Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 1,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
TƏBİƏTDƏN İSTİFADƏNİN İDARƏ EDİLMƏSİ
Təbiətdən istifadənin idarə edilməsinin dövlət orqanları sistemi Qarşıya qoyulmuş nəticələrə, məqsədlərə aparan proses kimi idarəetmə, idarəçilik sisteminin strukturları arasında qarşılıqh əlaqələrin təşkili üzrə məqsədyönlü bir fəaliyyətdir. Təbiətdən istifadənin idarə edilməsi ətraf mühitdə baş verən proseslərin axınını dəyişməyə məcbur edən və cəmiyyətin xeyrinə istiqamətləndirən əməli hərəkətlər sistemi kimi qəbul edilmişdir. Müasir dövrdə təbiətdən istifadənin idarə edilməsi, ilk öncə, təbiəti bərpa və mühafizə ilə həyata keçirilməlidir. Təbiotdən istifadənin idarə edilməsi təbiət istifadəçilərinin fəaliyyəti vasitəsilə və ətraf mühit obyektlərinin bilavasitə idarə edilməsi ilə həyata keçirilə bilər. Bu iş cəmiyyətin təbii ehtiyatlara və ətraf mühitin keyfiyyətinə tələbatı ödəmək üçün həyata kecirilir. Eyni zamanda, bu ekoloji-iqtisadi qanunauyğunluqlanın, gələcəkdə iqtisadiyyatın sabit inkişafinı təmin etməklə dərk edilməsi və istifadəsi əsasmda həyata keçirilməlidir. Təbiətdən istifadənin dövlət idarəetməsi səlahiyyətli dövlət orqanlannın təbiətdən səmərəli istifadə və təbiəti mühafizə üzrə təşkilati əməli fəaliyyəti deməkdir. Bu idarəetmənin subyektləri dövlət orqanlarıdu. Onlar büdcədən maliyyələşir və zəruri dərəcədə hakimiyyət səlahiyyətlərinə mahkdirlər. Ob-yekti isə təbiətdən istifadə sahəsindəki insanlarm fəaliyyətidir. Təbiətdən istifadə hüquqi tənzimləmə əsasmda idarə edilir. Dövlət idarəetməsinin formaları idarəetmə aktlarından (normativ-hüquqi, direktiv, fərdi), inzibati sazişlərdən (razılaşmalardan) və maddi-texniki vasitələrdən ibarətdir. Dövlət idarəetməsi təbiətdən istifadə sahəsində özündə 3 növ fəaliyyəti birləşdirir: sosial-iqtisadi, inzibati-siyasi, sosial-mədəni. Lakin bu sahədə təbiəti bərpa işləri çox zəif həyata keçirilir. Təbiətdən istifadənin idarə edilməsi əsasən inzibati (məcburi), iqtisadi, ideoloji və tərbiyəvi üsullarla yanaşı bu və ya digər məsələlərin həlli ilə də həyata keçirilə bilər. İ darəetmə metodları daimi, bilavasitə və operativ olaraq bütün məsələləri həll etməyə və idarəetmənin məqsodlorinə nail olmağa imkan yaradır. Təbiətdən istifadənin idarə edilmə-sində aşağıdakı metodlardan istifadə edilir: qadağa, müvəqqəti dayandırma, məhrumetmə (istifadə hüququna xitam verilməsi), razılaşdırma və icazə (lisenziya verilməsi, təbiətdən kompleks istifadə müqaviləsi və s.). Təbiətdən istifadənin dövlət idarəetməsi qanunvericilikdə təsbit edilmiş ümumi prinsiplər əsasında həyata keçirilir. Bura: qanunilik, ərazi və sahə idarəetməsinin birləşməsi aiddir. Qanunvericiliklə təbiəti mühafızənin həmçinin spesifık prinsipləri müəyyən edilmişdir: komplekslik, ümumilik, planauyğunluq, elmi-texniki tərəqqinin imkanlarından istifadə və beynəlxalq əməkdaşlıq. Son məqsədi ətraf mühitin keyfıyyətinin optimal vəziyyətinə nail olmaqdan, təbii ehtiyatların səmərəli istifadə edil-məsindən ibaret olan təbiətdən istifadənin idarə edilməsinə birdən-birə nail olmaq mümkün deyildir. Ona görə də aralıq məqsədlər müəyyən edilir və hər bir mərhələdə konkret ətraf mühiti mühafizə tədbirləri göstərilir. Təbiətdən istifadənin idarə edilməsi - dövlət orqanları sisteminin qarşıhqlı əlaqələri şəraitində hakimiyyət - tabeçilik elementlərindən ibarət vahid bir orqanizmdir. Dövlət idarəetmə orqanlarının ekoloji sahədəki vəzifələri 3 qrupda birləşmişdir: 1. idarəetmə - təşkil etmə, ümumi rəhbərlik, operativ sərəncamçıhq, normativ-hüquqi aktların nəşri və onların vaxta-şırı təkmilləşdirilməsi; 2. planlaşdırma, proqnozlaşdırma və əlaqələndirmə; 3. uçot, nəzarət və yoxlama. «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqmda» Azərbaycan Res-publikasmın Qanununa görə (08.06.1999) ətraf mühitin mühafızəsi və təbiətdən istifadə sahəsində dövlət idarəetmə orqanları müəyyən edilmişdir. Həmin dövlət orqanları öz səlahiyyətlərinə görə iki yerə ayrılır: 3) ümumi səlahiyyətli dövlət orqanları; 4) xüsusi səlahiyyətli dövlət orqanları; Ümumi səlahiyyətli dövlət orqanlanna Prezident və onun İcra Aparatı, Nazirlər Kabineti, yerli