Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 1,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Meşələrdən istifadə hüququ
Bu Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsi ilə və digər qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir. Məcəlləyə görə meşə dedikdə, bioloji cəhətdən qarşıhqlı ə laqəli və bir-birinə təsir göstərən torpağm, suyun, ağac, kol və ot bitkilərinin, heyvanların, mikroorqanizmlərin və ətraf mühitin digər tərkib hissələrinin vəhdəti başa düşülür (maddə 1). Meşə Məcəlləsinin 48-ci maddəsində meşə fondundan istifadənin təsnifatı aparılır və bu təsnifata əsasən, meşə fondundan istifadə aşağıdakı növlərə ayrılır: - oduncaq tədarükü; - ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları tədarükü (kötük, lif, qabıq və başqalan); - meşədən əlavə istifadə (ot çalımı, pətəklərin və arıxa-naların yerloşdirilməsi, yabanı meyvə, göbələk, giləmeyvə, gərzəkli və digər məhsullar, palıd qozası, dərman bitkiləri, tex-niki xammal, mamır, meşə döşənəyi, tökülmüş yarpaq, qarğı, qamış, cil və digərlərinin tədarükü və yığılması, müvafıq icra hakimiyyoti orqanı tərəfındən təsdiq edilmiş siyahı ilə müəy-yənləşdirilən başqa əlavə istifadə); - elmi-tədqiqat məqsədləri üçün; - mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri üçün; - ovçuluq təsərrüfatı. Meşə fondu sahələrindən istifadə meşə sərvətlərini göt-ürməklə və ya götürmədən həyata keçirilə bilər. Məcəllədə, həmçinin meşə fondu sahələrinin bir və ya bir neçə meşə istifadəçisinə bir və ya bir neçə növ üzrə əlavə istifadə üçün verilə bilməsi göstərilmişdir. Qanunvericilikdə meşə servitutlan (meşə sahələrindən başqasının müəyyən dərəcədə istifadə etmək hüququ) da öz əksini tapmış, fıziki şəxslərin sərbəst surətdə meşələrdə olmaq hüququna malik olması (kütləvi meşə servitutu), meşə fondu sahələrindən və meşə fonduna daxil olmayan sahələrdən fıziki və hüquqi şəxslərin istifadə hüquqlarının müqavilolər, habelə məhkəmə qərarları əsasında başqa maraqh ş oxslərin xeyrinə məhdudlaşdırıla bilməsi təsbit olunmuşdur. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ meşələrin çox-funksiyah mahiyyəti nəzərə ahnmaqla həyata keçirilir. Bu eyni zamanda müxtəlif şəxslər tərəfındən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə də adlanır. «Torpaq islahatı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən olunmuş qaydada meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə və qeyri-meşə torpaqları meşələrin bərpası məqsədi ilə öz təyinatı üzrə Meşə Məcəllosi ilo müoyyon edil-miş şə rtlərlə fıziki və hüquqi şəxslərə müqavilə əsasında icarəyə verilə bilər. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna dair Meşə Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulmamış hallarda mülki və torpaq qanunvericiliklərinin normaları tətbiq edilir. Qanunvericiliyə görə Azərbaycan Respublıkasında meşə fondu dövlətə mənsubdur və onun mülkiyyətidir. Odur ki, meşələr və meşə fondunun torpaqları özəlləşdirilmir. Lakin fıziki və hüquqi şəxslərin xüsusi mülkiyyətində olan torpaq sahələrində yerləşən ağac-kol bitkiləri, qanunvericilikdə başqa hallar müəyyən edilmədikdə, onların xüsusi mülkiyyətinə aid edilir. Həmin ağac-kol bitkiləri üzərində sahiblik, istifadə və sərəncam hüquqları qanunvericiliyə uyğun olaraq mülkiyyətçi tərə-fındən həyata keçirilir. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun əsasları aşağıdakılardır: müqavilələr, məhkəmə qərarları, Meşə Məcəlləsi ilo yol verilən digər əsaslar. Meşə sahələrindən istifadə hüququ, kütləvi servitut istisna olmaqla, meşə fondu sahələrinin icarə müqaviləsinin dövlət qeydiyyatmdan keçdiyi, meşəqurma bileti, order, meşə bileti alındığı vaxtdan əldə edilir. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququ meşə fondu sahəsinin (meşə fondu torpaqlarının) icarə müqaviləsinin, meşəqırma biletinin, orderin, meşə biletinin ə sasında yaramr. Meşə istifadəçisi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarla və şərtlərlə istifadəyə verənin razıhğı ilə meşə fondu sahəsindən istifadə hüququnu özünün hüquqi varisi olmayan şəx-sə müqavilə əsasında verə bilər. Həmin istifadəçi vəfat etdikdə isə ona məxsus olan istifadə hüququ qanunvericilikdə müəy-yən olunmuş qaydada başqa şəxslərə keçə bilər. İstifadə hüqu-qunun başqasına keçməsi müqaviləyə, meşəqurma biletinə, orderə, meşə biletinə dəyişikliklər etmək yolu ilə rəsmiləşdirilir. Meşə istifadəçiləri meşə fondu sahələrindən istifadə hü-ququnu bu meşələrin və meşə fondu torpaqlarının vəziyyətinin pisləşməməsi, ətraf mühitə zərər vurulmaması, habelə digər şəxslərin qanuni mənafclərinə xələl gətirilməməsi halında sərbəst həyata keçirirlər. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla dövlət hakimiyyəti orqanlarının meşə fondu sahələrindən istifadə sahəsində meşə istifadəçilərinin fəaliyyətinə qarışmasına yol verilmir. Meşələrin, habelə meşə ilə örtülü olmayan meşə fondu torpaqlarının səmərəli istifadəsini, mühafizəsini, qorunmasmı və bərpasını, ölkənin müdafıəsini və dövlətin təhlükəsizliyini təmin etmək, əhalinin sağlamlığmı, ətraf mühiti, tarixi-mədəni və təbii irsi, vətəndaşların hüquqlarını və qanuni mənafelərini qorumaq zərurəti yarandığı hallarda meşə fondu sahələrində istifadə hüququ qanunvericihklə müəyyən olunmuş qaydada məhdudlaşdırılır və dayandırılır. Bu aşağıdakı hallarda baş verə bilər: 1) meşə istifadəçisi tərəfmdən meşə qanunvericiliyinin tələbləri pozulduqda; 2) meşə istifadəçisi tərəfındən icarə müqaviləsinin, meşəqırma biletinin, orderin, meşə biletinin şərtlərinə əməl edilmodikdə. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnun məhdudlaşdınlmasına və ya dayandırılmasına səbəb olan şərait və şərtlər aradan qaldırıldıqda bu hüquq tam həcmdə bərpa olunur. Meşə istifadəçisi meşə fondu sahələrindən istifadə hüququndan imtina etdikdə, istifadə hüququnun müddəti başa çatdıqda, meşə istifadəçisi olan istər fıziki, istərsə də hüquqi şəxsin fəaliyyəti dayandıqda və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər hallarda onun meşə fondu sahəiərindən istifadə hüququna xitam verilir. Bu hüquqlara məcburi xitam vcrilməsi isə aşağıdakı hallarda ola bilər: 1) meşə istifadəçisi tərəfındən meşə qanunvericiliyi pozulduqda; 2) fövqəladə vəziyyət yaradan qəza, təbii fəlakət və bu kimi başqa hadisələr baş verdikdə; 3) meşə istifadəçisi tərəfındən meşə fondu sahələrindən istifadə üçün haqq müəyyən olunmuş müddətdə ödənilmədikdə; 4) meşə istifadəçisi tərəfındən meşə fondu sahələrindən istifadə