Vetinariya 2016. pmd
Veterinariya jarrohligi fanining maqsad va vazifalari
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4 Veterinariya jarrohligi fanining maqsad va vazifalari Jarrohlik – xirurgiya yunoncha «qo‘l harakati» degan ma’noni beradi. Demak, u yoki bu kasalliklami davolashda qo‘l yoki mexanik ta’sir (operatsiyalar) talab qilingan. Qadimdan odamlar o‘z-o‘ziga yoki bir-birlariga yordam berib, jarohatdan oqayotgan qonni to‘xtatish uchun jarohatni bosib turish, yaralarga kul sepish kabi oddiy usullardan foydalanganlar. Xirurgiya dastlab fan va madaniyati rivojlangan davlatlar (Misr, Hindiston, Yunoniston, Xitoy, Vizantiya)da shakllangan. 1731- yilda Parijda Xirurglar Akademiyasiga asos solinadi va shundan so‘ng xirurgiya fan sifatida taraqqiy eta boshlaydi. Umuman olganda, xirurgiya 3 bosqichda rivojlandi: 1) qadimgi zamonlardan antiseptika davrigacha (1860); 2) antiseptika davri (1860–1890); 3) aseptika davri – hozirgi davr. Hozirgi zamon xirurgiya fani kimyo, fizika, molekulyar bio- logiya, fiziologiya kabi sohalardagi yutuqlar natijasida rivojlanib bormoqda. Bugungi kunda xirurgik yo‘l bilan davolash faqatgina operatsiya qilishdan iborat bo‘lib qolmasdan, balki umumiy davolash choralarini ham amalga oshiradi. Bularga dori-darmonlar, parhez, fizioterapevtik va boshqa davolash usullari kiradi. Hozirgi kunda operativ, umumiy va xususiy xirurgiya tafovut qilinadi. Veterinariya jarrohligi fanining rivojlanishi Xirurgiya (jarrohlik) ilm - fan sifatida jamiyat rivojlanishi bilan bir vaqtda vujudga kelgan, lekin XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab fan sifatida taraqqiy eta boshladi. Mahalliy va umumiy og‘riqsizlantirish usulining ochilishi, aseptika va antiseptika tu- shunchasining fanga kirib kelishi, topografik anatomiyani o‘rga- nish va boshqalar hozirgi zamon xirurgiya fanining rivojlanishi uchun asos bo‘ldi. XIX asr oxiri XX asrning boshlarida rus veterinariya jarrohlari tomonidan har xil qishloq xo‘jalik hayvonlarida uchraydigan qator kasalliklarni operatsiya qilish va davolash usullari ishlab chiqildi. 5 Rus olimlari professor Y. N. Yanovskiy, V. A Vivolodov, M. A. Malsev, L. S. Sopojnikov, S. P. Mamadishskiy, P. P. Krilov, o‘zbek olimlari S. N. Vohidov, V. A. Polyakov, X. K. Rustamov va boshqalar veterinariya xirurgiyasining asoschilaridir. 1990-yilda I. I. Magda muallifligida «Operativ xirurgiya» fani- dan yangi darslik yaratildi. 1991-yilda M. I. Kovalev muallifligida «Qishloq xo‘jalik hayvonlari topografik anatomiyasi asosida operativ xirurgiya» darsligi, 1995-yilda K. I. Petrakovning «Amaliy veterinariya jarrohligi» kitobi bosmadan chiqdi. So‘nggi yillarda nerv tolalari novakain blokadasi bo‘yicha yangi usullar ishlab chiqarildi. Qishloq xo‘jaligi sohasida juda katta o‘zgarishlar bo‘l- ganligi tufayli jamoa va shirkat xo‘jaliklari, yirik chorvachilik komplekslari o‘rniga xususiy va fermer xo‘jaliklari paydo bo‘ldi. Shaharlarda it, mushuk va boshqa hayvonlarni uy sharoitida bo- quvchilar ko‘payib ketdi. Shu sababli veterinariya xirurgiyasida yangi diagnostik usullar: ultratovush tekshirishlar, bo‘g‘inlar art- roskopiyasi, bo‘g‘inlar displaziyasi diagnostikasi va boshqalar vujudga keldi. Jarrohlik yo‘li bilan davolanadigan kasalliklarning rivojlanish qonuniyatlari, patologik jarayonlarni bir-biri bilan o‘zaro uzviy bog‘langan holda tekshirish xirurgiyada yangi ilmiy asoslangan profilaktik tadbirlarni ishlab chiqishga asos soldi. To‘qimalarda bo‘ladigan jarohatli, yiringli, yiringli-nekrotik jarayonlarning og‘ir- lashuvida onkoserkoz, brusellyoz kabi kasalliklarning ishtirok etishi o‘rganildi. Veterinariya jarrohligining rivojlanishida bu fanning yangi tar- mog‘i artrologiya vujudga kelib, o‘zining yangi davolash usullarini yaratdi. Veterinariya jarrohligi fanining, ayniqsa, otlar va kavsh qaytaruvchi hayvonlarda o‘tkaziladigan jarrohlik operatsiyalarning yutuqlari ham kam emas. Hozirgi vaqtda otlarning ichaklarida, kavsh qaytaruvchi hayvonlarning oshqozonida uchrab turadigan har xil toshlar, yot jismlarni olib tashlash oddiy operatsiya bo‘lib qoldi. Hayvonlarni uxlatish maqsadida narkoz hosil qiluvchi dori- larni qo‘llash hamda mahalliy anesteziya (og‘riqsizlantirish)dan keng foydalanish veterinariya jarrohligi fanining rivojlanishini yanada tezlashtirib yubordi. 6 Veterinariya jarrohligi hayvonlarga qon quyish muammosini ko‘tarib chiqdi va bu sohada ham katta yutuqlarga erishdi. Otlar- ning qon guruhlarini aniqlash va qon quyish texnikasini takomil- lashtirish qator kasalliklarni davolashda keng imkoniyatlar yaratdi. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|