icra hakimiyyəti orqanları, bələdiyyələr daxildir. Bu dövlət orqanlan ona görə ümumi səlahiyyətli sayılırlar ki, onların səlahiyyətinə digər məsələlər də (dövlətin idarə olunması ilə əlaqədar) daxildir. Həmin qanuna görə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Prezidentinə tabedir (maddə 7). Xüsusi səlahiyyətli dövlət orqanları isə qanunvericiliyə uyğun olaraq təbiətin qorunması funksiyalarını yerinə yetirən dövlət orqanlarıdır. Təbiəti qorumaq funksiyaları isə bu sahəyə aid qəbul olunmuş qanunların qüvvəyə minməsi barədə verilən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə müəyyən olunur. Xüsusi səlahiyyətin həcminə və xarakterinə görə dövlət orqanlan 3 növə bölünür: kompleks, sahəvi və funksional. Kompleks orqanlar bütün təbiətqoruyucu tapşırıqları ye-rinə yetirirlər. Sahəvi orqanlar konkret təbii obyektlərin, sahənin mühafızəsini və onlardan düzgün istifadəni tənzimləyirlər. Funksional orqanlar isə bir və ya bir neçə qohum (yaxın) funksiyalan yerinə yetirirlər. Ümumilikdə, Azərbaycan Respublikasınm ekologiya ilə məşğul olan dövlət orqanlan aşağıdakılardır: Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Dövlət Stan-dart-lardurna və Metrologiya Mərkəzi, Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasmm Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Sənayedə İş lərin Təhlükəsiz Görülməsi və Dağ-Mədən Nəzarəti Agentliyi, Dövlət Göm-rük Komitəsi, Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi. Yuxarıda sadalanan dövlət orqanlarının səlahiyyətləri (o cümlədən Naxçıvan Muxtar Respublikasının müvaiiq orqanları) təbiəti mühafizə haqqında Əsas Qanunun II fəslində (4-5-ci maddələr) öz əksini tapmışdır. Bu maddələrdə mərkəzi dövlət orqanları və onların muxtar respublikadakı qurumlan arasında, habelə yerli icra hakimiyyəti və bələdiyyə orqanlan (bələdiyyələrin statusuna aid qəbul olunmuş qanunlar əsasında) arasındakı solahiyyətlərin sərhəddi müəyyənləşdirilmişdir. Bu orqanlann səlahiyyətlərinə daxil olan təbiəti mühafızə və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə məsələlərini aşağıdakı şəkildə qruplaşdırmaq olar: 7) ekoloji siyasətin əsas istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi, ekoloji proqramların təsdiqi, ekoloji təhlükəsizliyin təminatı və ətraf mühitin mühafizəsinin tənzimlənməsinin iqtisadi və hüquqi əsaslarının yaradılması; 8) ekoloji proqramların planlaşdırılması, maliyyələşdirilməsi və maddi-texniki təminatlann həyata keçirilməsi, təbiəti mühafızə fəaliyyətinin koordinasiyası; 9) təbii sərvətlərin uçotu və qiymətləndirilməsi, ətraf mühitin vəziyyətinin proqnozlaşdırılması, təbii ehtiyatların kadastrının və ətraf mühitin monitorinqinin aparılması; 10)zərərli təsirlərin normativlərinin müəyyənləşdirilməsi, vurulmuş zərərə görə ödənişlərin alınması və təbii sərvətlərdən istifadə üçün razılığuı verilməsi; 11)ekoloji nəzarət və ekoloji ekspertizanın həyata keçirilməsi, ekoloji cəhətdən zərərli istehsal və xidmət göstərənlərin fəaliyyətlərinin dayandırılması və ya məhdudlaşdırılması, inzibati cəzalaruı verilməsi, məhkəmələr qarşısında iddia qaldırılması; 12)qoruq və yasaqlıqlann təşkili, təbiət abidələrinin qorunması, «Qırmızı kitab»-ın aparılması, ekoloji təhsil və tərbiyənin həyata keçirilməsi; 7) beynəlxalq əməkdaşlığm aparılması. Sadalanan səlahiyyətlər, demək olar ki, mövcud bütün dövlət idarəetmə orqanlarına şamil olunur. Məhdudiyyət isə əsasən iki əlamətə görədir: əraz və sərvətlərə görə. Ə raziyə görə məhdudiyyət əsas dövlət icra orqanlarının fəaliyyət sahəsi bütün Azərbaycan ərazisindədir. Yerli icra hakimiyyəti və bələdiyyə orqanlarının fəaliyyət sahəsi isə ərazi-nin inzibati sərhədləri daxilindədir. Ə gər təbii sərvətlərin miqdarı ölkə miqyasında iqtisadi əhəmiyyətə malikdirsə və onda yerli icra hakimiyyəti və bələdiyyə orqanlan tərəfındən idarə olunur. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası əsasında aparılan hakimiyyət bölgüsü prinsipi təbiəti mühafızə sahəsində də eyni cürdür. Təbiəti mühafızə və təbii ehtiyatlardan istifadə üzrə əsas dövlət idarəetmə orqanı Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazir-liyidir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin funksiyaları aşağıdakılardır: - ekoloji təhlükəsizlik və təbii sərvətlərin mühafızəsi sahəsində ümumi tədbirləri və əsas istiqamətlərin müəyyən edilməsi; - qanunvericiliklə müəyyən edilmiş fəaliyyət növlərinə xüsusi razılıq (lisenziya) verilməsi; - ekoloji təhlükəsizliyin təmin edilməsi, təbii ekoloji sistemlərə təsərrüfat və digər fəaliyyət nəticəsində dəyə biləcək zərərin qarşısımn almması; - öz səlahiyyətləri daxilində mineral xammal bazasmdan və yer təkindən səmərəli istifadə ediiməsinə nəzarət edilməsi; - ölkənin daxili sularının və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində suların bioloji məhsuldarlığmm artırılmasma dair kompleks tədbirlər hazırlanması və sularm bioloji sərvətlərindən səmərəli istifadə olunması və onların bioloji müxtəlifliyinin qorunmasına nəzarət edilməsi; - ölkənin faunasının və suyun bioloji sərvətlərinin isti-fadə edilməsi sahəsində sosial-iqtisadi və elmi-texniki inki-şafın əlaqələndirilməsi, kompleks təhlilin aparılması və əsas istiqamətləri üzrə müəyyən edilmiş qaydada qısa müddətli və uzun müddətli proqnozların işlənməsinin təmin edilməsi; - ölkənin fauna və suyunun bioloji ehtiyatlarının mühafızəsi, bərpası və artırılması sahəsində fəaliyyəti təşkili və buna nəzarət edilməsi; - ətraf mühit üzrə informasiya fondunu, o cümlədən Dövlət Geoloji İ nformasiya Fondunun genişləndirilməsi, geoloji və digər materialların mühafızəsinə və məqsədyönlü istifadəsinə təminat yaratmaq; - öz səlahiyyətləri daxilində dövlət sifarişçisi funksiyasını yerinə yetirilməsi və dövlət ehtiyaclan ilə bağlı işlərin həyata keçirilməsi; - təbii sərvətlərdən istifadə, təbiəti mühafizə, ekoloji təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişaf proqramlarına daxil edilən layihələri hazırlamaq; - ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması, ətraf mühitin mühafızəsi və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə olunması üçün investisiyalar cəlb edilməsi sahəsində öz səlahiyyətləri daxilində məqsədyönlü tədbirlər görmək və investisiyaların təyinatı üzrə istifadə olunmasına nəzarəti həyata keçimək; - öz səlahiyyətləri daxilində Azərbaycan Respublikasının ekologiya və təbii sərvətlərdən istifadə sahəsində beynəlxalq öhdəliklərin icrasını təşkil etmək və bu sahədə digər orqanların işini əlaqələndirmək, habelə beynəlxalq layihə və proqramlarda iştirak etmək; - ətraf mühitə çirkləndirici maddələrin atılmasına görə nəzərdə tutulmuş ödəniş normativlərini hazırlamaq və tətbiq etmək; - sistemləşdirilmiş geoloji tədqiqatları (regional, geoloji xəritəalma, geofiziki, hidrogeoloji, mühəndis-geoloji, geoekoloji tədqiqatları) aparmaq, yerin dərinlik quruluşunu, seysmohidro geodinamik şəraiti və digər təbii hadisələri öyrənmək; - fövqəladə ekoloji və geoloji şəraiti, ekoloji və geoloji fəlakət zonahnnı müəyyən edir və bu sahədə müvafıq dövlət tədbirlərini həyata keçirir; - hidrometroloji və digər geofıziki proseslərdən əhaliyə və iqtisadiyyata dəyə biləcək mümkün ziyanın azaldılması və tənzimlənməsi məqsədi ilə bu proseslərə aktiv təsir işlərini təşkil edir və aparır; - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasmdan asılı olmayaraq, yerin təkinin bütün istifadəçilərinin yer təkindən istifadə edilməsinə dair müəyyən edilmiş qaydalara, qanunvericiliyin tələblərinə, standartlara, normalara əməl edilməsinə nəzarət edir; - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asıh olmayaraq ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən bütün müəssisə və təşkilatların yer təkinin geoloji cəhətdən öyrənilməsi sahəsində apardıqları elmi-tədqiqat işlərini əlaqələndirir, görülən işlə-rin dövlət qeydiyyatını apanr; - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq ölkə ərazisində geoloji-nəşriyyat işlərini yerinə yetirən bütün müəssisə və təşkilatların hesabatları ə sasında kəşf edilmiş faydalı qazmtı ehtiyatlarmı və proqnoz ehtiyatlarını qeydiyyata alır və faydah qazıntı ehtiyatlannm vahid dövlət balansını tərtib edir və aparır; - ekzogen geoloji proseslərə məruz qalmış torpaqlarda mühəndis texniki və kənd təsərrüfatı işlərinin apanlmasma rəy verir; - faydalı qazıntı yataqlarının işlənməsi ilə əlaqədar olmayan