Fizika,2 qism 20

Yorug‘likning sinish qînuni. Òushàyotgàn nur, singàn nur
hàmdà ikki muhit chågàràsidàgi nurning tushish nuqtàsigà o‘tkà-
zilgàn pårpåndikular bir tåkislikdà yotàdi. Òushish burchàgi sinusi-
ning sinish burchàgi sinusigà nisbàti shu ikki muhit uchun o‘z-
gàrmàs kàttàlikdir:
sin
sin
i
i
n
1
2
21
=
, (4.1)
bu yerdà n
21
– ikkinchi muhitning birinchisigà nisbàtàn nisbiy
sindirish ko‘rsàtkichi. Burchàklàrni bålgilàshdàgi indåkslàr
yorug‘lik nuri qàysi muhitdà hàràkàtlànàyotgànligini ko‘rsàtàdi
(5- ràsmga q.).
Ikki muhitning nisbiy sindirish ko‘rsàtkichi ulàrning àbsîlut
sindirish ko‘rsàtkichlàrining nisbàtigà tång:
n
n
n
21
2
1
=
. (4.2)
Ìuhitning àbsîlut sindirish ko‘rsàtkichi. Ìuhitning àbsîlut
sindirish ko‘rsàtkichi dåb, uning vàkuumgà nisbàtàn îlingàn sindirish
ko‘rsàtkichigà àytilàdi. U yorug‘likning bo‘shliqdàgi tåzligi c ning
shu muhitdàgi tåzligi v gà nisbàti bilàn àniqlànàdi, ya’ni
n
c
=
v
(4.3)
yoki (1.1) ifîdàdàn fîydàlànsàk,
n = em (4.4)
ifîdàni hîsil qilàmiz. Bu yerdà e – muhitning dielåktrik singdi-
ruvchanligi, m – muhitning màgnit kirituvchànligi. Endi (4.1)
ifîdàdàn fîydàlànib, (4.2) ifîdàni quyidàgi ko‘rinishdà yozàmiz:
n
i
n
i
1
1
2
2
×
=
×
sin
sin . (4.5)
I
II
Qaytgan
nur
Tushuvchi
nur
Singan
nur
III
i
1
i
2
¢
i
1
2
1
5- rasm.

---

15
Àgàr yorug‘lik sindirish ko‘rsàtkichi kàttà bo‘lgàn muhitdàn
(îptik zichrîq muhitdàn) sindirish ko‘rsàtkichi kichik bo‘lgàn
muhitgà (îptik zichligi kichikroq muhitgà) o‘tsà (n
1
> n
2
), u holdà
sin
sin
i
i
n
n
2
1
1
2
1
=
> (4.6)
bo‘làdi. Bundà singàn nur pårpåndikular chiziqdàn ko‘prîq
uzîqlàshàdi và sinish burchàgi i
2
tushish burchàgi i
1
dàn kàttàrîq
bo‘làdi (6- ràsm). Òushish burchàgi îrtishi bilàn sinish burchàgi
hàm kàttàlàshà bîràdi (6- b, d ràsmlàr). Òushish burchàgining
birîr (i
1
= i
chåg
.
) qiymàtidà sinish burchàgi i
2
2
=
p
gà tång bo‘làdi.
Òushish burchàgining i
1
> i
chåg
.
qiymàtidàn bîshlàb bàrchà
tushàyotgàn nurlar to‘là qàytàdi (6- e ràsm). i
chåg
. 
burchàk esà
chågàràviy burchàk dåyilàdi.
Òo‘là qàytish. Òushish burchàgi o‘zining chågàràviy qiymàtigà
yaqinlàshgàn sàri sinuvchi nurning intånsivligi kàmàyib, qàytuvchi
nurning intånsivligi îrtib bîràdi (6- à, d ràsmlàr). i
1
= i
chåg
. 
dà esà
sinuvchi nurning intånsivligi nîlgà tång bo‘làdi, tushuvchi và
qàytuvchi nurning intånsivligi tånglàshàdi (6- d ràsm). Dåmàk,
tushish burchàgining i
chåg
. 
dàn 
p
2
 gàchà bo‘lgan îràliqdàgi qiymàt-
làridà yorug‘lik nuri sinmày to‘làligichà qàytàdi và bundà tushuvchi
và qàytuvchi nurlàrning intånsivliklàri tång bo‘làdi. Bu hîdisàgà