Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adina diLÇİLİK İnstitutu vəfa abdullayeva-nəBİyeva

Müasir Azərbaycan dilində terminoloji leksikanın inkişafı
151 
olur, bəzən semantik baxımdan, bəzənsə fonetik və qrammatik 
cəhətdən dəyişir. Yazılı nitq vasitəsi ilə alınan sözlər dildə 
uzun müddət qalır və dilin lüğət tərkibində sabitləşir. Ədəbi dil 
vasitəsi ilə keçən terminlər məhdud dairədə işlənən elmi-
texniki, ictimai-siyasi, fəlsəfi və s. anlayışları ifadə edirlər.
Terminalma mürəkkəb və müəyyən normalar əsasında 
formalaşan prosesdir. Terminalmanın özünün prinsipləri vardır. 
Belə ki, termin alınarkən onun əcnəbi dildə ilk növbədə 
çoxmənalı olub-olmamasına nəzər yetirmək lazımdır. Termin 
üçün çoxmənalılıq uyğun hal sayılmadığı kimi terminalma 
prosesində də bu hal məqbul sayılmır. Termin alarkən onun 
məna və anlayış baxımından alınan dil üçün uyğun olub-
olmaması yoxlanılmalıdır. H.Həsənov müxtəlif dillərdə alınma 
sözlərin işlədilməsini üç amillə şərtləndirir:
1. Alınma sözü alan dildə adı olan və ya adı olmayan əşya 
və ya hadisəni ifadə etməsi ilə;
2. Həmin dilin, qrammatik fonetik və orfoqrafik 
normalarına nə dərəcədə uyğun gəlməsi ilə;
3. Həmin sözün dilin leksikasına hansı layına aid olması 
ilə [32,s.191];
Fikrimizcə, termin alarkən aşağıdakı göstəricilər nəzərə 
alınmalıdır: 
a. Sözün anlayışı tam mənası ilə ifadə etməsi; 
b. Təkmənalı olması; 
c. Sinonimi olmaması; 
d. Termin alınarkən onun forması olduğu kimi saxlanıla 
bilər, ya da fonetik dəyişikliklərə uğraya bilər; 

---

Vəfa Abdullayeva-Nəbiyeva____________________________________
 
152 
Terminoloji leksikanın inkişafında əsas götürülən cəhət 
terminin dəqiqliyi, elmi anlayışı kifayət qədər dəqiq, konkret 
ifadə etməsidir. Bu bütün növ terminalma proseslərinə aiddir. 
A.A.Bragina yazır: Alınmaları qəbul edərkən əsas şərt onun 
dəqiqliyi, yəni elmi anlayışı kifayət qədər dəqiq, konkret 
etməsi və mümkün qədər qısalığı əsas götürülür [102,s.28]. 
Ümumiyyətlə, müasir Azərbaycan dilində terminalmanı zəruri 
edən səbəblər aşağıdakılardır: