IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
118
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
RT
U
exp
0
,
buradan τ
0
=10
-12
san alınır. Bu müddət bərk cisimlərdə atomların məxsusi rəqs periodlarının üzərinə
düşür,U – mexaniki dağılma prosesinin aktivləşmə enerjisi olub materiala təsir edən mexaniki
gərginlikdən asılıdır. Yuxarıdakı ifadədən istifadə etməklə onu aşağıdakı kimi hesablamaq olar.
U=2,3RT(lgτ-lgτ
0
) burada τ və τ
0
müvafiq olaraq T temperaturunda və T=0 temperaturda
uzunömürlülük müddətləridir.
LEU-LEU DİPEPTİD MOLEKULUNUN QLOBAL
KONFORMASİYASININ STABİLLƏŞMƏSİNDƏ VƏ
DESTABİLLƏŞMƏSİNDƏ QARŞILIQLI-TƏSİR
ENERJİLƏRİNİN PAYI
S.Q.BAĞIRLI
Qafqaz Universiteti
serxan.bagirli@gmail.com
AZƏRBAYCAN
Təqdim olunan işdə məqsəd: Leu-Leu dipeptidin konformasiya xüsusiyyətlərinin araşdırıb enerji
paylarını müəyyənləşdirməkdir. Nəzəri konformasiya analizi üsuluna əsaslanaraq dipeptidin mümkün
olan konformasiyaları kompyüterdə modelləşdirmə yolu ilə müəyyənləşdirilmiş və Leu-Leu (Leysin-
Leysin) dipeptid molekulunun fəza quruluşu bu üsulun qəbul etdiyi nəzəriyyələrə əsasən polyar mühit
üçün (dielektrik sabiti ε=10) tədqiq olunmuşdur. Nəzəri konformasiya analizi üsulunda peptid
molekunun tam potensial enerjisinin qiyməti Van-der-Vaals , elektrostatik, torsion qarşılıqlı
təsirlərinin və hidrogen rabitələrinin enerji paylarının cəmi kimi nəzərə alınmışdır. Konformasiya
məsələlərinin həlli zamanı N.M.Qocayev və İ.S.Maksumov tərəfindən tərtib edilmiş universal proqram
alqoritmindən istifadə edilmişdir. Enerjinin minimumlaşması birinci tərtib törəmələrə görə qradient
üsulu ilə hesablanır. İkiüzlü bucaqların hesablanması İUPAC-İUB nomenklaturasına əsasən
aparılmışdır. Leu-Leu dipeptidi 49 atomdan ibarətdir, hesablamalar ikiüzlü bucaqların mümkün
qiymətlərində aparılmışdır. Alınan nəticələr cədvəl 1-də verilmişdir.
Cədvəl 1. Leu-Leu dipeptidinin kiçik enerjili komformasiyalarinin enerji paylanması.
Əsas zəncirin
formaları
Qeyri valent q/t
enerjisi
Elektrostatik q/t
enerjisi
Tarsion q/t
enerjisi
Ümumi
enerji
Nisbi
enerji
Şeyp
R
21
R
21
-7.46 0.47 0.92 -6.07
0
f
L
21
B
33
-7.63 0.92 1.30 -5.40
0.67
e
R
22
R
31
-7.15 0.49 2.00 -4.65
1.42
f
B
22
R
32
-7.54 0.88 2.03 -4.63
1.44
e
R
23
R
21
-6.87 0.47 1.82 -4.58
1.49
f
B
22
R
22
-6.26 0.57 1.15 -4.54
1.53
e
L
22
R
32
-7.46 0.94 2.06 -4.47
1.6
e
R
23
R
21
-6.83 0.53 1.89 -4.40
1.67
f
Aparılmış hesablamalar nəticəsində məlum olmuşdur ki mümkün olan kiçik enerjili komfor-
masiyaların stabilləşməsində müxtəlif növ qarşılıqlı təsir enerjiləri müxtəlif cür rol oynayır. Leu-Leu
dipeptid molekulunun qlobal konformasiyası f şeypinə uyğun gəlir. Bu R
21
R
21
konformasiyasının total
enerjisi E
tot
= - 6.07 kkal/mol-dur. Hesablamalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, R
21
R
21
qlobal
konformasiyasının stabilləşməsində həlledici rolu qeyri-valent qarşılıqlı təsir oynayır. Bu
konformasiyada qeyri-valent qarşılıqlı təsir enerjisi E
q.v
= - 7.46 kkal/mol təşkil edir. Qlobal
