Pedagogika tariyxı pán sıpatında. Eń áyyemgi dáwirlerden b e. VII ásirge shekemgi tálim-tárbiya hám pedagogikalıq pikirler. VII ásirden XIV ásirdiń birinshi yarımına shekem Orta Aziyada tárbiya, mektep hám pedagogikalıq pikirler

Zahiriddin Muxammad Bobur (1483-1530) ózbek xalqınıń ullı oyshılı, mámleketlik ǵayratker, ózbek ádebiyatınıń kórnekli wákili, tariyxshı alım, temuriylerdiń áwladı. Indiyada «Ullı mongol imperiyası» dep atalǵan mámlekettiń tiykarın salıwshısı.

Bobur Andijanda tuwıladı. Atası Omar shayx temuriylar áwladlarınan bolıp, sol waqıtlarda Ferǵananıń hákimi boladı. Ol sarayda tárbiyalanadı. Omar shayx ólgennen keyin 12 jasında Babur taxtqa otıradı. Mámleketti basqarıw isleri menen shuǵıllanadı.

Babur basshılıq etken jıllar júdá quramalastırılǵan waqıyalarǵa bay boladı. Taxt ushın gúresler háwij aladı. Sonlıqtan Babur mámleketti oraylastırıw hám kúshli mámleket dúziw ushın bar kúsh-jigerin ayamaydı. Usı maqsetin ámelge asırıw ushın ol Samarqandqa atlanıs jasaydı.

1498-jılı Samarqandtı iyeleydi. Bul aralıqta Andijanda ózine qarsı shıǵıwshılar Andijandı iyelep aladı. Sonıń ushın, aradan 100 kún ótken soń Samarqandtı qaldırıp, ózine qarsı shólkemlestirilgen kóterilislerdi bastırıw ushın Andijanǵa qaytadı.

Andijandı dushpanlardan qaytarıp alıw ushın kóp kúsh jumsaydı. Aradan 2 jıl ótkende ǵana Andijandı qaytarıp aladı. Bunnan soń qaytadan kúsh toplap Samarqandtı ekinshi mártebe aladı. Lekin usı waqıtta, anıǵıraǵı 1500-jılı Shaybaniyxan kóp kúsh penen bastırıp keledi hám Bobur Samarqandtan ketiwge májbúr boladı.

Babur Samarqandtı qaytarıp alıw ushın oǵan qayta-qayta atlanıs jasaydı. Biraq, nátiyjege erise almaydı. Axırı sońında 1504-jılı óziniń 300 den ziyat áskeri menen Qabulǵa qarap jol aladı. Bul jerde Babur túrk hám afgan qáwimlerin ózine boysındırıp aladı. Ulıwma alǵanda Babur hám onıń balası Afǵanıstandı 1504-jıldan 1526-jılǵa shekem basqaradı.

Bul dáwirde eldi abadanlastırıw, jas áwladqa tálim hám tárbiya beriw islerine ayrıqsha dıqqat awdaradı. 1525-jılı mámleket territoriyasın keńeytiw maqsetinde Delige atlanıs jasaydı. 1526-jılı 21-aprelde Indiyanı ózine qaratıp aladı. Bul aralıqta Ol Indiyaǵa basqınshı sıpatında kirgeni menen bul jerde abadanlastırıw islerin baslap jiberedi. Mádeniyattı, ilimdi rawajlandıradı.

Indiyanıń qońsı mámleketler menen, Rossiya hám Oraylıq Aziya menen baylanısın kúsheytedi. Bul aralıqta 1630-jılı Agrada qaytıs boladı.

Baburdı pútkil dúńyaǵa tanıtqan shıǵarması, onıń «Baburnama»sı boldı. Ol tariyxıy-ádebiy shıǵarma bolıp XV-ásirdiń axırı XV1 ásirdiń 30-jıllarına shekemgi quramalı tariyxıy waqıyalardı óz ishine aladı. Bul shıǵarmasında Bul aralıqta Maverennaxr, Afǵanıstan, Xorasan hám Xindistandaǵı siyasıy waqıyalarlarǵa tolıq toqtap ótedi. Sonday-aq, taxt ushın bolǵan gúresler, xalqtıń awhalınıń jamanlasıwı hám basqa da waqıyalar sáwlelendiriledi.

Babur oǵada insanpárwar shayır bolıp, insan hám onıń erkin, baxtın jırlaydı, miyrim-shápáát haqqında pikirlerin bayanlaydı. Ol bilimlendiriwdi xalıq arasına keńnen engiziwge, ilim hám jámiyettiń rawajlanıwı jolında xızmet ettiriwge umtılǵan adam.