyər,keyfiyyət kimi kompetensiyaları da özündə formalaşdırmış olur (“Competençe”sözündən əmələ gəlib, fransız mənşəli sözdür,”bacarşq,səriştə” deməkdir. “Kurikulum təhsilin məzmunu, təşkili və qiymətləndirilməsi ilə bağlı bütün məsələləri özündə əks etdirən konseptual sənəddir”) 2.Kurikulum islahatını zəruri edən tələblər aşağıdakılardır: -Cəmiyyətdə yeni ictimai münasibətlərin yaranması; Cəmiyyətdə yeni münasibətlərin formalaşması,sosial şəbəkələrin daha çox həyatımızda yer alması,bunlar vasitəsilə əcnəbi insanlarla ünsiyyət, bəzi xaricdə olan təhsil ocaqları ilə əlaqələrin formalaşması, bundan başqa son illərdə ölkəmizdə keçirilən dünya səviyyəsində olan tədbirlər(Formula 1,Evrevision,İslam oyunları və s.) nəticəsində əcnəbilərin ölkəmizə axını və s. Kurikulum sisteminin tətbiqini ölkəmizdə dahada sürətləndirdi. -Təhsilin məqsəd və vəzifələrinə yeni baxış və yanaşmaların formalaşması.Yeni islahatlar,şəxsiyyətyönümlü kurikulumun tətbiqi,dərsin yeni quruluşu,qiymətləndirmənin dəyişməsi,əvvəlki dərsliklərin yeni dərsliklərlə əvəz olunması,tətbiq olunan üsllar,formalar, dərsin planı,müəllimin qarşısında qoyulan tələblər və s. Xaricdə təhsil alan tələbələrin sayının çoxluğu istər-istəməz yeni yanaşmaların formalaşmasına təsir edir. -Planlı iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid;Artıq müəllim dərsi şagirdlərə hazır şəkildə ötürmür,müəllimin tələblərinə uyğun dərs qurulmur.Hazırki sistemimiz bazar iqtisadiyyatına uyğun qurulub,yəni şagirdlərin sərbəst düşünməsi, azad düşüncə əsas götürülür. -Mövcud təhsil proqramının müasir tələblərə uyğunsuzluğu;Əvvəlki təhsi sisteminin müasir təhsil standartlarına cavab verə bilməməsi Kurikulum sisteminin ölkəmizdə tətbiqinə gətirib çıxardı. -İnformasiya əsrinin tələbləri;Fikir versək görərik ki, müasir kitablarda nəzəri hissə əvvəlki illərlə müqayisədə çox az verilib.Bunun əsas səbəblərindən biridə odur ki,şagirdlər kitabla yanaşı internetdən də istədikləri məlumatı çox qısa zamanda əldə edə bilirlər.Bundan əlavə, kompüterdən istifadə etməyi,dərsləri slaydlarla keçməyi və s. Artıq bütün təhsil sahəsində olan hər kəs bacarmalıdır, çünki dövrümüz bunu tələb edir.məsələn MİQ imtahanlarının kopüterlə keçirilməsi buna əyani sübutdur. - Dünya təhsil sisteminə inteqrasiya(əlaqə)Kurikulumun azərbaycanda tətbiqi dünya təhsil sisteminə inteqrasiyanın bariz nümunəsidir.ABŞ-da formalaşmış bir sistemin ölkəmizdə tətbiqi dünya tətbiqi ilə inteqrasiyanı formalaşdırmış olur. Ənənəvi təhsi proqramı 1.Bilikyönümlüdür(bilik ön planda dururdu),Müəllimin əsas funksiyası şagirdlərə məlumat çatdırmaq və onun mənimsənilməsi üçün şərait yaratmaq idi. 2.Tədrisdə Avtoritar üslub əsasdır.(mü- əllimin fikri düşüncəsindən daha önəmli sayılır. 3.Şagirdlər daha passiv idi,müəllim daha ön planda idi. 4.Fənyönümlüdür.Fənnin məqsədinə yönəlmiş təlimdir.Hazır halda əldə edilən biliklərin möhkəmləndirilməsi yolu ilə mənimsənilməsi.Yəni ki, dərs tədris fənni çərçivəsi ilə məhdudlanır,şagirdlərin başqa fəaliyyəti olmur. 5.İnteqrasiya arxa planda qalırdı. 6.Müəllimyönümlüdür. 7.Proqramın tələblərinə yönəlmişdir.Fən nin məqsədinə yönəlib. 8.Monoloji təlim(müəllimin nitqi, müəllimin idarəçiliyinə yönəlmişdir,şagird passiv tərəfdə qalırdı. 9.Hər yeni dərs müəllimin izahı ilə nəticələnirdi.İzahedici-İllustrativ təlimə əsaslanır. 10.Təklifyönümlüdür.Həmin dövrdə təklif yalnız müəllimlər tərəfindən dəyərləndirilirdi. 11.Fəndaxili və Fənlərarası əlaqə məqsədyönlü və sistemli xarakter daşımır. 12.Bəzi fənlər üzrə qiymət normaları müəyyən edilib.Şagirdlər 3,4,5 ilə qiymətləndirmə 13.Hafizəyə əsaslanır(əzbərçilik əsas rol oynayırdı). 14.Reproduktiv(təkraredici)tətbiqetmədir 15.Müəllim əsas bilik mənbəyidir. 16.Şagirdlər yeni bilikləri müəllimin məlumatları və izahlarını qavrama və yadda saxlama əsasında mənimsəyir. 