qaydaları və ya icarə müqaviləsində, meşəqırma biletində, orderdə, meşə biletində nəzərdə tutulmuş şə rtlər pozulduqda; 5) meşə istifadəçisi tərəfındən yanğın tohlükosizliyi qaydalarına əməl edilmədikdə; 6) meşə fondu sahələri dövlət ehtiyacları üçün geri alındıqda. Qanunvericiliyə görə meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna xitam verilməsi meşə istifadəçisini məsuliyyətdən azad etmir. Meşə fondu sahələrindən istifadə hüququna meşə fondu sahəsinin icarə müqaviləsinin, meşəqurma biletinin, orderin, meşə biletinin ləğv olunması nəticəsində xitam verilir. Əgər meşə istifadəçisi istifadə hüququndan özü imtina edərsə, bu hüquq onun rəsmi ərizəsi əsasında dayandırılır. Artıq yuxanda qeyd edildiyi kimi, Meşə Məcəlləsinin I4-cü maddəsinə uyğun olaraq meşə bitkiləri ilə örtülü olmayan meşə və qeyri-meşə torpaqları meşələrin borpası məqsədi ilə öz təyinatı üzrə meşə istifadəçisinə icarəyo müqavilə əsasında müvafıq icra hakimiyyəti orqanı (icarəyə verən) tərəfın-dən bir ildən on ilədək verilə bilər. Bu zaman əldə edilmiş me-şə sərvətləri (məhsul) icarəçinin mülkiyyətidir. Meşə fondu torpaqlannın subicarəsi qadağandır. Meşə fondu torpaqlarının icarə müqavilələrində aşağıdakılar göstərilməlidir: - icarəyə verilən sahənin sərhədləri; - işin həcmi (ölçüləri); - icaronin müddəti; - icarə haqqının miqdarı və onun ödənmə qaydası; - icarəyə verilən sahənin mühafızəsi, qorunması və bərpası sahəsində tərəflərin öhdəlikləri; - meşə qanunvericiliyi və tərəflərin razılığı ilə nəzərdə tutulmuş digər şərtlər. Meşə Məcəlləsinə görə meşəqırma bileti, oduncaq və ikinci dərəcəli meşə materiallarının tədarükü, daşınması üçün hüquqi sənəddir. Bu biletdə meşə quruluşu layihələri əsasında meşə fondundan istifadə üçün ayrılmış sahənin yeri, oduncağın və ikinci dərəcəli materialların miqdarı, keyfıyyəti, onların qiyməti, işin apanlma müddəti, qırma yerlərinin təmizlənməsi, meşənin bərpa edilməsi şərtləri və qaydaları göstərilir. Order, özü yıxılmış və ya qurumuş ağaclardan odundac hazırlamaq, ağac tör-töküntüsü və ikinci dərəcəli meşə materiallannın tədarükü, daşınması üçün hüquq verən sənəddir. Order meşəqurma bileti əsasında verilir. Meşə bileti onun sahibinə əlavə meşə istifadələri üçün hüquq verən sənəd olub, orada meşə fondundan istifadənin növü, yeri, miqdarı, vaxtı, şərtləri və qiyməti göstərilir. Meşə fondundan istifadə, onun mühafızəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində dövlət idarəetməsini Azərbaycan Respubilkasının müvafıq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçi-rir. Bu məqsədlə: - meşə təsərrüfatının aparılması sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir; - meşə qanunvericiliyinə riayət edilməsinə, həmçinin meşə fondıından istifadəyə, onun mühafızəsinə, qorunmasma və meşələrin bərpasına dövlət nəzarətini həyata keçirir, onun aparılması qaydalarını müəyyən edir; - meşə fondundan istifadə və meşə fondu barəsində sərəncam verir; - investisiya siyasətini həyata keçirir; - meşə fondundan istifadənin, onun mühafızəsinin, qorunmasının və meşələrin bərpasının dövlət proqramlarını təsdiq edir; - meşə fondundan istifadənin norma və qaydalarını müəyyənləşdirir; - hesablanmış meşəqırma həcmini müəyyənləşdirir və təsdiq edir; - meşə