O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

1.1-jadval 
Innovatsiyalar atamasiga turli olimlar tomonidan berilgan ta’riflar
3
 
Muallif 
Ta’rif mazmuni 
Y. Shumpeter
1. Innovatsiya – tadbirkorlik ruhi bilan motivatsiyalangan ishlab chiqarish 
omillarining o‘zgarishi (yangi kombinatsiyalar). Maqsad – yangi tovar turlari, 
yangi ishlab chiqarish usullari, yangi xomashyo manbalari joriy qilish va 
foydalanish, yangi bozorlar va ishlab chiqarishni tashkil qilishning yangi 
shakllarini o‘zlashtirish (monopolizatsiya maqsadida qayta tashkil qilish) 
B. Santo
2. Innovatsiya – g‘oyalar va ixtirolardan amaliy foydalanish orqali o‘z xislatlari 
bo‘yicha eng yaxshi bo‘lgan mahsulot va texnologiyalar yaratishga olib 
keladigan ijtimoiy-iqtisodiy jarayon; innovatsiya iqtisodiy foydaga 
yo‘altirilgan holda uning bozorda paydo bo‘lishi qo‘shimcha daromad 
keltirishi mumkin
B. Tviss
3. Innovatsiya – ixtiro yoki yangi g‘oya iqtisodiy mazmunga ega bo‘ladigan 
jarayon 
YU.V.YAkovets
4. Innovatsiya – inson faoliyatining xilma-xil turlariga ushbu faoliyat 
mahsuldorligini oshiradigan yangi elementlar (turlar, usullar) kiritish 
P.N. Zavlin, A.K. 
Kazansev, L.E. 
Mindeli
5. Innovatsiya – jamiyatning u yoki bu sohasida faoliyat jarayoni yoki uning 
natijalarini takomillashtirishga qaratilgan intellektual (ilmiy- texnik) faoliyat 
natijalaridan foydalanish
F.F. Bezdudnыy, 
GA. Smirnova,
OD. Nechaeva
6. Innovatsiya – inson hayoti va faoliyatining istalgan sohasida bozorda mavjud 
ehtiyojlarni qondirishga xizmat qiladigan va iqtisodiy samara keltiradigan 
yangi g‘oyani amalga oshirish jarayoni
S.V. Ildemenov, 
S.Ildemenov, 
P.Vorobev
7. Innovatsiya – korxonaning ish samaradorligini oshirishga xizmat qiladigan 
yangi g‘oya yaratish, tarqatish va foydalanish borasida rivojlanayotgan 
kompleksli jarayon. Bunda innovatsiya – avvalgi analogidan sifat jihatidan 
farq qiladigan, qilingan ixtiro yoki o‘tkazilgan ilmiy tadqiqot natijasida joriy 
qilingan va foyda keltiradigan ob’ektgina emas 
A.I. Anshin, 
A.A. Dagaev
8. Innovatsiya – yangi ilmiy-texnik (texnologik), ishlab chiqarish yoki boshqa 
bir echimning amaliyotda birinchi marta qo‘llanishi 
V.D. Gribov,
V.P. Gruzinov
9. Innovatsiya – yangi texnologiyalar, yangi mahsulot va xizmat turlari, 
boshqaruv, xizmat ko‘rsatish, mehnat va ishlab chiqarishni tashkil qilishning 
yangi shakllari ko‘rinishidagi yangiliklardan foydalanish
L.M. Goxberg
10. Innovatsiya – innovatsion faoliyatning bozorga joriy qilingan yangi yoki 
takomillashtirilgan mahsulot, amaliy faoliyatda foydalaniladigan yangi yoki 
takomillashtirilgan texnologik jarayon ko‘rinishida namoyon bo‘ladigan 
yakuniy natijasi
3
Секерин В.Д. Инновационный маркетинг: Учебник.- М.:ИНФРА-М, 2012.стр.3. 

