Uygulamalari

4- Çocuk sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, 

5- Çocuğun yanına diz çökülür, 

6- Çocuğun boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, 

7- Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise 

çıkartılır, 

8-  Hava  yolunu  açmak  için  bir  el  hasta/yaralının  alnına,  diğer  elin  iki  parmağı  çene 

kemiğinin üzerine yerleştirilir, 

9-  Çene  kemiğinin  uzun  kenarı  yere  dik  gelecek  şekilde  alından  bastırılıp,  çeneden 

kaldırılarak baş geriye doğru itilir; çocuğa baş geri çene yukarı pozisyonu verilir, 

10-  Hasta/yaralının  solunum  yapıp  yapmadığı  bak-dinle-hisset  yöntemiyle  10  saniye 

süre ile kontrol edilir: 



 

Göğüs  kafesinin  solunum  hareketlerine 

bakılır, 



 

Eğilip, 

kulağını 

hastanın 

ağzına 

yaklaştırarak  solunum  dinlenirken  diğer  el 

göğüs 

 

üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir. 

11-  Solunum  yok  ise;  alnın  üzerine  konulan  elin 

baş  ve  işaret  parmağını  kullanarak  çocuğun  burnu 

kapatılır, 

12-Baş  geri  çene  yukarı  pozisyonunda  iken 

çocuğun  ağzını  içine  alacak  şekilde  ağız 

yerleştirilir, 

13-  Çocuğun  göğsünü  yükseltmeye  yarayacak 

kadar  her  biri  1  saniye  süren  2  nefes  verilir, 

havanın geriye çıkması için zaman verilir, 

14- Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt 

ve  üst  ucu  tespit  edilerek  alt  yarısına  bir  elin 

topuğu 

yerleştirilir, 

(çocuk 

yetişkin 

görünümündeyse  yetişkinlerde  olduğu  gibi  iki  el 

ile kalp basısı uygulanır ) , 

15-  Elin  parmakları  göğüs  kafesiyle  temas 

ettirilmeden,  dirsek  bükülmeden,  göğüs  kemiği 

üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur, 

16-  Göğüs  kemiği  5  cm  aşağı  inecek  şekilde 

(yandan  bakıldığında  göğüs  yüksekliğinin  1/3’ü 

kadar)  30  kalp  basısı  uygulanır,  bu  işlemin  hızı 

dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır, 

17-  Çocuğa  30  kalp  masajından  sonra  2  solunum 

yaptırılır (30;2) , 

18- İlkyardımcı yalnız ise; 30;2 göğüs basısının 5 

tur tekrarından sonra 112’yi kendisi arar, 

 

 

- 17 - 

 

19- Temel yaşam desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar 

kesintisiz devam edilir. 

 

 

 

 

Şekil 12: 1-8 yaş arası çocuklarda tek kol ile 30 kalp masajından sonra 2 solunum 

yapmak (30:2) 

 

BEBEKLERDE (0–12 AY) DIŞ KALP MASAJI VE YAPAY SOLUNUMUN 

BİRLİKTE UYGULANMASI 

 

1- Kendisinin ve bebeğin güvenliğinden emin olunur, 

2- Ayak tabanına hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir; eğer bilinci yok ise, 

3- Çevreden yüksek sesle yardım çağrılır; 112 aratılır; 

4- Bebek sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır, 

5-  İlkyardımcı  temel  yaşam  desteği  uygulayacağı  pozisyonu  alır  (yerde  uygulama 

yapacak ise diz çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur), 

6- Bebeğin boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır, 

7- Ağız içi gözle kontrol edilir; hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise 

çıkartılır, 

8-  Hava  yolunu  açmak için, bir el bebeğin alnına, diğer elin  iki parmağı çene kemiğine 

koyulup baş hafifçe yukarı geri itilerek eğilir, baş geri çene yukarı pozisyonu verilir, 

9-  Bebeğin  solunum  yapıp  yapmadığı  bak-dinle-hisset  yöntemiyle  10  saniye  süre  ile 

kontrol edilir: 



 

Göğüs  kafesinin  solunum  hareketlerine 

bakılır, 



 

Eğilip, 

kulağını 

hastanın 

ağzına 

yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el 

göğüs  üzerine  hafifçe  yerleştirilerek 

hissedilir, 

10-  Solunum  yoksa  ağız  dolusu  nefes  alınır  ve 

ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde 

yerleştirilir, 

11-Bebeğin  göğsünü  yükseltmeye  yarayacak 

kadar  her  biri  1  saniye  süren  2  solunum  verilir, 

havanın geriye çıkması için zaman verilir, 

12-  Kalp  basısı  uygulamak  için  bebeğin  (iki 

meme  başının  altındaki  hattın  ortası  göğüs 

merkezini oluşturur) göğüs merkezi belirlenir, 

 