fondundan ıstifadəyə görə ödəniş növlərini, habelə köküstə buraxılan oduncağın minimum ödəniş tarifini, ayrı-ayrı meşə istifadəçiləri üçün tədiyə güzəştlərinin həcmini və onların ödəmə qaydalarını müəyyən edir, meşə materiallarına qiymət qoyur; - meşələrin qorunub saxlanılması və təkrar istehsah üzrə respublika fondunu yaradır, ondan istifadə qaydalarını müəyyən edir; - köküstə oduncaq buraxılması, meşəqırma, meşə fondunun mühafizəsi, qorunması və mcşolorin borpası qaydalarını təsdiq edir; - meşə təsərrüfatının aparılması üzrə elmi-tədqiqat və layihə-axtarış işlərini təşkil edir və əlaqələndirir; - meşələrin dövlət uçotunun, dövlət meşə kadastrının, meşələrin monitorinqinin və meşə quruluşu işlərinin apanlması qaydalarını müəyyən edir; - meşə fondundan istifadə, onun mühafızəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirir, müqavilələr bağlayır və onlann yerinə yetirilməsini təşkil edir; - meşə təsərrüfatı sahəsində dövlət statistika hesabatının aparılması qaydasını müəyyən edir; - meşə fondu sahələrindən istifadə hüququnu, habelə meşələrin vəziyyətinə və bərpasına təhlükə yaradan işləri da-yandırır, məhdudlaşdırır, onlara xitam verir; - meşə təsərrüfatının aparılması və meşədən istifadə ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün meşə torpaqlarını qeyri-meşə torpaqlarma keçirir, meşə fondu torpaqlarını geri alır; - meşə fondu sahələrini fövqəladə ekoloji vəziyyət və ekoloji fəlakət zonalan elan cdir; - qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirir. Meşə fondundan istifadə, onun mühafızəsi, qorunması və meşələrin bərpası sahəsində dövlət idarəetməsi aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: - iqtisadiyyatın inkişafı; - ətraf mühitin mühafizəsi; - ölkənin mənafeyinə uyğun olaraq meşə fondundan səmərəli istifadə edilməsi (maddə 27). Qanunvericilikdə, həmçinin meşə təsərrüfatınm təşkili və meşə fondundan istifadənin ətraf mühitə, təbii ehtiyatlara və insanların sağlamlığına zərər gətirməyən prinsiplər əsasında həyata keçirilməli olduğu qeyd edilmiş, bu işlərin aparılması zamanı aşağıdakıların təmin olunması göstərilmişdir: - insanlann sağlamhğı naminə meşələrin mühityaradıcı, suyu mühafızo, qoruyucu, sanitariya-gigiyena, sağlamlaşdırıcı və digər faydalı təbii xüsusiyyətlərin saxlanılması və giicləndirilməsi; - oduncaq və başqa meşə sərvətlərinin tədarükü üçün meşə fondundan məqsədli və səmərəli istifadə; - meşələrin bərpası, onların cins tərkibinin, keyfıyyətinin yaxşılaşdırılması, məhsuldarlığının yüksəldilməsi, mühafızəsi və qorunması; - meşə fondu torpaqlanndan səmərəli istifadə; - meşə təsərrüfatı işlərinin səmərəliliyinin vahid siyasət, elm, texnika və qabaqcıl təcrübənin nailiyyətlərindən istifadə əsasında yüksəldilməsi; - bioloji müxtəlifliyin saxlanılması; - tarix-mədəniyyət və təbii irs obyektlərinin qorunması. Artıq qeyd olunduğu kimi, respublikamızın meşə fondu dağ və düzən meşələrindən ibarətdir. İqtisadi və ekoloji əhəmiyyətinə, yerləşməsinə və yerinə yetirdiyi funksiyalara görə meşə fondumuz dünyada mövcud olan üç qrup meşələrdən birinci qrupa aid olub aşağıdakı qoruyucu kateqoriyalara bölünür: - qovuq meşələri; - kurort meşələri; - xüsusi qiymətli meşə massivləri; - şəhərlərin və digər yaşayış