yeraltı qurğuların tikilməsi və istismarı üçün yararlı yer təki sahələri haqqında geoloji məlumatlarm dövlət eksper-tizasını keçirir və rəy verir; - faydalı qazıntıların çıxarılması, habelə faydah qazm-tıların çıxanlması ilə ə laqədar olmayan yeraltı qurğuları tikmək və istismar etmək məqsədi ilə «Dağ-mədən ayırması» statusunu verir; - geoloji kəşfıyyat istehsalı işlərinin bütün növlərinin ek-spertizasını təşkil edir və layihə smeta sənədlərini təsdiq edir; - rayon planlaşdırılmasının sxem və layihələrinin, şəhər və digər yaşayış məntəqələrinin baş plan və məhəlli plan-laşdırma layihələrinin, sənaye qovşaqlarının, kurort və istirahət zonalannm, seysmik mikrorayonlaşdırma və mühafizə zonala-rmın, ə razi və yaşayış məntəqələrinin təhlükəli geoloji və digər analoji proseslərdən müdafiəsi qaydalarmı hazırlayır və təsdiq edir; - sənaye əhəmiyyətini itirmiş, yaxud sonrakı istismar-kəşfiyyat işləri və ya yataqlarm işlənməsi zamanı təsdiq edilmiş faydalı qazuntılarm balans ehtiyatlarmı hasilat müəssisələrinin uçotundan silmək barədə təkliflərə baxır və qəbul edir; - sənayedə işlədilmək üçün istismara cəlb edilməmiş yataqlan qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada geri alır və müəyyən edilmiş qaydada başqa müəssisələrin balansma verir; - faydah qazıntı yataqlarmm axtanşı və kəşfıyyatı metodikasının, geoloji-kəşfiyyat istehsalı texnikasının və texnolo-giyasının təkmilləşdirilməsinə dair təkliflər hazırlayır; - Azərbaycan Respublikasının mineral-xammal bazasının inkişafı üçün müəyyən edilmiş qaydada investisiyalar cəlb edir; - xarici şirkətlər və müəssisələr ilə birlikdə müvafiq qaydada ölkə ərazisində, habelə başqa dövlətlərin ərazisində geoloji kəşfiyyat işləri aparır; - öz səlahiyyətləri daxilində Kür, Araz çaylannın hövzələri, habelə Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Res-publikasına mənsub olan bölməsi üzrə məlumatlann təhlili əsasında su təsərrüfatı balanslarını, su ehtiyatlanndan kompleks istifadənin və onlann mühafızəsinin perspektiv sxemlərini hazırlayır və onların həyata keçirilməsinə nəzarət edir; - Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin su mühafızə zonasının, sahil mühafızə zolağının ölçülərini, sərhədlərini və istifadəsi rejimini müəyyən edir; - su çıxarmaq üçün istismar quyularının qazılması və yeraltı sulardan istifadə qaydalarını, o cümlədən ekoloji tələblərə uyğun olaraq yeraltı və yerüstü təbii suların istifadəçilərə verilməsi, istifadəçilərdən geri qəbul edilməsi və təkrar istifadəyə verilməsi qaydalarım və şərtlərini müəyyən edir və buna nəzarət edir; - ozondağıdıcı maddələr və tərkibində belə maddələr olan məhsulların istehsahnı, istifadəsini, onlann idxalı və ixracını, saxlanılmasını və zərərsizləşdirilməsini tənzimləyir və buna nəzarət edir; - Azərbaycan Respublikası iqtisadiyyatının təbii sər-vətlərə olan ehtiyacının ödənilməsinə, ətraf mühitin mühafizəsi və sağlamlaşdırılmasımn təmin edilməsinə, meşələrin mü-hityaradıcı, su mühafizəsi və digər təbii faydalı xüsusiyyətlərinin, xüsusi mühafızə olunan təbiət ərazilərinin, təbiət abidələrinin, komplekslərin və obyektlərin bioloji müxtəlifliyinin qo-runub saxlanılmasına istiqamətlənmiş tədbirləri hazırlayır və həyata keçirir, təbiət abidələrinin siyahısını tərtib edir və onlardan istifadə qaydalarını müəyyən edir; - ətraf mühitin qorunması ilə bağlı, o cümlədən radioaktiv, hidrometreoloji proses və hadisələrə fəal təsiri həyata keçirir; - təbiəti mühafizə və təbiətdən istifadə sahəsində ekoloji normaları və standartları müəyyənləşdirir, təbii mühit obyektlərinin çirklənməsinə nəzarət sahəsində metodoloji rəhbərliyi həyata keçirir; - təbii ehtiyatların hər hansı növlərinin istismarı nəticəsində dövriyyədən çıxmış torpaqların kənd, meşə, balıqçılıq və ya digər təsərrüfatlarda istifadə edilməsi üçün yararlı vəziyyətə, yaxud bu torpaqlann aynlması şərtlərinə uyğun ola-raq, regionun ekoloji tarazlığını təmin edən vəziyyətə gətirilməsi şərtlərini mövcud qanunvericiliyə uyğun müəyyən edir; - ekrozen geoloji proseslərə məruz qalmış, təbii ehtiyatların hər hansı növlərinin istehsalı və ya istifadəsi nəticəsində dövriyyədən çıxmış torpaqların, ekoloji cəhətdən çirklənmiş