 

- 18 - 

 

13-  Bir  elin  orta  ve  yüzük  parmağı 

bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir, 

14-  Göğüs  kemiği  4  cm  aşağı  inecek 

şekilde  (  yandan  bakıldığında  göğüs 

yüksekliğinin  1/3’ü  kadar)  30  kalp  basısı 

uygulanır,  bu  işlemin  hızı  dakikada  100 

bası olacak şekilde ayarlanır, 

15-  Bebeğe  30  kalp  masajından  sonra  2 

solunum yaptırılır (30;2) , 

16-  İlkyardımcı  yalnız  ise;  30;2  göğüs 

basısının  5  tur  tekrarından  sonra  112’yi 

kendisi arar, 

17-  Temel  yaşam  desteğine  bebeğin 

yaşamsal  refleksleri  veya  tıbbi  yardım 

gelene kadar kesintisiz devam edilir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 13: 0-1ay arası bebeklerde yüzük ve orta parmaklar ile 30 kalp masajından sonra 

2 solunum yapmak (30:2) 

 

 

 

Hava yolu tıkanıklığı nedir? 

 

Hava  yolunun,  solunumu  gerçekleştirmek  için  gerekli  havanın  geçişine  engel  olacak 

şekilde tıkanmasıdır. Tıkanma tam tıkanma ya da kısmi tıkanma şeklinde olabilir. 

 

Hava yolu tıkanıklığı belirtileri nelerdir? 

 

Kısmi tıkanma belirtileri: 

 



 

Öksürür, 



 

Nefes alabilir, 



 

Konuşabilir. 

 

Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir. 

 

Tam tıkanma belirtileri: 

 

 

- 19 - 

 

 



 

Nefes alamaz, 



 

Acı çeker, ellerini boynuna götürür, 



 

Konuşamaz, 



 

Rengi morarmıştır. 

 

Bu durumda Heimlich Manevrası (=Karına bası uygulama) yapılır. 

 

  

 

Şekil 14: Üst hava yollarının tam tıkanmasını gösteren evrensel pozisyon 

 

Bilinci  yerinde  tam  tıkanıklık  olan  kişilerde  Heimlich  Manevrası  (=Karına  bası 

uygulama) nasıl uygulanır? 

 



 

Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir, 

 



 

Hastanın yanında veya arkasında durulur, 

 



 

Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır, 

 



 

Diğer elin topuğu ile hızla 5 kez sırtına ( kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda 

vurulur, 

 



 

Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur, 

 



 

Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası yapılır; 

 



 

Hastanın arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır, 

 



 

Bir  elin  başparmağı  midenin  üst  kısmına,  göğüs  kemiği  altına  gelecek  şekilde 

yumruk yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır, 

 



 

Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır, 

 



 

Bu hareket 5 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır, 

 



 

Tıkanıklık açılmadıysa tekrar sırtına vurulur, 

 



 

Bu işlemler 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlanır, 

 

 

- 20 - 

 

 



 

Hastanın bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine yatırılır, 

 



 

Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, 

 



 

Tıbbi yardım istenir (112), 

 



 

Temel yaşam desteği uygulanır. 

 

 

 

 

 

Şekil 15: Bilinci açık kişilerde hava yolunu açma yöntemi(Heimlic Yöntemi) 

 

Bilincini kaybetmiş(=bilinci kapalı) kişilerde Heimlich Manevrası: 

 



 

Hasta yere yatırılır, yan pozisyonda sırtına 5 kez vurulur, 



 

Tıkanma açılmadığı takdirde hasta düz bir zeminde başı yana çevrilir, 



 

Hastanın bacakları üzerine ata biner şekilde oturulur, 



 

Bir  elin  topuğunu  göbek  ile  göğüs  kemiği  arasına  yerleştirilir,  diğer  el  üzerine 

konur, 



 

Göbeğin üzerinden kürek kemiklerine doğru eğik bir baskı uygulanır, 



 

Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir, 



 

İşleme yabancı cisim çıkıncaya kadar devam edilir, 



 

Tıbbi yardım istenir (112), 



 

Bu hareketi 5–7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar ya da yardım gelinceye kadar 

devam edin, 



 