məntəqələrinin ətrafındakı yaşıllıq zonalarının meşələri; - yabanı meyvə meşələri; - dövlət qoruyucu meşə zolaqları; - sair meşələr. Qanunvcriciliyə görə zoruri hallarda göstorilon kateqoriyalara aid edilmiş meşələrdə xüsusi qoruyucu meşə sahəlori (eroziyadan mühafızə meşələri, çayların, göllərin vo digər su obyektlərinin sahiüərində olan meşə sahələri, doniz yollannın və avtomobil yollarının kənarlarındakı meşələr və s.) və xüsusi qorunan meşə sahələri (elmi və mədəni-tarixi əhəmiyyət kəsb edən meşələr, meşə-parklar, seyrək arid meşələri, ziyarət edilən yerlərdəki meşəiər və s.) müəyyən edilir. Meşə fondunun dövlət uçotu meşə fondundan səmərəli istifadəni, onun mühafızəsini, qorunmasını və meşələrin bərpasını təşkil etmək, meşə fondunun kəmiyyət və keyfıyyət dəyişmələrinə müntəzəm nəzarət etmək, dövlət orqanlarını, bələdiyyələri, əlaqədar fıziki və hüquqi şəxsləri meşə fondu haqqında məlumatla təmin etmək məqsədilə apanlır və bu məlumatlar dövlət meşə kadastrınm apanlmasında istifadə edilir. Qanunvericiliyə görə meşələrin dövlət kadastrı meşə fondunun qeydiyyatı, onun ekoloji, iqtisadi, kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən qiymətləndirilməsidir. Dövlət meşə kadastnndan meşə təsərrüfatının idarə edilməsində, onun təşkilində və meşə fondundan istifadə ilə əlaqədar olmayan məqsədlər üçün meşə torpaqlarının qeyri-meşə torpaqlanna keçirilməsində və meşə fondu torpaqlarının geri ahnmasında, meşə fondundan istifadə üçün ödəmələrin miqdannın müəyyən edilməsində, meşə istifadəçilərinin və meşə təsərrüfatı işləri aparan şəxslərin təsərrüfat fəaliyyətinin qiymətləndirilməsində istifadə olunur. Qanunvericilikdə, həmçinin meşələrin monitorinqi ilə əlaqədar aynca bir maddə də özünə yer almışdır. Bu meşə fondundan istifadə, onun mühafızəsi, qorunması və meşələrin bərpası, onların ekoloji funksiyalannın artırılması sahəsində dövlət idarəetməsi məqsədilə meşə fondunun vəziyyətinin və dinamikasının qiymətləndirilməsi və proqramlaşdırılması sistemindən ibarətdir. Meşə fondundan istifadə, onun mühafızəsi, qorunması və meşələrin bərpası üçün dövlət proqramlan hazırlanır. Meşə fondundan səmərəli istifadə, meşə-təsərrüfatının düzgün aparılması, bu sahədə vahid elmi-texniki siyasətin həyata keçirilməsini təmin etməyə yönəldilmiş tədbirlər sistemindən ibarət olan meşə quruluşu işləri yerinə yetirilir ki, bu zaman aşağıdakılar həyata keçirilir: - müəyyən edilmiş qaydada meşə təsərrüfatlannın, milli parklann, dövlət təbiət qoruqlarımn, digər meşə təsərrüfatı müəssisələrinin meşə fondu sahələrinin və ə razilərinin təsərrüfatdaxili təşkilinin müəyyən edilməsi; - topoqrafiya-geodeziya işlərinin görülməsi və meşənin xüsusi xəritələrinin hazırlanması; - meşələrin cins və yaş tərkibini, vəziyyətini, habelə me-şə ehtiyatlannın keyfıyyət və kəmiyyət göstəricilərini müəyyən etməklə meşə fondunun inventarlaşdınlması; - relikt (qədim dövrdən dəyişməmiş) meşə bitkilərinin, xüsusi qoruyucu və xüsusi qorunan meşə sahələrinin aşkara çıxanlması; - meşələrin bərpası və aralıq istifadə üçün qırılmasmı, meşəsalma, meliorasiya, meşələrin mühafızəsi, qorunması, digər meşə təsərrüfatı tədbirlərinin görülməsini tələb edən meşə fondu sahələrinin aşkara çıxarılması, habelə bu tədbirlərin