konformasiyanın destabilləşməsində elektrostatik qarşılıqlı-təsir enerjisi mühüm rol oynayır (EE=0.47
kkal/mol). Qlobal konformasiyaya yaxın növbəti konformasiyalar bunlardır: L
21
B
33
, R
22
R
31
, B
22
R
32
,
R
23
R
21
konformasiyalarıdır. Bu konformasiyaları həm e həm də f şeypinə uygun gəlir və onların nisbi
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
119
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
enerjiləri uygun olaraq E
tot
= 0.67 kkal/mol, E
tot
= 1.42 kkal/mol, E
tot
= 1.44 kkal/mol, E
tot
= 1.49
kkal/mol təşkil edir. Konformasiyaların hamısına nəzər yetirdikdə bütün konformasiyalarda həlledici
rolu qeyri-valent qarşılıqlı təsir oynayır. Bunu nəzərə alaraq Leu-Leu dipeptidinin qlobal və buna
yaxın konformasiyalarda aminturşu qalıqlarının qalıqlararası qarşılıqlı təsiri müəyyənləşdirilmişdir və
bu konformasiyalarda mümkün olan kiçik enerjili komformasiyada yaranan hidrogen rabitəsinin
parametrləri müyəyyənləşridirmişdir və həmçinin qlobal konformasiyaya uyğun gələn quruluşda
yaranan hidrogen rabitəsinin də parametrləri təyin edilmişdir. Hesablanan parametrlər aşağıdakı
cədvəldə verilşişdir:
Konformasiya Atomun
sıra nomrəsi Hidrogen
rabitəsinin
uzunluğu (A0)
Hidrogen rabitəsinin
enerjisi (kkal/mol)
R
21
R
21
H
23………….
O
40
2,79 -0,11
L
21
B
33
H
23……….....
O
41
2,67 -0,15
R
22
R
31
H
23……….…
O
40
2,80 -0,11
B
22
R
32
H
4…………...
O
21
2,69 -0,15
H
23………….
O
40
2,81 -0,10
R
23
R
21
H
23………….
O
40
2,82
-0,10
B
22
R
22
H
3
……….O
21
2.50
-0.25
H
4
............ O
21
2.53
-0.23
H
23
.......... O
40
2.81
-0.10
Cədvəldən göründüyü kimi qlobal konformasiyaya uyğun gələn fəza quruluşunda (R21R21) Leu2
NH……OCLeu2 arasında bir hidrogen rabitəsi yaranır.
Beləliklə, nəzəri konformasiya analizi üsulu ilə Leu-Leu dipeptid molekulunun optimal fəza
quruluşu və konformasiya xassələri tədqiq edilmişdir. Hesablamalar nəticəsində molekulun qlobal
konformasiyasının stabilləşməsində və destabilləşməsində həlledici rolu qarşılıqlı təsirlərin payları
müəyyən edilmişdir.
PHE-PHE DİPEPTİD MOLEKULUNUN KONFORMASİYA
DİNAMİKASI
Ə.S.İLYASOVA
Qafqaz Universiteti
ilyasova_esli@mail.ru
AZƏRBAYCAN
G.Ə.AĞAYEVA
Bakı Dövlət Universiteti
gagayeva1@qu.edu.az
AZƏRBAYCAN
Nəzəri konformasiya analizi üsulu ilə Phe-Phe dipeptid molekulunun fəza quruluşu və
konformasiya xassələri təqdim olunan işdə tədqiq olunaraq modelləşdirilmişdir.Nəzəri konformasiya
analizi üsulunda molekulun tam daxili potensial enerjisi onun tərkibində valent rabitəsində olmayan
hər cüt atomların qarşılıqlı təsirlərin enerji qiymətlərinin cəminə bərabərdir. Peptid molekullarının
konformasiya enerjisi mexaniki model əsasında valent bucaqları və valent rabitələri dəyişməz olmaq
şərti ilə, qeyri-valent, torsion, elektrostatik qarşılıqlı təsirlərin və hidrogen rabitələrinin enerjilərinin
cəmi kimi təyin olunmuşdur. Təqdim edilmiş Phe-Phe dipeptid molekulunun fəza quruluşu nəzəri
konformasiya analizi üsulu ilə polyar mühit üçün (dielektrik sabiti ε=10) tədqiq olunmuşdur.
