Navoiy davlat konchilik instituti

N 
Nazorat sferasi – bu tashkiliy tizimning muhim tomonlaridan biridir. Agar bir 
rahbarga juda ko’p miqdordagi odamlar soni bo’ysunishsa, natijada tekis boshqaruv 
tizimini beruvchi keng nazorat sferasi vujudga keladi. Agar nazorat sferasi tor bulsa, 
ayniqsa xar bir rahbarga kam kishilar bo’ysunishsa, bu holda ko’p darajali tizim 
paydo buladi. Тashkilotda ko’p darajali tizim asosida qo’yilgan o’lchovga qaraganda 
tekis tizimli katta tashkilotlar kam daraja boshqaruviga ega bo’lishadi.
O 
Operatsion richag - bu yalpi marjaning foydaga bo’lgan nisbati bilan ishlatilgan 
mablag’ni samarali ishlashini bildiradi. 
Operatsion tizim - tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish faoliyatini to’liq 
tizimsi. U 3 ta podtizimdan iborat: qayta ishlash podtizimi; ta’minlash podtizimi; 
rejalashtirish va nazorat podtizimi. 

---

74 
P 
Pullar – kartel turidagi birlashmalarga kiradi. Pullar deb tadbirkorlar birlashmasi 
nomlanadi, unda asosan daromadni taqsilashdagi tartib saqlanadi. Qatnashchilar 
daromadi pula bir joyda to’planadi, keyin ular o’rtasida taqsimlanadi, oldindan 
belgalinagan proporsiyalar asosida. 
«Pert» usuli – rejalarga baho berish va qayta ko’rib chiqish usuli operatsiyalar 
davomiyligida noaniqlikka yo’l qo’yadi, shu noaniqlik ishlarning davomiyligiga 
ta’siri analiz qilinadi. Bu usul «Lokxid» korparatsiyasi «Buz Allen End Gamilton» 
firmasi AQSh harbiy dengiz kuchlarida «Polaris» raketa tizimini tayyorlashda 
tuzilgan. 
Q 
Qobiliyat – bu odamlarga xosdir. Ayrim odamlarda ma’lum bir ishni bajarish uchun 
boshqa odamlarga (bajarish uchun) qaraganda qobiliyati kuchliroq bo’ladi. Masalan: 
muhrlash, kompyuterni programmalashtirish, majlislarni olib borish, yozma 
otchetlarni tayyorlash, rejalashtirish va hokazo tashkilotdagi vazifalarni maqsadga 
erishish borasida bajariladigan ishlar. Qobiliyat intelektual qobiliyat va ayrim 
jismoniy dalillarga oid to’g’ma bo’lishi mumkin. Qanday vazifani va qaysi ishni aniq 
odam bajarish kerakligi haqidagi masalalarni yechishda tashkilot doim qobiliyat 
turlaridan foydalanishga harakat qiladi. 
Qaror – bajarilishi mumkin bo’lgan ishning aniq bir yo’lini tanlab olishdir. 
Boshqacha qilib aytganda, qaror u yoki bu yo’lni tanlab olish, bir fikrga kelish.