və ya yararsız hala salmmış çayların və su axarların, göllərin, sututarların və digər təbii ehtiyatlarm regionun ekoloji tarazhğım təmin edən vəziyyətə gətirilməsi, yaxud bərpa edilməsi məqsədi ilə mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asıh olmayaraq xarici və yerli şirkət və təşkilatlarla qanunvericiliyə uyğun əməkdaşlıq edir, müqavilələr bağlayır və investisiyalar cəlb edir; - meşə təsərrüfatı və ovçuluq işlərinin aparılmasını təşkil edir, müvafiq təşkilatlarla razılaşdırmaqla ov aparılması qaydalannı və müddətlərini müəyyən edir və ona nəzarət edir, ov aparılması üçün vətəndaşlara icazə verüməsini təmin edir; - meşə və kənd təsərrüfatı sahələrinin, qiymətli təbii landşaftların, habelə meşələrin suqoruyucu, sutəmizləyici, tor-paqqoruyucu, rekreasiya və digər faydah təbii xassələrinin (mühafizə funksiyalarının) saxlanılmasmı təmin edir, meşə ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunması, yenidən bərpası, təkrar istehsah və meşə təsərrüfatının daha da səmərəli aparıl-ması istiqamətində tədbirlər həyata keçirir, onların yanğınlardan, dağıntılardan, zərərvericilərdən və xəstəliklərdən qorun-masını təmin edir; - yeger xidmətini təşkil edir və ölkədə qoruq işinə rəhbərlik edir; - qovuqlara və digər xüsusi mühafızə olunan təbiət ərazilərinə və obyektlərinə bitişik sahələrdə mövcud qanunveciliyə uyğun mühafızə zonaları yaradır və bu zonalardan isti-ıdə qaydalannı müəyyən edir və ona nəzarəti həyata keçirir; - milli parkların, təbiət abidələrinin, digər xüsusi müafızə olunan ərazilərin və təbii obyektlərin yaradılmasına dair təklifləri hazırlayıb müəyyən edilmiş qaydada təqdim edir, bu ərazilərin idarə edilməsini və bu ərazilərdə ekologiya və təbii sərrvətlər haqqmda qanunvericiliyin həyata keçirilməsinə nəzarəti həyata keçirir; - meşə bitkiləri toxumçuluğunun inkişafını təmin edir; - qanunvericiliyə uyğun olaraq meşədən istifadəyə icazə sənədlərini hazırlayır və verir, meşə-bərpa sənədlərinin nümunələrini, onların qeydiyyatı, saxlanması, doldurulması və eşə istifadəçilərinə verilməsi qaydalarını müəyyən edir və ına nəzarət edir; - istifadəsi məhdudlaşdırılmış xüsusi mühafızə olunan meşə sahələrinin siyahısını müəyyən edir; - ikinci dərəcəli meşə sərvətlərinin və kök üstündə bululan oduncaqlanın müəyyən olunmuş qaydada məcburi serikatlaşdırılmasını təşkil edir; - Azərbaycan Respublikasının «Qırmızı kitab»ına daxil ilmiş nadir və nəsli kəsilməkdə olan, habelə alınıb-satılması dağan edilən və ya mühafizəsi beynəlxalq müqavilələrlə ızimlənən heyvan və bitki növlərinin mühafızəsi haqqında rmaları, qaydaları hazırlayır, flora və fauna növlərinin «Qırmızı kitab»a daxil edilməsini tənzimləyir; - nadir və nəsli kəsilməkdə olan, Azərbaycan Respubasmın «Qırmızı kitab»ına düşən və müxtəlif beynəlxalq sənədlərlə mühafizə olunan heyvan və bitki növlərinin beynəl-q ticarətini tənzimləyir və bu növlərin idxal, ixrac və təkrar ıcına ölkə və beynəlxalq qanunvericiliyə uyğun icazə verir; - zooloji, mineral və bitki kolleksiyalarının dövlət qeydiyyatını aparır; - faunanın, o cümlədən suyun bioloji sərvətlərinin həyat fəaliyyəti məhsullarının əldə edilməsi qaydalarını hazırlayır və ona riayət edilməsinə nəzarət edir; - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq müəssisələr, təşkilatlar və idarələr arasmda suyun bioloji sərvətləri ovunun kvota bölgüsü qaydalarmı müəyyən edir, bu qaydalara riayət olunmasına nəzarət edir, kvota bölgüsünə dair qərar qəbul edir. - ölkə ərazisində ov və suyun bioloji sərvətləri üzərin-də dövlət nəzarətini həyata keçirir, heyvanlar aləminin (o cümlədən balıqlarm) və bitkilər aləminin (o cümlədən meşələ-rin) mühafızəsi, onlardan istifadə edilməsi üzrə qaydalar, təli-matlar və digər normativ aktlar hazırlayıb tətbiq edir; - ölkənin daxili sularında və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasma mənsub olan bölməsində suyun bioloji sərvətlərinin istismarınm həcmini və elmi əsaslandırılmış rejimini müəyyən edir; - ölkənin daxili sularında və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində suyun bioloji sərvətlərinin ovunu və suyun bioloji sərvətlərinin artırılması üzrə işləri tənzimləyir və onların süni