Hesablamalar nəticəsində molekulun aşağı enerjili konformasiyalarının ikiüzlü bucaqların qiymətləri,
qalıqlararası qarşılıqlı təsir qüvvələrinin enerji payları və molekulun optimal fəza quruluşunun modeli
müəyyən edilmişdir.Qeyd edək ki. Phe-Phe dipeptidi 43 atomdan və 9 fırlanma bucağından ibarətdir.
Hesablamalar ikiüzlü bucaqların mümkün qiymətlərində aparılmışdır. Peptidlərin quruluşu
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
120
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
konformasiya,forma və şeyplə xarakterizə olunur. Konformasiya lat.conformation-forma,yerləşmə
deməkdir.Molekula daxil olan fraqmentlərin birqat rabitələr ətrafında rabitə uzunluqları dəyişmədən
fırlanması nəticasində fəzada aldığı müxtəlif formalara konformasiya deyilir. Əsas zəncirin quruluşu
molekulu təşkil edən ayrı-ayrı amin turşu qalıqlarının formaları ilə müəyyənləşir.
Cədvəl 1. Phe-Phe molekulunun e şeypinə uyğun optimal konformasiyalarında qarşılıqlı təsirlərin enerji payları (ε=10
qiymətində, kkal/mol).
N Konformasiya
E
q.v
(kkal/mol)
E
el
(kkal/mol)
E
tor
(kkal/mol)
E
üm
(kkal/mol)
E
nis
(kkal/mol)
1 B
1
R
1
-5.5
0.5 0.7 -4.3 2.1
2 B
1
R
2
-5.9
0.6 0.8 -4.4 2
3 B
1
R
3
-6.5
0.4 0.8 -5.2 1.2
4 B
2
R
1
-7.5
0.6 0.9 -5.9 0.5
5 B
2
R
2
-6.8
0.7 0.8 -5.2 1.2
6 B
2
R
3
-7.9
0.6 0.9 -6.5 0
7 B
3
R
1
-5.9
0.5 1 -4.5 2
8 B
3
R -6.3
0.4 0.9 -5 1.5
9 B
3
R
3
-6.4
0.4 0.9 -5 1.5
Mümkün olan kiçik enerjili komformasiyalarin stabilləşməsində müxtəlif növ qarşılıqlı təsir
enerjiləri müxtəlif cür rol oynayır. Phe-Phe dipeptid molekulunun qlobal konformasiyası e şeypine
uygun gelir Bu konformasiya B
2
R
3
konformasiyasıdır, totalenerjisi E
tot
=-3.6 kkal/mol-
dur.Hesablamalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, B
2
R
3
qlobal konformasiyasının stabilləşməsində
həlledici rolu qeyri-valent qarşılıqlı təsir oynayır. Bu konformasiyada qeyri-valent qarşılıqlı təsir
enerjisi Eq.v=-4.8 kkal/mol teşkil edir.Qlobal konformasiyanın destabilləşməsində elektrostatik
qarşılıqlı-təsir enerjisi mühüm rol oynayır (EE=0.3 kkal/mol).yğun gəlir. Qlobal konformasiyaya
yaxın növbəti konformasiyalar R
3
L
3
, L
2
R
3
, R
3
R
3
, B
3
R
3
konformasiyalarıdır.Bu konformasiyalar e və f
şeypinə uygun gəlir və onların nisbi enerjiləri uygun olaraq E
tot
=-3.41kkal/mol, E
tot
=-3.53kkal/mol,
E
tot
=-3.51kkal/mol, Etot=-3.44təşkil edir. Konformasiyalarin hamısına nəzər yetirdikdə bütün
konformasiyalarda həlledici rolu qeyri-valent qarşılıqlı təsir oynayır. Cədvələ nəzər yetirdikdə məlum
olur ki, e şeypinə uyğun kinformasiyalardan ən kiçik enerjiyə malik konformasiya B2R3
konformasiyasıdır, qalıqlararsı qarşılıqlı təsir kkl/mol təşkil edir.Bu konformasiyanın stabilləşməsində
