Paxta xom ashyosini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Misol: mashinada terilgan paxtani iflosligini aniqlash. 

3-jadval 

TAHLIL NATIJALARI  1-sanoat navi, S-6524. 

Ko’rsatkichlar 

1 - namuna 

2 - namuna 

gr 

% 

Gr 

% 

Boshlang’ich namuna og'irligi 

300 

100 

300 

100 

Mayda iflosliklar 

4,5 

- 

4,8 

- 

Yirik iflosliklar 

8,25 

- 

8,45 

- 

---

14 

 

Jami  iflosliklar 

12,8 

4,2 

13,2 

4,4 



З

= 

3

.

4

2

6

,

8

2

4

,

4

2

.

4







 

 

 

Misol -2:  Termiz-31 navining tarkibidagi iflos aralashmalarni aniqlash. 

 

4-jadval 

               TAHLIL NATIJALARI I-sanoat navi, Termiz-31. 

Ko’rsatkichlar 

1 -namuna 

2-namuna 

gr 

% 

Gr 

% 

Boshlang’ich namuna og'irligi 

300 

100 

300 

100 

Mayda iflosliklar 

3,55 

- 

3,7 

- 

Yirik iflosliklar 

7,35 

- 

6,95 

- 

Jami  iflosliklar 

10,90 

3,63 

10,95 

3,55 

 

%

13

,

4

15

,

1

59

,

3

15

,

1

2

55

,

3

63

,

3













урт

З

 

 

 

TOPShIRIQLAR: 

1. Har bir talaba mavzuga oid tushuntirish matnini o’qib chiqib, o’rganib va daftarga 

asosiy ma’lumotlarni yozib oladi.  

2.  Laboratoriyada  mavjud  bo’lgan  qo’lda  va  mashinada  terilgan  chigitli  paxtani 

iflosligini aniqlang? 

 

O`zlashtirish uchun savollar. 

1. Chigitli paxtada mineral ifloslikar necha foizdan oshmasligi kerak? 

2. Chigitli paxtada organik ifloslikar necha foizdan oshmasligi kerak? 

3. G'aramdagi chigitli paxtaning organik va mineral iflosliklar bilan ifloslanishi necha 

foizga ruxsat etiladi? 

4. Qayta  ishlashga  yuborilayotgan  chigitli  paxtaning  organik  va  mineral  iflosliklar 

bilan ifloslanishi necha foizga ruxsat etiladi? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

15 

 

 

5-mavzu. Chigitli paxtani navlarga ajratish, etalonlar bilan tanishish va qo’lda 

terilgan chigitli paxtaning navini aniqlash (2-soat) 

 

 

Darsning  maqsadi:  talabalarga  har  bir  navning  namligi,  ifloslik  darajasi  va 

ta’rifini bilishi kerak. Hozirgi vaqtda chigitli paxtaga ishlatiladigan standart bo’yicha 

chigitli paxta ukparlanishi, zichligi, bo’lakchalarning nisbiy kattaligi aniqlanadi. 

1. 

Mashg’ulotni uyushtirish. Chanoq bo’lakchalarining tashqi ko’rinishiga qarab 

chigitli paxtani navlarga ajratish. 

2. 

Mashg’ulot o’tish joyi. Shu mavzudagi dars mashg’ulot xonasida o’tkaziladi. 

3. 

Chigitli paxta mashg’ulot o’tkazishga manba bo’lib xizmat qiladi. 

4. 

Mashg’ulot uchun kerakli narsalar va ko’rgazmali qurolari: namlik va ifloslik 

jadvallari,  texnik  tarozi  va  toshlari,  chigitli  paxta  andozalari.  Qo’lda  terilgan 

chigitli paxtaning davlat standarti. 

5. 

Talabaning mustaqil ish o’tkazish chegarasi. Talabalar Davlat standarti bilan 

hamda  har  bir  g’o’za  navining  tashqi  ko’rinishi,  g’o’zaning  o’rta  tolali  navi 

bo’yicha mustaqil tanishadilar. 

6. 

Talabalar to’la hisobot tuzadilar va joriy baholanadilar. 

7. 

Tavsiya qilinadigan adabiyotlar. 

8. 

O’zbekiston Davlat standarti O’zRST 615-94 Paxta Texnik shartlar. 

 

Standart  bo’yicha  chigitli  paxtani  tashqi  ko’rinishi  belgilari,  etilish  darajasi, 

egiluvchanligi va zichligiga qarab 5 ta navga bo’linadi: I-sanoat navi; II-sanoat navi; 

III-sanoat navi; IV-sanoat navi va V-sanoat navi. 

 

Har  bir  navning  namligi,  ifloslik  darajasi  va  ta’rifini  albatta  bilishi  kerak. 

Hozirgi  vaqtda  chigitli  paxtaga  ishlatiladigan  standart  bo’yicha  chigitli  paxta 

ukparlanishi, zichligi, bo’lakchalarning nisbiy kattaligi aniqlanadi. 

 

Chigitli  paxta  navi  namunadagi  har  bir  bo’lakchalarning  navlar  bo’yicha 

miqdor (og’irlik) foyizini aniqlash bo’yicha topiladi. 

 

Standartda ko’rsatilgan belgilari bo’yicha namuna gruppalarini tashkil qiluvchi 

ayrim bo’lakchalarni navlarga ajratish maqsadida chigitli paxtadan tahlil qilish uchun 

500 gr dan 3 ta namuna olinadi. 

 

Navlar  bo’yicha  namuna  olib  uni  tekshirib  ko’rib  bo’lingandan  keyin  har  bir 

bo’lakcha “tipik” va “notipik” guruhlarga ajratib tortiladi. Notipik guruhlarga chigit, 

chirigan paxta bo’laklari va hokazolar kiradi. Hamma olingan og’irliklar jamlanadi. 

 

Har bir nav bo’lakchalari guruhlarining foyiz hisobidagi miqdori guruhlarning 

yig’indi og’irligiga qo’shiladi, lekin namunani boshlang’ich og’irligiga qo’shilmaydi. 

 

Navni  aniqlashda  asosiy  qilib  og’irligi  eng  katta  bo’lgan  bo’lakchalar  guruhi 

olinadi.  Bu  guruhlarning  foyiz  miqdoriga  navga  ega  bo’lgan  guruhlarning  foyizi 

arifmetik  tarzda  qo’shiladi.  Yuzaga  kelgan  sonlar  summasi  ilovada  ko’rsatilgan 

---

16 

 

ruxsat berilgan sonlar bilan solishtiriladi. 

5-jadval