yolla artırılmasını təmin edir; - təbiətdəki çirklənmə mənbələrinin uçotunu aparır, onların ekoloji zərərlilik dərəcəsini müəyyənləşdirir və ləğv edilməsi üzrə layihələr hazırlayır və həyata keçirir; - ətraf mühitə zərərli maddələr atıimasmm (axıdılmasının) limitlərini müəyyən edir və ona nəzarəti həyata keirir; - atmosferdə, Xəzər dənizi akvatoriyasında və digər sututarlarda, habelə quruda hidrometreoloji proseslərin öyrənilməsi və araşdırılması üzrə monitorinq keçirir, regional iqlim dəyişmələrinin və digər qlobal ətraf mühit problemlərinin ölkə ə halisinə və iqtisadiyyatına təsirini araşdırır; - beynəlxalq aeronaviqasiya meteoroloji xidmətin göstərilməsi üçün səlahiyyətii meteoroloji orqan funksiyalarını yerinə yetirir; - hidronıeterologiya, ətraf mühitin cirklənməsi və onun doğurduğu nəticələr, hidrometroloji proseslərə fəal təsır və bu proseslər üzərində nəzarətlə bağlı problemlərə dair elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktor işlərinin aparılmasını ə laqələndirir; - sənaye, məişət, toksiki və istehsalat tullantılarının, yabanı və dərman bitkilərinin, fauna növlərinin, texniki xammalın və digər təbii törəmələrin ölkədən kənara aparılması və ölkəyə gətirilməsi üçün müəyyən edilmiş qaydada rəy verir; - ətraf mühit və təbii sərvətlərin dövlət monitorinq sistemini yaradır, yeraltı su, yerin təki, heyvanlar, bitki aləmi, kəşf edilmiş faydalı qazıntı yataqlarmm və ehtiyatlarının uçotunu, dövlət meşə kadastrını və dövlət meşə monitorinqini, o cümlədən aidiyyəti təşkilatlarla birgə ətraf mühitin və təbii sərvətlərin dövlət kadastrmı aparır (neft və qazdan başqa); - təhlükəli və təbii hidrometeoroloji və digər təbii hadisələrin meydana çıxmasmın və inkişafının doğurduğu nəticələr üzrə sistemli müşahidələr təşkil edir və aparır; - atmosferdə, yerin təkində, quruda və su hövzələrində çirkləndirici maddələrin yuyulması üzrə müşahidələr aparır və təhlil edir; - Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində baş verən ekoloji prosesləri kompleks şəkildə öyrənir və müvafıq məsələlər üzrə müəssisə və təşkilatlarm beynəlxalq əməkdaşlıqda iştirakını ə laqələndirir; - müəyyən edilmiş qaydada hidrometeoroloji məlumatların xarici ölkələr və beynəlxalq təşkilatlarla mübadiləsini və uz-laşmasını həyata keçirir, bu sahədə hidrometeorologiya, ətraf mühitin qlobal monitorinqi, habelə hidrometeoroloji proseslərə fəal təsir üzrə qabaqcıl təcrübədən istifadə olunmasmı təmin edir; - hidrometeoroloji proseslərə, iqlimə, təbii mühitə antropogen fəaliyyətin təsirini təhlil edir və onun mənfı nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə tövsiyələr işləyib hazırlayır; - təbii hadisələr və qəzaların operativ şəkildə ləğv edilməsi məqsədilə təhlükəli, təbii hidrometeoroloji hadisələ-rin fövqəladə hallara gətirib çıxaran, yaxud ə hali və iqtisadiy-yat üçün təhlükə törədən və dağıntılarla nəticələnən ətraf mü-hitin ekstremal çirklənməsinin qarşısının alınması üzrə mövcud üsul və metodları vaxtaşırı olaraq təkmilləşdirir; - ekologiya, hidrometeorologiya, yer təkinin geoloji öyrənilməsi və təbii ehtiyatlardan istifadə haqqmda vahid informasiya sistemini formalaşdırır, dövlət məlumatlar fondunu yaradır və idarə edir; - əhalini, müəssisə və təşkilatları mövcud və göstəriIən meteoroloji, aqrometeoroloji və hidrometeoroloji, iqlim dəyişməsi, ətraf mühitin çirklənmə səviyyəsi (atmosfer havasının, torpağın, sərh sularmın və Xəzər dənizinin radioaktiv və kimyəvi çirklənməsi), təhlükəli və təbii hidrometeoroloji hadi-sələrin meydana çıxması, ölkə ərazisində fövqəladə halların meydana çıxmasma yol açan ətraf mühitin ekstremal şəkildə çirklənməsi ilə əlaqədar olan məmulatlarla təmin edir; - hidrometeorologiya və ətraf mühitin çirklənməsi sahəsində məlumatların toplanması, istifadəsi, örtülməsi, regional və beynəlxalq məlumatlar mübadiləsi üçün qanunvericilik-də nozərdə tutulmuş qaydada rabitə və telekommunikasiya sis-temini yaradır və istismar edir; - hidrometeoroloji məlumatlarm, ətraf mühitin çirklən-məsinin (o cümlədən radioaktiv) vahid sistemdə aparılmasmı, müvafıq milli və beynəlxalq standartlara uyğunluğunu təmin edir; - qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ekoloji, geoloji