Paxta xom ashyosini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

 

O`zlashtirish uchun savollar. 

1.  Tolaning solishtirma uzilish kuchi deganda nimani tushinasiz? 

2.  Tola namunasidan taram tayyorlash tartibini tushintirib bering? 

3.  Tolaning mustaxkam bo'lishida qaysi omillar muxum sanaladi? 

4.  Mexanik taram deganda nimani tushinasiz? 

 

 

13-mavzu. Tolaning uzunligini velvet taxtachasida aniqlash (2-soat) 

 

 

Darsning  maqsadi:  talabalarga  tolaning  modal  uzunlik  shtapel  uzunlik,  baza 

va  modal  uzunligining  bazaga  ko’paytmasini  bilgan  xolda  tola  uzunligini  velvet 

taxtachasida aniqlashni o'rgatish. 

1.  Chigitli  paxta,  Velvet  taxtasi,  cho’tka,  ignali  taroqcha,  kichik  masshtabli 

o’lchagich, lupa. 

2.  Talabalarni mustaqil ish bajarish qismi. Chigitli paxtadan tola uzunligini aniqlash 

uchun namunalar ajratib olib, o’zlari o’qituvchi yordamida birgalikda tola uzunligini 

aniqlashlari kerak. 

 

To’g’irlangan  tolaning  ikki  uchi  orasidagi  masofa  (mm  hisobida)  bir  dona 

paxta tolasining uzunligi deb ataladi.  Paxta tolalarining uzunligi har xil bo’lib, hatto 

bir namuna tarkibidagi tolalarning uzunligi ham bir-biridan katta farq qiladi. Shuning 

uchun tola uzunligini aniqlashda quyidagi ko’rsatkichlarga rioya qilinadi. 

1. Modal uzunlik (Lm) – shu tola namunasida eng ko’p uchraydigan tolalar uzunligi. 

2.  Shtapel  uzunlik  (Lsh)  –  uzunligi  modal  uzunlikdan  ortiq  bo’lgan  tolalarning 

o’rtacha uzunligi. 

3.  Baza  (S)  –  tolaning  uzunlik  jihatidan  bir  tekisligini  ta’riflovchi  ko’rsakich.  

Bazaning  qiymati  qancha  yuqori  bo’lsa,  paxta  tolalari  uzunligi  bo’yicha  shuncha 

tekisroq bo’ladi. 

4.  Modal  uzunligining  bazaga  ko’paytmasi  paxta  tolasining  bir  tekisligi  (S)  deb  

ataladi. 

 

Velvet  taxtasida  tola  uzunligini  aniqlash  uchun  chigitli  paxtadan  21  ta  

bo’lakchalar ajratib olinadi. 

 

Xar  bir  bo’lakchada  1  donadan  chigitli  paxta  ajratib  olish  ishlari  quyidagicha 

bajariladi:  bo’lakchani  yuqori  qismi  chap  qo’l  bilan  ushlanib,  o’ng  qo’l  bilan 

bo’lakchaning  pastki  qismining  II  -  juftlikning  o’ng  tomonidagi  bir  dona  chigitli 

paxta ohista uzib olinadi. 

 

---

48 

 

 

 

7-rasm. Velvet taxtachasi - taroqcha, lineyka, lupa, shyotka. 

 

Uzib  olingan  21  ta  xuddi  shunday  namunalar,  har  birining  chigit  chokidan 

ikki  tomonga  tolalari  to’g’ri  qilib  ajratilib,  o’ng  tomondagi  tolalar  ignali  taroqcha 

bilan  ohista  taraladi.  Bunda  taralgan  tolalar  ham  chap  qo’ldagi  barmoqlar  orasiga 

olinib o’lchami kerak bo’lgan tutami ignali taroq bilan ajratib olinadi. Qolgan tolalar 

chap  qo’l  bilan  ehtiyotkorlik  bilan  yig’ishtirilib,  ajratib  olingan  tolalar  taxtadagi 

maxsus  joyga  joylashib,  chigitli  tomoni  qisqich  bilan  qisib  qo’yiladi.  Tola  esa  tish 

cho’tkasi bilan avval yuqoriga, so’ngra barxatga yopishtirib taraladi. Shunday tarash 

kerak  taralgan  tolalar  konussimon  shaklga  kelsin  va  o’lchagich  chizg’ich  bilan 

o’lchanadi va lupada ko’rib olingan ma’lumot yoziladi.   

 

Shunday qilib qolgan chigitli paxtadagi tolalar ham aniqlanadi.