əsas rolu Van-der-Vaals qarşılıqlı təsiri oynayir E
q.v
=-5.42kkl/mol. Destabilləşməsində isə
elektrostatik qarşılıqlı təsirlər mühüm rol oynayır E
e.s
=0.72kkl/mol. e şeypinə uyğun növbəti kiçik
enerjili konformasiyalar L
2
R
3
, L
1
B
2
konformasiyalarıdır.Bu konformasiyada da digər konformasiyalar
kimi stabilləşmədə əsas rolu Van-der-Vaals qarşılıqlı təsiri E=-4.08kkl/mol,destabilləşməsində isə
elektrostatik qarşılıqlı təsiri oynayır E=0.3kkl/mol təşkil edir.Bunlardan əlavə Phe-Phe dipeptid
molekulunda yaranan hidrogen rabitələri,qlobal və ona yaxın optimal konformasiyalara uyğun ikiüzlü
bucaqların qiymətləri təyin edilmişdir. Cədvəl-də ən kiçik enerji və ona yaxın bir neçə konformasiya
üçün ikiüzlü bucaqların qiymətləri verilmişdir.
Cədvəl 2. Phe-Phe molekulunun e şeypinə aid ən optimal konformasiyalarına uyğun ikiüzlü fırlama bucaqlarının qiymətləri.
Amin turşu
qalığı
Əsas
zəncirin
bucaqları
Yan
zəncirin
bucaqları
N
φ
Ψ
ω
χ
χ
PHE
B
2
R
3
L
2
R
3
B
3
L
3
-115
50
-120
90
40
150
180
180
180
60
180
-60
90
90
90
PHE B
2
R
3
L
2
R
3
B
3
L
3
-100
-140
50
-33
-60
60
-
-
-
60
-60
-60
90
90
90
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
121
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Cədvəldə e şeypindən hər formaya aid iki en kiçik enerjili konformasiya üçün ikiüzlü
bucaqıarının qiymətləri verilmişdir.
Şəkil 1.Phe-Phe dipeptidin molekulunun polyar mühit üçün qlobal konformasiyasının proyeksiyası.
Phe-Phe dipeptid molekulunun konformasiya analizi nəticəsində aşağıdakı nəticələr alınmışdır:1.
Nəzəri konformasiya analizi üsulu ilə Phe-Phe dipeptid molekulunun mümkün olan bütün
konformasiyaları və hər konformasiyaya uyğun gələn enerjilər müəyyənləşdirilmişdir.2. Phe-Phe
dipeptid molekulunun mümkün olan 2 şeypində (e və f) enerjinin şeyplərə və konformasiyalara görə
paylanması müəyyənləşdirilmişdir. 3. Phe-Phe dipeptid molekulunun mümkün olan konformasiyala-
rının reallaşmasında rol oynayan bütün növ (qeyri-valent, torsion, elektrostatik) enerjilərin qiymətləri
təyin olunmuşdur.4. Phe-Phe dipeptid molekulunun mümkün olan 2 şeypində (e və f) kiçiken enerjili
konformasiyaların reallaşmasında rol oynayan qalıqlararası qarşılıqlı təsir enerjiləri təyin edilmişdir.5.
Phe-Phe dipeptid molekulunun konformasiya analizi dielektrik əmsalının ε=10 qiymətində aparılaraq
müəyyən olunmuşdur ki,qlobal konformasiya f şeypinə uyğun konformasiyadır. 6. Dipeptid mole-
kulunun ən kiçik enerjiyə malik konformasiyalarına uyğun ikiüzlü bucaqların qiymətləri təyin
edilmişdir.7. Phe-Phe dipeptid molekulunda yaranan hidrogen rabitələri və bu rabitələrin e və f
şeypində yarandığı məlum olmuşdur.