17.Təlim prosesində şagirdlər arasında Müasir kurikulum 1.Şəxsiyyətyönümlüdür(şagirdə bilik verməkdən çox şəxsiyyət kimi yetişdirir Təhsilin məzmunu ilə yanaşı şagirdlərin tərbiyə və inkişafında təlim metodlaı və təşkilati formalarda mühüm rol oynayır 2.Tədrisdə Demokratik üslubəsasdır(şa- girdlərdə azad düşüncə formalaşır) 3.Şagirdlər daha aktiv, müəllim daha arxa plandadır. 4.Təlim nəticələrinə yönəlmiş təlimdir. Məsələnin həlli prosesində biliklərin müstəqil əldə edilməsi və mənimsənilməsi ön planda durur. 5.İnteqrasiya dərsin əsasını təşkil edir. 6.Şagirdyönümlüdür. 7.Şagirdin tələbləri daha ön planda dayanır. 8.Dialoji təlim(həm müəllim,həm də şagird aktivdirlər və ön planda dayanır. 9.Şagirdlər motivasiyadan əldə olunan təcrübələrlə yeni dərsi mənimsəmiş olur 10.Tələbyönümlüdür(hər dövrün öz tələbi var və müasir dövrün tələbinə uyğun olan sistem formalaşır) 11.İnteqrativlik(fənlərarası əlaqə)əsas prinsip kimi qəbul olunur. 12.Qiymətləndirmə standartları və mexanizimləri. 13 Təfəkkürə əsaslanır.(şagirdlərin düşüncə tərzinin və məntiqinin formalaşmasında və inkişafında böyük rol oynayır.Evristik təlim(evrika tapmaq deməkdir.Tədqiqat və təlim üsullarından istifadənin üstünlük təşkil etməsi,mənti- qi yanaşma,optimal variantın tapılması və s. 14.Produktiv(yaradıcı)təlimə əsaslanır. 15.Bilik mənbələri müxtəlifdir. 16.Şagirdlər yeni bilikləri tədqiqat zamanı dərk edirlər. 17.Təlim prosesində şagirdlər arasında ünsiyyət olur,cütlük,qrup və kollektiv şəkildə təlim fəaliyyəti həyata keçirilir. 18.Təlim prosesinin mərkəzi tədqiqatdır 19.Təhsil məzmunu ilə yanaşı,şagirdlər Hər bir fənnə aid kurikulum mövcuddur və buna Fənn Kurikulumu deyilir.Fənn kurikulumu sırf bir fənnə aid olur.Məsələn,ingilis dili fənn kurikulumu sırf ingilis dili ilə bağlı sənəddir.Təhsil səviyyələri və siniflər üzrə təlim nəticələri fənn kurikulumunda öz əksini tapır.Fənn kurikulumunda biliklərin həcmi və miqdarı əsas götürülür.Təlimin məzmunu,təlim strategiyaları,şagird nailiyyətinin qiymətləndirilməsi də burada qeyd edilir. Milli xarakteri özündə əks etdirən kurikuluma isə Milli Kurikulum(Ümumi Təhsil Kurikulumu)deyilir.Milli Kurikulum daha geniş məzmunludur.Bir fənnə deyil,ümu mi təhsillə bağlı sənəddir.Təhsilin səviyyələri üzrə təlimin nəticələri yəni bir fənn təlim nəticəsi deyil,ümumu təhsilin təlim nəticəsi burada əsas götürülür.Ümumi təhsil səviyyələri üzrə təlim nəticələri,təhsil səviyyələri üzrə tədris olunan fənlər, ümumi təhsil səviyyələri üzrə dərs və dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarı, padaqoji prosesin təşkili prinsipləri, şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi və monitorinqi haqqında ümumu məsələlər Milli Kurikulumda öz əksini tapmışdır. ünsiyyət olmur.Müəllim-sinif və ya müəllim şagird ünsiyyəti üstünlük təşkil edir. 18.Təlim prosesinin mərkəzi mühazirədir. 19.İnkişafetdirici və tərbiyəedici amil kimi əsasən təhsil məzmunu götürülür. 20.Dərs demək olar ki həmişə adi qaydada keçir. 21.Müəllim bütün funksiyalarını qoruyur Konservatizmə əsaslanır(yeni dəyərlərə qarşı olmaq,köhnə dəyərləri mühafizə etmək və qorumaq deməkdir.Əldə olunan və mövcud olan vəziyyətin,cəmiyyətin dəyişməsinə və dəyərlərin yoxa çıxmasına qarşı çıxan bir ideyalogiyadır. in tərbiyə və inkişafında təlim metodları və təşkilat formaları da mühüm rol oyna yır. 20.Ənənəvi olaraq digər formaların əlamətləri dərs sayılan və ona qarşı qoyulan bəzi elementləri məsələn:semi nar –dərs,oyun –dərs,yarış- dərs,konfrans-dərs və s.assimilyasiya edir. 21.Müəllimin funksiyalarının bir hissəsinin şagirdlərə verilməsisəciyyəvidir:bilik və bacarıqların yoxlanılması və qiymətləndirilməsi(qarşılıqlı və özünüqiymətləndirmə),işin planlaşdırılması,tədqiqat və özünüqiymətləndirmə elementləri. Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|