Bu  tür  olgularda  havayolu  tıkanıklığından  şüphelenildiğinde,  ilkyardımcılar 

Temel  Yaşam  Desteği  uygulamalarını  yapacaklardır.  Kurtarıcı  nefes  verdikten 

sonra  hava  gitmiyorsa  tıkanıklık  olduğu  düşünülür,  ilkyardımcı  ağız  içinde 

yabancı  cisim  olup  olmadığını  kontrol  etmeli,  yabancı  cisim  görüyorsa 

çıkarmalıdır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- 21 - 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 16: Bilinci kapalı kişilerde uygulanan Heimlic Manevrası 

Bebeklerde tam tıkanıklık olan hava yolunun açılması (*): 

 



 

Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır, 



 

Başparmak  ve  diğer  parmakların  yardımıyla  bebeğin  çenesi  kavranarak 

boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir, 



 

Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur, 



 

5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe 

vurulur, 



 

Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir, 



 

Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır, 



 

Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur, 



 

5  kez  iki  parmakla  göğüs  kemiğinin  alt  kısmından  karnın  üs  kısmına  baskı 

uygulanır, 



 

Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir, 



 

Tıbbi yardım istenir (112). 

 

(*)Bebek  çok  küçük  ise  ve  karından  baskı  uygulanamıyorsa  bebekler  için  yukarıda 

anlatılan uygulamalar  yapılır.  Ancak diğer hallerde bebeklerde yapılan uygulamalar, 

bilinci kapalı erişkinlerde yapılan Heimlich Manevrası uygulamaları ile aynıdır. 

 

 

Şekil 17: Bebeklerde Heimlic Manevrasının uygulanması 

 

 

 

- 22 - 

 

Kısmi tıkanıklık olan kişilerde nasıl ilkyardım uygulanır? 

 



 

Eğer kişinin hava yolunda yeterli hava giriş çıkışı mevcutsa, kazazede öksürmeye 

teşvik  edilmeli,  yakından  izlenmeli  ve  başka  bir  girişimde  bulunulmamalıdır. 

Kazazedenin  henüz  ayakta  durabildiği  bu  dönemde  onun  arka  tarafında  yer 

alınmalıdır, 



 

Bu durumda, kazazede öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılmalıdır, 



 

Kazazedenin  solunum  ve  öksürüğü  zayıflarsa  ya  da  kaybolursa  ve  morarma 

saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır, 



 

Belirgin  bir  yabancı  cisim,  yerinden  çıkmış  veya  gevşemiş  takma  dişleri  varsa 

bunlar yerinden çıkarılır, 



 

Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa yukarıda 

tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

- 23 - 

 

(4) 

KANAMALARDA İLKYARDIM 

 

Kanama nedir? 

 

Damar  bütünlüğünün  bozulması  sonucu  kanın  damar  dışına  (vücudun  içine  veya  dışına 

doğru) doğru akmasıdır. Kanamanın ciddiyeti aşağıdaki durumlara bağlıdır: 

 



 

Kanamanın hızı, 



 

Vücutta kanın aktığı bölge, 



 

Kanama miktarı, 



 

Kişinin fiziksel durumu ve yaşı

. 

 

Kaç çeşit kanama vardır? 

 

Vücutta kanın aktığı bölgeye göre 3 çeşit kanama vardır: 

 

Dış kanamalar: Kanama yaradan vücut dışına doğru olur. 

İç kanamalar: Kanama vücut içine olduğu için gözle görülemez. 

Doğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs, üreme organlarından olan 

kanamalardır. 

 

Damar tipine göre ise:  Kanama arter (atardamar), ven (toplardamar)  ya da kılcal damar 

kanaması olabilir. Atar damar kanamaları kalp atımları ile uyumlu olarak kesik kesik akar 

ve  açık  renklidir.  Toplardamar  kanamaları  ise  koyu  renkli  ve  sızıntı  şeklindedir.  Kılcal 

damar kanaması küçük kabarcıklar şeklindedir.  

 

Kanamanın değerlendirilmesinde, şok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir. 

 

Vücutta baskı uygulanacak noktalar nelerdir? 

 

Ataradamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda 

çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya 

kanayan  yere  yakın  olan  bir  üst  atardamar  bölgesine  baskı  uygulanmasıdır.  Vücutta  bu 

amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır: 

1-Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri 

 

2-Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri 

 

3-Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri 

 

4-Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri 

 

5-Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri 

 

6-Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri 

 

 

 

- 24 - 

 

 

 

Şekil 18: Kanamayı durdurmak için vücuttaki bası yerleri 

 

Kanamalarda ilkyardım uygulamaları nelerdir? 