EFFECT ON STRUCTURAL PROPERTIES BY REPLACEMENT OF
Ca→Ba IONS IN Ca
x
Ba
1-x
Ga
2
S
4
COMPOUNDS
Tural NAGHIYEV
Institute of Physics of Azerbaijan National Academy of Sciences
tural@nagiyev.net
AZERBAIJAN
In the present study, we focus on the investigation of the role of the earth-alkali elements on the
structural properties of the high efficiency luminescent chalcogenide semiconductor compounds. Ba
and Ca thiogallates have a 3.0 – 4.4 eV band gap energy and unlike binary gallates are less sensitive to
hydrolysis and can implement large concentrations of active centers in crystal lattice due to close radii
of M
2+
and REE ions. The aim of this research is to obtain and investigation structural properties of
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
122
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Сa
x
Вa
1-x
Ga
2
S
4
:Eu (0.1 ≤ х ≤ 0.9) compounds to determine the possibility of using them as phosphors
for display devices, high-brightness white LEDs.
In first time, Сa
x
Вa
1-x
Ga
2
S
4
(0.1 ≤ х ≤ 0.9) solid solutions synthesized by solid state reaction from
the BaS, CaS, Ga
2
S
3
binary compounds taken in stoichiometric ratios. Synthesis was carried out in
quartz ampoules evacuated to 10-4 Torr in single-temperature furnace at 1373 K for 2 h. After
synthesis, the resulting compounds exposed annealing for 24 h. at 973 K.
The crystal structure of chalcogenide semiconductor BaGa
2
S
4
is cubic with the space group Pa3.
At ambient conditions, the lattice parameters are a = 12.660 Å. The crystal structure of CaGa
2
S
4
is
orthorhombic with the space group Fddd. At ambient conditions, the lattice parameters are a = 20.122,
b = 20.090 and c = 12.133Å. Recently by the different synthesis method P21/a space lattice and a =
6.841(3), b = 27.069(9), c = 7.231(3) Å, β = 109.413(5)° lattice parameters monoclinic symmetrical
structure have been got.
To perform X-ray diffraction study, powder samples were prepared from these crystals to be
analyzed on a D8 ADVANCE powder diffractometer (Bruker) with the following parameters: 40 kV,
40 mA, Cu Kα radiation (λ = 1.5406 Å). The analysis was performed in a TTK723K thermal chamber
in the room temperature. The diffraction data was analyzed by the Rietveld method using the FullProf
program.
The crystal structure of Сa
x
Вa
1-x
Ga
2
S
4
solid solution varies with the amount of Ca
2+
ions and
cubic → orthorhombic phase transition takes place with the increase of x value. It was found that
replacement of Ba→Ca changed has practically effect on the structural and transport properties:
indeed both compounds have different crystal structure. Established that crystal structure Сa
x
Вa
1-
x
Ga
2
S
4
compound in case of x = 0.1 and 0.2 are corresponded 2 different phase with the cubic crystal
structure with space group Pa3. In case of x = 0.3, 0.4, 0.5, 0.6 and 0.7 compounds are crystal structure
have 3 different phase. Both of these phases cubic crystal structure with space group Pa3 and third
phase is orthorhombic symmetry with space group Fddd. The crystal structure with one phase of
orthorhombic symmetry and space group Fddd was defined for Сa
x
Вa
1-x
Ga
2
S
4
with x equal to 0.8 and
0.9. Thus, the crystal structure of Сa
x
Вa
1-x
Ga
2
S
4
solid solutions varies with the amount of Ca
2+
cations
and phase transition from cubic to orthorhombic takes place with increase of x value. The lattice
parameters and atomic coordinates of Сa
x
Вa
1-x
Ga
2
S
4
(x= 0.1-0.9) calculated for each phases.
This work was supported by the Science Development Fund under the President of the Republic of
Azerbaijan - Grant № EIF-BGM-2-BRFTF-1-2012/2013-07/02/1.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
123
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
PROCEEDINGS
SECTION I
NATURAL SCIENCES
Mathematics
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
124
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
ÜÇÜNCÜ TƏRTİB DİSKRET MULTİPLİKATİV TÖRƏMƏLİ
TƏNLİK ÜÇÜN KOŞİ MƏSƏLƏSİNİN HƏLLİ
Dostları ilə paylaş: |