təhlükəsizlik tələblərinə əməl edilməsi nöqteyi-nəzərindən keçirilməsi planlaşdırılan tədbirlərin, inşası nəzərdə tutulan obyektlərin ekspertizasını aparır və rəy verir; - təsərrüfat sahələrinin inkişafınm və yerləşdirilməsinin baş sxemlərinin, təbiəti mühafizə ərazi kompleks sxemlə-rinin, su, torpaq ehtiyatlarından və başqa təbii ehtiyatlardan kompleks istifadə və onların mühafızəsi sxemlərinin, rayon planlaşdırılması, sənaye qovşaqları sxemlərinin, şəhərlərin və başqa yaşayış məntəqələrinin baş planlarının, müəssisələrin və başqa obyektlərin tikintisinə (yenidən qurulmasma) dair layihələrin, habelə ətraf mühitin və təbii ehtiyatların vəziyyətinə təsir göstərən texnikanın, texnologiyalarm, materialların və maddələrin, işləyən istehsal obyektlərinin ətraf mühitə təsirinin qiymətləndirilməsi sənədlərinin (ƏMTQ) dövlət ekoloji ekspertizasını, həmçinin istehsal güclərinin və iri təsərrüfat ob-yektlərinin yerləşdirilməsi sxeminin hidrometeoroloji əsaslandırılması üzrə müvafiq qaydada ekspertizanı keçirir vo roy verir; - qüwədə olan qanunvericiliyə müvafıq olaraq ətraf mühitə zərər vura bilən müəssisələrə onlann ətraf mühitə təsir göstəricilərinə dair ekoloji sənədlər - atıla bilən tullantı həddi (ABTH), buraxıla bilən axmtı həddi (BBAH), ekoloji pasport verir; - yerüstü və yeraltı tikinti və quraşdırma işləri aparılacaq bütün sahələrdə yer təkində faydah qazıntı ehtiyatlarının olub-olmaması haqqmda və həmin sahələrin mühəndis-geoloji şəraiti haqqmda rəy verir, sifarişlər əsasında mühəndis-geoloji tədqiqat işləri aparır; - ölkə ərazisində təhlükə potensialı obyektlərinin qeydiyyatmı aparır və müvafıq orqanları bu barədə məlumatlandırır; - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq hüquqi və fıziki şə xslər tərəfmdən idxal, ixrac, təkrar ix-rac və istifadə edilən meteoroloji, hidroloji, okeanoqrafık, aqrometeoroloji cihaz və qurğuları yoxlayır, attestasiyadan keçirir və sertifikatlaşdırır; - təbiəti mühafızə məqsədləri üçün istifadə edilən avadanlığın, cihazların, avtomatika vasitələrinin və avtomatlaşdırılmış sistemlərin, standart nümunələrin, maddələrin, kimyəvi reaktivlərin istehsalına olan tələbatı müəyyənləşdirir və onların istehsalı üçün dövlət sifarişlərini formalaşdırır; - mülkiyyət ve təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq müəssisə, idarə və təşkilatlarda təbii ehtiyatlardan istifadə edilməsi, təbii mühitə zərərli maddələr, sənaye, məişət və başqa tullantılarm atılması, onların anbara vurulması və basdı-rılması həcmləri, norma və limitləri, onların ilkin uçotunun aparılması qaydalarını hazırlayır və tətbiq edir və bunlara riayət olunmasma nəzarət edir; - təbiəti mühafızə, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə, geologiya və hidrometeorogiya sahəsində işçilərin ixtisasınm artırılmasını təşkil edir; - ətraf mühitin, təbii sərvətlərin, o cümlədən atmosfer havasının, yer təkinin, faydalı qazıntıların, yeraltı və yerüstü suların ckoloji baxımdan torpağın, bitkilər aləminin (o cümlədən meşələrin) və heyvanlar aləminin (o cümlədən bahqların) qorunmasına, onlardan səmərəli istifadə edilməsinə, artırılmasına və mühafızəsinə, ə traf mühitin əlverişli sanitar və ekoloji vəziyyətinin təmin edilməsinə, ekoloji şə raitin sağlamlaşdırılmasına nəzarət edir; - öz səlahiyyətləri daxilində torpaqları şoranlaşmadan, bataqlıqlaşmadan, eroziyadan, istehsalat tullantıları, zərərli kimyəvi, radioaktiv və digər maddələr ilə çirklənmədən qorumaq, habelə tikinti zamanı və ya faydah qazıntılar çıxanlarkən onlan başqa növ korlanmadan qorumaq sahəsində kompleks tədbirlərin aparılmasına nəzarət edir; - Azərbaycan Respublikasının ekoloji qanunvericiliyinə, təbii mühitin mühafızəsi və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə sahəsində normativlərə, qaydalara və standartlara riayət edilməsinə nəzarət edir; - bitkiqoruyucu vasitələr, onların böyüməsi üçün stimulyator, mineral gübrələr, istifadə edilməsinə icazə verilən digər kimyəvi maddələr və preparatlar istehsal edilərkən, daşınarkən, saxlanılarkən və tətbiq edilərkən ətraf mühiti mühafızə tələblərinə riayət edilməsinə nəzarət edir; - zooloji, mineraloji və bitki