apa-rılması qaydaları və üsullarınm müəyyən edilməsi; - meşələrin qoruyucu kateqoriyalara aid edilməsinin və bir qoruyucu kateqoriyadan digərinə keçirilməsinin əsaslandınlması, meşə ilə örtülü olmayan torpaqlann meşə ilə örtülü olan torpaqlara, qeyri-meşə torpaqlarmın meşə torpaqlarına keçirilməsi; - hesablanmış meşəqırma və aralıq istifadə üçün qırma həcminin müəyyən edilməsi; - meşobərpa, meşəsalma, meşələrin mühafızəsi və qorunması tədbirlərinin, həmçinin digər meşə təsərrüfatı işlərinin həcminin müəyyən edilməsi; - meşədən əlavə istifadənin və ikinci dərəcəli meşə ehtiyatları tədarükü miqdarının, meşə fondundan ovçuluq təsərrüfatının ehtiyacları, mədəni- sağlamlaşdırma, turizm və idman məqsədləri üçün istifadənin müəyyən edilməsi; - meşə-bioloji və digər xüsusi müayinələrin aparılması; - meşə qurucuiuğu layihələrinin həyata keçirilməsinə nəzarət; - digər meşə quruculuğu işləri. Meşə quruculuğu işləri zamanı meşə fondunun meşə quruluşu layihələri tərtib edilir. Layihələrdə ötən dövr ərzində meşə təsərrüfatının aparılması və meşə fondundan istifadə qiymətləndirilir, onun təşkilinin və aparılmasının əsas müddəaları hazırlanır. Sonra həmin layihələr, ona edilmış olavələr müvafıq icra hakimiyyəti orqanı tərəfındən müəyyən cdilmiş qaydada təsdiq edilir və onlar meşə təsərrüfatının apanlması, onun cari və perspektiv proqnozlaşdırılması, habelə meşə təsərrüfatı işlərinin maliyyələşdirilməsi üçün məcburi normativ texniki sənəd hesab edilir. Meşə quruluşu işləri aparılmadan meşə təsərrüfatı və meşədən istifadə işlərinin həyata keçirilməsi qadağandır (Azərbaycan Respublikasının Meşə Məcəlləsi, maddə 43). Məcəllədə həmçinin meşədən istifadəyə qoyulan əsas tələblər kimi aşağıdakılar göstərilmişdir: - meşələrdən fasiləsiz və səmərəli istifadə; - əhalinin sağlamlığının qorunması, ətraf mühitin yaxşılaşdırılması və iqtisadiyyatın inkişafı üçün meşələrin mühityaradıcı, suyu mühafızə, qoruyucu və digər funksiyaiarının saxlanılması və gücləndirilməsi; - meşədən istifadə qaydalarının meşələrin əhəmiyyətindən, yerinə yetirdikləri funksiyalardan, yerləşməsindən, təbii və iqtisadi şəraitdən asılı olaraq müəyyənləşdirilməsi; - meşələrin bərpası üçün şəraitin yaradılması; - meşədən istifadənin ödənişli olması; - meşədən istifadənin elmi cəhətdən əsaslandırılmış normalarına riayət edilməsi. Hər bir Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı qanunvericilikdə başqa hallar nəzərdə tutulmadıqda ümumi istifadə hüququ qaydasında, haqqı ödənilmədən meşələrdə olmaq, şəxsi istifadələri üçün yabanı meyvo, giləmeyvo, göbələk, gərzəklilər və digər meşə sərvətləri, dərman bitkiləri, texniki xammal yığmaq, mədəni-sağlamlaşdırma, turizm və idman tədbirlərində iştirak etmək hüququna malikdirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, bu zaman Azərbaycan Respublikasının «Qırmızı kitab»ına düşmüş bitki və göbələk növlərinin, habelə təbii narkotik tərkibli bitki və digər xammalın yığılması, tədarük edilməsi qadağandır. Vətəndaşlar, həmçinin bütün fıziki şəxslər meşədə yan-ğın təhlükəsizliyi qaydalarına əməl etməyə, ağacların və kolla-rın zədələnməsinə, sındırılmasına, kəsilməsinə, meşə əkinləri-nin koılanmasına, meşələrin zibiüənməsinə, qarışqa və quş yuvalarının dağılmasına yol verməməyə, habelə qanunverici-liyin digər tələblərinə riayət etməyə borcludurlar. Fiziki şəxslərin meşədə olması və meşə sorvətlərini yığması qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada yanğın təhlükəsizliyi, meşə toxumçuluğu, yabanı meyvə və digər meşə sərvətləri tədarükü ilə əlaqədar olaraq, qoruq meşələrində, milli parklarda və xüsusi mühafizə edilən ərazilərdə isə onlar üçün müəyyən edilmiş xüsusi qaydaya müvafıq olaraq məhdudlaşdırıla və qadağan edilə bilər. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 15 mart 1999-cu il tarixli 38 sayh qərarı ilə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respublikası meşələrində köküstü oduncaq buraxıhşı Qaydalan» meşələrimizdə köküstü oduncaq buraxılışını tənzimləyir və meşə-də oduncaq tədarükü, onun daşmması zamanı tətbiq olunur. Qaydalara görə köküstü oduncaq buraxıhşı meşədən istifadə rejiminə uyğun olaraq aşağıdakı kimi aparılır: - meşəbərpa qırması qaydası ilə - kurort meşələri, xüsusi qiymətli meşə massivləri, şəhərlərin və digər yaşayış məntə-qələri ətrafındakı yaşıllıq zonalarının meşələri və dövlət meşə zolaqları istisna olmaqla, digər meşələrdə bərpa məqsədi ilə aparılan qırmalar; - aralıq istifadə qırması ilə - meşələrdə qulluq, sanitariya və az qiymətli meşəliklərin rekonstruksiyası (yenidən əkmə qırmaları) ilə əlaqədar aparılan qırmalar; - başqa qırmaları ilə - başdanbaşa sanitariya qırmaları (su qovşaqlarının, boru kəmərlərinin, yolların, rabitə elektrik xətlərinin tikintisi və digər işlərlə əlaqədar, meşə sahələrinin müəyyən olunmuş qaydada qeyri-meşə sahələrino keçirildiyi zaman), həmçinin yanğmdan mühafızə keçidlərinin açılması və digər belə məqsədlər üçün aparılan qırmalar. Bu qırmalar təsdiq olunmuş layihələr və aparılan işlərin texniki şərtlərinə uyğun olaraq yalnız meşəqırma bileti və or-der əsasında aparılır. Aşağıdakı hallarda Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin razılığı ilə köküstü oduncaq buraxılışı rəsmiləşmədən aparıla bilər və bir ay müddətində bu əməliyyata meşəqırma bileti və order yazılır: - ağacların rabitə və elektrik xətlərinin üstünə düşmək təhlükəsi olduqda və yaxud həmin xətlərdə qəzanın aradan götürülməsi vacibliyi yarandıqda; - meşə yanğınlarının söndürülməsi və qəza-xilasetmə tədbirləri həyata keçirildikdə. Meşə istifadəçiləri köküstü oduncaq buraxıhşı haqqında yerli meşə təsərrüfatı müəssisələrinə ərizə ilə müraciət etməli, bir ay müddətində qırma sahəsinin aynlması haqqında rəsmi cavab almalıdırlar. Qırma sahəsinin ayrılmasından imtina olun-duqda da səbəbi rəsmi olaraq izah edilməlidir. Meşə istifadəçiləri ayrılmış sahəyə texnoloji xəritəni hazırlayır, onu meşə təsərrüfatı müəssisəsi ilə razılaşdınr və köküstü oduncaq buraxılışına meşəqırma bileti, order alır. Meşəqırma sahələri meşə istifadəçisinə verildiyi gündən onun mühafızəsində sayılır və həmin gündən Qaydalarda nəzərdə tutulmuş bütün öhdəliklər meşə istifadəçilərinə həvalə edilir. Meşə istifadəçiləri qurmalara başlamazdan əvvəl aşağıdakı hazırhq işlərini apanrlar: - oduncağın doğranması və ilkin emalı üçün qurğulann quraşdırılması; - müxtəliftipli müvəqqəti yaşayış və təsərrüfat tikililəri-nin quraşdırılması; - meşə anbarları üçün sahənin təmizlənməsi və onların