---

16 
R. A. Fatxutdinov 11. Innovatsiya – boshqaruv ob’ektini o‘zgartirish va iqtisodiy, ijtimoiy, 
ekologik, ilmiy-texnik yoki boshqa turdagi samara olish maqsadida yangilik 
kiritishning yakuniy bosqichi 
A.B. Titov
12. Innovatsiya (yangilik kiritish) – muayyan ijtimoiy ehtiyojlarni 
qoniqtiradigan va bir qator (iqtisodiy, ilmiy-texnik, ijtimoiy, ekologik) 
samaralar beradigan, tamomila yangi yoki modifikatsiya qilingan vosita 
(yangilik) yaratish va o‘zlashtirish (joriy qilish) yakuniy natijasi 
«Innovatsiya» tushunchasi ilmiy atamashunoslikka XX asrning boshlarida kirib 
kelgan bo‘lib, dastlab bir madaniyatning ayrim elementlari (urf-odatlar, hayot 
faoliyati usullari, jumladan, ishlab chiqarish) boshqa madaniyatga kirib borishini 
anglatgan. Hozirgi paytda innovatsion muammolarga daxldor bo‘lgan turli o‘quv 
fanlarida ushbu tushuncha turlicha mazmunda ko‘rib chiqiladi. Masalan, sotsiologiya 
ma’naviy ijod jihatiga diqqatni tortadi va innovatsiyani ilmiy va aqliy faoliyat nuqtai 
nazaridan ko‘rib chiqadi. Bu mehnat faoliyati motivatsiyasi ham, xulq-atvor usullari 
ham bo‘lib, avvalgilaridan sifat jihatidan farq qiladi. Iqtisodiy toifa sifatida 
«innovatsiya» atamasi Y.SHumpeter tomonidan taklif etilgan. O‘zining «Iqtisodiy 
rivojlanish nazariyasi» asarida u 1911 yil ilk bora «yangi kombinatsiyalar», 
tadbirkorlik ruhi bilan motivatsiyalangan ishlab chiqarish omillarining o‘zgarishi 
masalalarini ko‘rib chiqqan va innovatsion jarayonga to‘liq tavsif va ta’rif bergan. 
Y.Shumpeterga ko‘ra, innovatsiya asosiy foyda manbasi hisoblanadi: «foyda, 
mohiyatan, yangi kombinatsiyalarni bajarish natijasi hisoblanadi», «rivojlanishsiz 
foyda yo‘q, foydasiz rivojlanish yo‘q». 
Innovatsiyalarning asosiy funksiyalari qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 
1) innovatsiyalar mehnat faoliyati intellektuallashuviga xizmat qilib, uning 
ilmiy sig‘imini oshirgan holda inson salohiyati yutuqlari, ilmiy-texnik natijalarni 
hayotga tatbiq etish kanali hisoblanadi; 
2) innovatsiyalar yordamida ishlab chiqarilayotgan mahsulot va xizmatlar 
doirasi kengaytiriladi, ularning sifati yaxshilanadi, bu esa jamiyat ehtiyojlari va 
ularning qoniqqanlik darajasi o‘sishiga xizmat qiladi; 

---

17 
3) innovatsiyalar yangi ishlab chiqarish kuchlarini ishlab chiqarishga jalb 
qilish, mahsulot va xizmatlarni kamroq mehnat, energiya va materiallar sarfi bilan 
ishlab chiqarish imkonini beradi; 
4) u yoki bu sohada innovatsiyalar raqobati takror ishlab chiqarish strukturasini 
o‘zgargan ehtiyojlar strukturasi va tashqi muhit strukturasiga muvofiq holga 
keltirishga yordam beradi. 
Shunday ekan, innovatsiyalar jamiyat rivojlanishi asosiy qonunlarini amalga 
oshirishning zaruriy elementi, uning rivojlanish va dinamiklik sharti hisoblanadi. 
Jamiyatda tashkilotlarning rivojlanishi ular faoliyatining barcha jabhalariga daxldor 
bo‘ladigan xilma-xil innovatsiyalarni o‘zlashtirish yo‘li bilan ro‘y beradi.