kolleksiyalarının yaradılması, zənginləşdirilməsi, kolleksiya obyektlərinin mübadiləsi və saxlanılması qaydalarına nəzarət edir; - faydah qazıntılar çıxarılarkən, partlayış işləri aparılarkən, terrikonal, tullantılar, zibilxanalar yerləşdirilərkən və istismar edilərkən, ətraf mühiti çirklənmədən və zibillənmədən mühafizə, təbii ehtiyatlardan kompleks istifadə tələblərinə nə-zarət edir; - faydalı qazıntı yataqlarının işlənilməsi, dağ-mədən sənayesinin istehsalat tullantılarından istifadə edilməsi sahəsində müəyyən edilmiş normalara və qaydalara, habelə faydah qazmtı karxanalarının rekultivisiyası müddətlərinə və keyfıyyətlərinə, istifadə edilmək üçün onların istifadəçilərə verilməsi müddətlərinə nəzarət edir; - partlayış, dərinləşdirmə işləri, faydah qazmtılar hasilatı, sugötürücü qurğuların inşası, boru kəmərlori, kabellər və i.a. çəkilməsi nəticəsində biofaunanın məruz qaldığı mənfi təsirlərin aradan qaldırılması sahəsində tədbirlərin görülməsinə nəzarət edir; - nəqliyyat vasitələrinin və başqa səyyar vasitələrin və qurğulann ətraf mühitə atdığı zəhərli maddələrin azaldılması və bunun qarşısınm almması sahəsində tədbirlərin həyata keçi-rilməsinə öz səlahiyyətləri daxilində nəzarət edir; - ekoloji sistemləri, bioloji tarazlığı, habelə atmosfer havasım və su obyektlerini çirkləndirən mənbələrin, yerüstü və yeraltı suların, torpağın, bitkilər aləminin (o cümlədən me-şələrin), suyun bioloji obyektlərinin və vəhşi heyvanların ya-şayış mühitinin ekoloji vəziyyətinə nəzarəti təmin edir; - yerüstü təbii sərvətlərin, o cümlədən meşə sərvətlərinin səmərəli istifadə edilməsinə, dövlət meşə fondu və meşə fonduna daxil olmayan meşələrin, digər ə razilərdə yerləşən yaşılhqlarm və bütün yabanı bitki örtüyünün mühafızəsi, bərpası və istifadə edilməsinə, meşə təsərrüfatı fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirir; - ekoloji baxımdan su obyektlərindən səmərəli və məqsədyönlü istifadə edilməsinə, yerüstü və yeraltı suların çirklənməkdən, zibillənməkdən və tükənməkdən qorunmasına, habelə yeraltı suların planlı istifadə edilməsinə nəzarət edir; - ətraf mühitə atılan çirkləndirici maddələrin tənzimlənməsi üçün müvafiq qurğularm istismara verilməsinə, bu qurğuların vəziyyətinə, habelə çirkləndirmə mənbələrinin nəzarət və təmizləyici cihazlarla təchiz edilməsinə dair qayda və normativlərə, çirkab sularm atılması qaydası və şərtlərinə əməl edilməsinə nəzarət edir; - su anbarlarından kompleks istifadə edilməsi qaydalarınm hazırlanması zamanı ekoloji tələblərin nəzərə ahnmasma dair təkliflər verir və icra olunmasma nəzarət edir; - meliorasiya tikintisi apanlarkən, faydah qazıntılar çıxarılarkən, habelə təbii obyektlərin dəyişdirilməsi və landşaft-ların formalaşdırılması ilə əlaqədar olan təsərrüfat fəaliyyəti zamanı torpaq və meşə ehtiyatlanndan ekoloji baxımdan səmərəli istifadənin təmin edilməsinə nəzarət edir; - öz səlahiyyəti daxilində torpaq istifadəçiləri tərəfındən torpaqqoruma tədbirlərinin həyata keçirilməsinə aqrotexniki, aqrokimyəvi, fıtosanitar, eroziya və ekzogen geoloji proseslərə qarşı tədbirlər görülməsinə nəzarət edir; - Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən, beynəlxalq və ölkə ə həmiyyətli təbii obyektlərin və təbii abidələrin müəyyən edilmiş qaydalara əsasən istifadəsinə nəzarət edir; - xüsusi mühafızə olunan təbiət ərazilərində və obyekt-lərində nadir və nəsli kəsilməkdə olan flora və fauna növlərinin artırılması sahəsində biotexniki və digər tədbirlər götürülməsinə və bu ərazilərin rejiminə əməl edilməsinə nəzarət edir; - mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asıh olmayaraq bütün müəssisə və təşkilatlar tərəfmdən Azərbaycan Respublikasınm ərazisində meteoroloji və digər geofıziki proseslərə aktiv təsir işinin aparılmasma nəzarət edir; - müvafıq aidiyyəti icra hakimiyyəti orqanı ilə birlikdə səlahiyyətləri daxilində ekoloji standartlara cavab verməyən müxtəlif növ mal və məhsulların idxahna nəzarət edir; - Azərbaycan Respublikasmm qanunvericiliyi ilə nazirliyə həvalə edilmiş vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün digər funksiyaları yerinə yetirir. Yüklə 1,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|