yerləşdirilməsi; - meşədaşıma yollarının çəkilməsi; - işin təhlükosizliyinə mane olan ağaclann götürülmosi və hazırhq ilə əlaqədar digər ışlər. Meşə istifadəsiçi qurma sahələrində bütün işlər (qurma, tədarük, daşıma) başa çatdıqdan sonra 6 ay ərzində sahədəki qurğuları, müvəqqəti tikililəri götürməlidir. Meşə təsərrüfatı müəssisəsi tərəfındən köküstü oduncaq buraxılışı aşağıdakı hallarda dayandırıla bilər: - meşə istifadəçisinin rəsmi ərizəsi əsasında; - meşədən istifadənin müddəti başa çatdıqda; - idarə, təşkilat, müəssisə ləğv olunduqda, müəyyən olunmuş qaydada onun varisi elan olunmuş fıziki və ya hüquqi şəxsin ərizəsi əsasında; - dövlət ehtiyaclan üçün meşə torpaqları geri alındıqda; - mcşodon istifadə meşəqırma biletində və orderdə göstərilən məqsədlərə və tələblərə uyğun gəlmədikdə; - mcşəqırma bileti, order yazılarkən qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş tələblər və qaydalar pozulduqda; - qırma sahələri meşə təsərrüfatı müəssisələri tərəfındən dəyişdirildikdə. Meşə istifadəçiləri köküstü oduncaq buraxılışı zamanı aşağıdakı tələblərə əməl etməlidirlər: - meşəqurma biletində və orderdə müəyyən olunmuş qurma sahələrindən tam və səmərəli istifadə etmək; - tədarük və daşınmanın müddəti başa çatdıqdan sonra, qırıntı yerlərində və meşədə hazır oduncağın, habelə qırıntıya təyin edilmiş ağacların köküstü saxlanılmasına yol verməmək; - torpağın eroziyaya uğramasına yol verməyen, meşənin vəziyyətinə və təkrar istehsalına (bərpasına), həmçinin suları və təbii guşələrə mənfı təsir göstərməyən, meşə istifadəsini məhdudlaşdırmayan və ya istisna etməyən üsullan tətbiq etmək; - işlək oduncaqdan təyinatı üzrə istifadə etmək, həmçinin oduncaq itkisinə, işlək oduncağın oduna çevrilməsinə yol verməmək; - qırma sahələrini qırıntı qalıqlarından təmizləmək və strukturu pozulmuş torpaq sahələrini öz hesabına təyinatı üzrə istifadə etmək üçün yararh vəziyyətə gətirmək; - oduncaq tədarükü zamanı alınan tullantının istifadəsini təşkil etmək; - meşə ilə örtülü olmayan sahələrin zibillonməsinə yol verməmək; - qırma sahəsinə bitişik 50 metrlik zolaqlarda ağaclann, həmçinin sərhəd, kvartal, qırma sahələrini göstərən künc dirəkləri; ağac və kötüklərdəki dağmaların saxlanılmasını təmin etmək; - oduncaq daşmması zamanı dağılmış yollan, körpüləri və cığırları, həmçinin qurulma şəbəkəni və sair qurğuları yararlı vəziyyətə salmaq və saxlamaq; - meşələrdə yanğm təhlükəsizliyi qaydalarına, habelə meşə istifadəsi ilə bağh digər qayda və təlimatlara əməl etmək. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 70 saylı qəran ilə (26 aprel 1999-cu il) təsdiq edilmiş «Meşəqırma qaydaları»na görə qiymətli cinslərdən ibarət meşələrin formalaşmasını, oduncaq ehtiyatmdan səmərəli istifadə olunmasını, me-şələrin bərpasını, davamhğı və yüksək məhsuldarhqh ağacların yetişdirilməsini, onlann qoruyucu funksiyalarını tənzimləmək üçün qoruq meşələri istisna olunmaqla, meşələrdə bitmə şəraitindən, sahənin relyefındən, mailliyindən, vəziyyətindən, doluluğundan, cins tərkibindən, yaşından, bonitetindən və digər əlamətlərindən asılı olaraq aşağıdakı qırma növləri tətbiq olunur: meşəbərpa qırmaları və aralıq istifadə üçün qırmalar. Yüklə 1,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|