 

Dış kanamalarda ilkyardım: 

 



 

İlkyardımcı kendini tanıtır ve hasta yaralı sakinleştirilir, 



 

Hasta/ yaralı sırt üstü yatırılır, 



 

Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC), 



 

Tıbbi yardım istenir (112), 



 

Yara ya da kanama değerlendirilir, 



 

Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır, 



 

Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır, 



 

Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır, 



 

Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır, 



 

Kanayan bölge yukarı kaldırılır, 



 

Çok  sayıda  yaralının  bulunduğu  bir  ortamda  tek  ilkyardımcı  varsa,  yaralı  güç 

koşullarda  bir  yere  taşınacaksa,  uzuv  kopması  varsa  ve/veya  baskı  noktalarına 

baskı uygulamak 



 

yeterli olmuyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır, 



 

Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür, 



 

Şok pozisyonu verilir, 



 

Yapılan  uygulamalar  ile  ilgili  bilgiler  (boğucu  sargı  uygulaması  gibi) 

hasta/yaralının 



 

üzerine yazılır, 



 

Yaşam bulguları sık aralıklarla (2-3dakikada bir) değerlendirilir 



 

Hızla sevk edilmesi sağlanır. 

 

 

 

 

 

- 25 - 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 19: Dış kanamalarda ilkyardım uygulaması 

 

İç kanamalarda ilkyardım: 

 

İç  kanamalar,  şiddetli  travma,  darbe,  kırık,  silahla  yaralanma  nedeniyle  oluşabilir. 

Hasta/yaralıda şok belirtileri vardır. İç kanama şüphesi olanlarda aşağıdaki uygulamalar 

yapılmalıdır: 

 



 

Hasta/yaralının bilinci ve ABC si değerlendirilir, 



 

Tıbbi yardım istenir (112) 



 

Üzeri örtülerek ayakları 30 cm yukarı kaldırılır, 



 

Asla yiyecek ve içecek verilmez, 



 

Hareket ettirilmez (özellikle kırık varsa), 



 

Yaşamsal bulguları incelenir, 



 

Sağlık kuruluşuna sevki sağlanır. 

  

Hangi durumlarda boğucu sargı (turnike) uygulanmalıdır? 

 



 

Çok  sayıda  yaralının  bulunduğu  bir  ortamda  tek  ilkyardımcı  varsa  (kanamayı 

durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için), 



 

Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa, 



 

Uzuv kopması varsa, 



 

Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa 



 

Boğucu  sargı  uygulaması  kanamanın  durdurulamadığı  durumlarda  başvurulacak 

en  son  uygulamadır.  Ancak  eskisi  kadar  sık  uygulanmamaktadır.  Çünkü  uzun 

süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun 

tamamen kaybına neden olunabilir. 

 

Boğucu Sargı (turnike) uygulamasında dikkat edilecek hususlar neler olmalıdır? 

 



 

Turnike  uygulamasında  kullanılacak  malzemelerin  genişliği  en  az  8–10  cm 

olmalı, 



 

Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalı, 



 

Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir, 



 

Turnike  kanama  duruncaya  kadar  sıkılır,  kanama  durduktan  sonra  daha  fazla 

sıkılmaz, Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez, 

 

 

- 26 - 

 



 

Turnike  uygulamasının  yapıldığı  saat  bir  kağıda  yazılmalı  ve  yaralının  üzerine 

asılmalı, 



 

Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-20 

dakikada bir turnike gevşetilmeli, 



 

Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış 

olduğu bölgeye uygulanır. 



 

Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa 

el  ve  ayağın  beslenmesini  bozabileceği  için  uygulanmaz.  Uzuv  kopması 

durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir. 

 

BOĞUCU SARGI (TURNİKE) UYGULAMA TEKNİĞİ 

 

1- İlkyardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen bir sargı alır, 

2- Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır, 

3- Bir ucu halkadan geçirip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir, 

4- Kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir bağ atılır, 

 



 

Sargının içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir, 



 

Kanama durana kadar sert cisim döndürülür, 

 

5- Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir, 

6-  Hasta/yaralının  elbisesinin  üzerine,  adı  ve  turnikenin  uygulandığı  zaman  (saat  ve 

dakika) yazılı bir kart iğnelenir, 

7- Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya 

“T” harfi yazılır, 

8- Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır, 

9- Turnike 15-20 dakika aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.