O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti



Yüklə 1,86 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/108
tarix18.12.2022
ölçüsü1,86 Mb.
#76064
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   108
1490-Текст статьи-4106-1-10-20200627

 
 
 
2
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 30 октябрдаги ПФ-5564-сонли “Товар бозорларида 
савдони янада эркинлаштириш ва рақобатни ривожоантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони. -// Халқ 
сўзи, 2018 йил 31 октябрь, № 225 (7183). 


13 
1-BOB. IQTISODIYOTNI INNOVATSION RIVOJLANTIRISH 
SHAROITIDA MARKETINGNI SHAKLLANTIRISHNING NAZARIY 
ASOSLARI 
 
1.1. Innovatsiyalarni boshqarishning nazariy asoslari 
Iqtisodiyot globallashuvining yangicha sharoitida iqtisodiy rivojlanishning 
asosiy belgisi ishlab chiqarishning texnologik usuli va ularning butun jamiyat 
iqtisodiy salohiyatiga ta’siridagi o‘zgarishlar hisoblanadi. Ko‘pchilik zamonaviy 
tadqiqotchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda ro‘y berayotgan innovatsion 
o‘zgarishlar nafaqat jamiyatning ishlab chiqarish kuchlarini o‘zgartiradi, balki 
ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar tizimidagi markaziy bo‘g‘inni ham ifodalaydi. 
Innovatsion rivojlanish konsepsiyasiga ko‘ra, texnika va texnologiyalardagi 
innovatsiyalarning har bir yangi avlodi o‘zining ijtimoiy hayotdagi ta’sir doirasini 
kengaytiradi. Agar XX asrning o‘rtalarida hukmronlik qilgan texnokratik 
tendensiyalar va texnologik determinizm nazariyalari «texnologik oqilonalik», 
texnologiyalarning shubhasiz foydali ekanligi va ularni amalga oshirish uchun 
tadbirkorlik erkinligi zarurligi haqidagi tasavvurlarga asoslangan bo‘lsa, innovatsion 
rivojlanishning 
zamonaviy 
nazariyalari 
ijtimoiy 
va 
tashkiliy 
o‘zgarishlar 
konsepsiyalari bilan juda bog‘liqdir. Texnologik o‘zgarishlar ilmiy tadqiqotlar 
yo‘nalishlarida, mahsulot ishlab chiqarish va sotishda o‘zgarishlarga olib keladi
ko‘plab ijtimoiy va tashkiliy-boshqaruv innovatsiyalari yuzaga kelishiga sababchi 
bo‘ladi. Barcha darajadagi innovatsion tizimlar uchinchi mingyillikda iqtisodiy o‘sish 
yangi modeli shakllanishida hukmron g‘oyaga aylanadi. 
Ularning asosiy tarkibiy qismlari sifatida takror ishlab chiqarish jarayonining 
barcha bosqichlarida yuzaga keladigan, kelib chiqishi, yangilik darajasi, predmetli-
mazmunli 
tuzilishi, 
iqtisodiy 
jarayonlarga 
ta’siri bo‘yicha farqlanadigan 
innovatsiyalar namoyon bo‘ladi. 
Raqobatning asosiy vositasiga kapital resurslar va moddiy boyliklarga egalik 
qilish emas, balki innovatsiyalarni ishlab chiqishga joriy qilishdir. 


14 
Shu boisdan texnologiya asosiy etakchi kuchga aylanadi va biznesning 
rivojlanishini belgilab beradi. U hattoki kichik kompaniyalarga ham xalqaro bozorda 
katta o‘yinchi bo‘lishga imkon beradi. Bu kichik va o‘rta kompaniyalar uchun 
innovatsiyalarni amalga oshirishda juda katta rag‘batlantiruvchi kuch(stimul)dir. 
Yirik kompaniyalarda personalning jalb etlganligi bilan birgalikda iste’molchiga 
yo‘naltirilganlik boshqaruvning loyihali uslubi paydo bo‘lishiga olib keldi. Loyiha 
doimo muayyan iste’molchiga yo‘naltiriladi va iste’molchi mavjud ekanligi 
sababidan ham mavjud bo‘ladi. Bunda boshqaruv mehnatini taqsimlash jarayonlari 
natijasida asr boshlarida vujudga kelgan boshqaruvning qat’iy vertikal ierarxik 
tuzilishi va tashkil qilishning ierarxik pog‘onalari yo‘qolib ketadi, moslashuvchan 
matritsali tashkil qilish bilan almashinadi. 
Raqobatli ustunliklar innovatsion omilining muhimligi shundaki, resurs 
omilidan farqli ravishda, u importchi-mamlakatlarga bog‘liq emas va eksport 
pasaygan hollarda mahsulot chiqarish ichki ishlab chiqarishning o‘sishi bilan 
qoplanadi. Mana shu sababdan davlatning iqtisodiy siyosati shunday ishlab chiqilishi 
kerakki, ishlab chiqaruvchilar ichki bozorning kengayishi birinchi navbatda shunday 
tovarlar hisobiga ro‘y berishi uchun mahsulot hayotiylik davrining ilk bosqichlarida 
ishlashdan manfaatdor bo‘lsin. 
Iqtisodiyotning tarmoqlarida innovatsiyalar harakati kabi raqobatli ustunlik bilan 
bog‘liq omillar ko‘pligi haqida gapirish imkonini beradigan tendensiyalar mavjud. Bu 
omillar ichki ishlab chiqaruvchilar mahsulotlariga talabning innovatsion tarkibiy 
qismlari bilan ifodalanadi. Birinchi navbatda, bu qatorga barcha ichki talab omillarini 
kiritish lozim.
Mahsulotning hayotiylik davri nazariyasi ham, M.Porterning xalqaro raqobat 
nazariyasi ham jahon bozorida yangilik kiritishning yo‘li ichki bozorni 
o‘zlashtirishdan boshlanishini rad etmaydi, chunki yangiliklar kiritishning o‘zi 
avvalboshdan aynan ichki iste’molchilar tomonidan amalga oshiriladigan 
ehtiyojlariga bog‘lab qo‘yiladi.
Shu sababdan iqtisodiyotning globallashuvi sharoitlarida innovatsion marketing 
birinchi navbatda tashqi emas, ichki bozorga yo‘naltiriladi. Boshqacha qilib 


15 
aytganda, «innovatsiyalar harakati» turidagi raqobatli ustunliklarni amalga oshirish 
uchun ichki bozor hayotiylik davri qisqa bo‘lgan mahsulotlar bilan to‘ldirilishi lozim. 

Yüklə 1,86 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   108




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin