5.3. Yalpi taklif grafigi va omillari. Yalpi taklif deganda muayyan baholar darajasida ishlab chiqarilishi va taklif
qilinishi mumkin bo„lgan tovar va xizmatlarning real hajmi tushuniladi. Yalpi taklif
tushunchasi ko„pincha yalpi ichki mahsulot sinonimi sifatida qo„llaniladi.
Baholarning yuqori darajasi ishlab chiqaruvchilarga qo„shimcha mahsulot ishlab
chiqarishga rag„bat yaratadi va aksincha past baholar mahsulot ishlab chiqarish
hajmini qisqarishga olib keladi. Shuning uchun ham milliy ishlab chiqarish hajmi
bilan baholar darajasi o„rtasida to„g„ri aloqa mavjud.
4
Demak, mahsulot ishlab
chiqarish hajmi baholar o„sib borishi bilan o„sib, pasayishi bilan tushib boradi. Yalpi
taklif (AS) egri chizig„i alohida tovar taklifi egri chizig„idan farq qilib uch qismdan,
gorizontal yoki keyns kesmasi, ko„tarilib boruvchi yoki oraliq kesma hamda vertikal
yoki klassik kesmadan iborat (5.2-rasm). Bunday holat yalpi taklifni tahlil qilishga
klassik va keynschilarga xos yondashuv bilan izohlanadi. Iqtisodiy adabiyotlarda
ko„pincha oraliq kesma ham keyns kesmasiga kiritib yuboriladi.
Yalpi taklifning keyns kesmasida milliy ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi
uning potensial hajmidan, ya‟ni to„liq bandlik sharoitida erishishi mumkin bo„lgan
hajmidan kamdir.
5
Demak, bu kesma iqtisodiyot pasayish bosqichida bo„lgan va katta miqdordagi
resurslardan foydalanilmagan sharoitni ko„rsatadi. Foydalanilmayotgan ushbu
resurslarni esa baholar darajasiga ta‟sir ko„rsatmagan holda ishga tushirish mumkin.
Bu kesmada milliy ishlab chiqarish hajmi oshishi baholar darajasi o„zgarmay qolgan
sharoitda ro„y beradi.
4
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 288
5
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2015): 290
5
Yalpi taklif egri chizig„ining Keyns kesmasida iqtisodiyotni nisbatan qisqa
muddatda amal qilishini xarakterlaydi. Bu kesmada yalpi taklifni tahlil qilish
quyidagi shartlarga tayanadi: