O‘zbekiston Respublikasining biringi Prezidenti I.A.Karimov o‘qituvchidagi
tarbiyachilik qobiliyatining asosiy mohiyatini shunday ta’riflaydi: «Tarbiyachi –
ustoz bo‘lish uchun, boshqalarning aql-idrokini o‘stirish, ma’rifat ziyosidan
bahramand qilish, haqiqiy vatanparvar, haqiqiy fuqaro etib yetishtirish uchun, eng
avvalo, tarbiyachining o‘zi ana shunday yuksak talablarga javob berishi, ana
shunday buyuk fazilatlarga ega bo‘lishi kerak». Demak, o‘z
faoliyatini endigina
boshlayotgan o‘qituvchilar va doimiy izlanishda bo‘lgan tajribali o‘qituvchilar ham
tarbiyachilik mahoratiga zamin yaratuvchi quyidagi jarayonlarni bilishi kerak:
- har qanday pedagogik vaziyatlarda o‘quvchining ichki va tashqi dunyosini
to‘g’ri tushunish malakasi;
- pedagogik vaziyatlarni to‘g’ri idrok qilish uchun diqqatni jamlash;
- tarbiyalanuvchilarga ishonch va talabchanlik;
- tarbiyaviy vaziyatni har tomonlama puxta baholay olish qobiliyati;
- xilma-xil pedagogik taktlardan o‘zi uchun eng muhimini ajrata olish
qobiliyati;
- ziddiyatli tasodifiy holatlarda ikkilanmasdan to‘g’ri qaror qabul
qilish;
- tarbiyada ta’sir etishning turli usullaridan foydalana olish
qobiliyati;
- fikr va mulohazalarini so‘z bilan, mimika va pantomimik harakatlar bilan
o‘quvchi ongiga
aniq yetkaza olish;
- dars va darsdan tashqari faoliyatda o‘quvchilar bilan kommunikativ aloqa
o‘rnata olish qobiliyati;
- o‘quvchilar ongida erkinlik va tashabbuskorlikni, o‘z fikr
mulohazalarini qo‘rqmasdan bayon qilish ko‘nikmalarini tarbiyalash;
- qiyin holatlarda o‘quvchilarga yordam bera olish;
- tarbiyaviy tadbirlarni o‘tkazishda o‘quvchilar jamoasi bilan doimo
maslahatlashish;
- o‘tkazilayotgan tarbiyaviy tadbirlar yuzasidan o‘quvchilarning
fikrlarini o‘rganish;
- o‘z-o‘zini boshqarishning turli shakllaridan unumli foydalanish;
- har bir o‘quvchining yashirin ijobiy fazilatlarni ko‘ra olish va
takomillashtirish;
- o‘quvchilarning ijtimoiy kelib chiqishiga qarab toifalarga
ajratmaslik, bir xil munosabatda bo‘lish.
Tegishli ma’lumotli, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega
bo‘lgan shaxslar pedagoglik faoliyati bilan shug’ullanish
huquqiga ega deyiladi
«Ta’lim to‘g’risida»gi Qonunning 5-moddasida.
Pedagog-tarbiyachi bolalarga kundalik hayotda, o‘yinlarda, mashg’ulotlarda,
birgalikdagi mehnat faoliyatida va ular bilan bo‘ladigan muomalada ta’sir
ko‘rsatadi. U har bir bolani diqqat bilan o‘rganishi, uning shaxsiy xususiyatlarini,
qobiliyatlarini bilishi, pedagogik nazokatini namoyon qilishi, bolalarning xulq-
atvorini, ish natijalarini haqqoniy baholashi kerak, ularga o‘z vaqtida yordam
ko‘rsata olishi, oiladagi ahvoli bilan qiziqishi zarur. Hozirgi zamon tarbiyachisining
asosiy fazilatlaridan biri o‘z kasbiga sadoqatliligi, g’oyaviy e’tiqodliligi o‘z
kasbini
sevishi va bu kasbga bo‘lgan cheksiz sadoqati o‘qituvchi – tarbiyachi boshqa kasb
egalaridan ajratib turadi. Pedagog-tarbiyachi shaxsiga qo‘yiladigan muhim
talablaridan biri shuki, u o‘z predmetini, uning metodikasini chuqur o‘zlashtirgan
bo‘lishi zarur. Bu pedagog-tarbiyachining obro‘sini ko‘taradi. Tarbiyachi kasbiga
xos bo‘lgan muhim fazilatlaridan, talablaridan biri bolalarni sevish ularning hayoti
bilan qiziqish har bir shaxsni xurmat qilishdan iborat. Bolani sevgan butun kuch va
bilimini bolalarni kelajagi buyuk vatanga sodiq fuqaro qilib tarbiyalashga safarbar
qila oladigan odamgina haqiqiy tarbiyachi-pedagog bo‘la oladi. Bolalarni sevish –
pedagogning murakkab mehnatini jozibali va yengil qiladi. Tarbiyachining
bolalarga munosabati pedagogikada tarbiyalanuvchi shaxsga hurmat, unga
talabchanlik bilan bir qatorda turadi. Bu munosabat bolada pedagogga nisbatan
ishonchni uyg’otadi, o‘qituvchiga bolalarni chinakam ma’naviy murabbiysi
bo‘lishga imkon beradi.
Pedagog faoliyatining muvaffaqiyati pedagogik qobiliyatlarining mavjudligiga
ham bog’likdir. Pedagogik qobiliyat - pedagogik mahoratga erishishning zaminidir.
Pedagogik qobiliyat tarkibiga: pedagogik kuzatuvchanlik,
pedagogik tasavvur,
diqqatni taqsimlash, tashkilotchilik qobiliyati va pedagogik muomala kiradi.
Pedagogik qobiliyatlar pedagogik faoliyati jarayonida, shuningdek uni bu faoliyatga
tayyorlash jarayonida shakllanadi. Pedagogik mahorat – bu yosh avlodga ta’lim-
tarbiya berishni yuksak darajada va doimiy ravishda takomillashtirib borish
san’atidir.
Dostları ilə paylaş: