Pedagogika tariyxı pán sıpatında. Eń áyyemgi dáwirlerden b e. VII ásirge shekemgi tálim-tárbiya hám pedagogikalıq pikirler. VII ásirden XIV ásirdiń birinshi yarımına shekem Orta Aziyada tárbiya, mektep hám pedagogikalıq pikirler

Platon (b.e.sh. 428-368 jj) ataqlı grek idealist – filosofı Afina qalasında aristokrat shańaraǵında duńyaǵa kelgen. Ol Sokrattıń shákirti bolıp, ob’ektiv idealizm teoriyasınıń tiykarın salıwshı bolıp esaplanadı. Ol «ideyalar duńyasın» birlemshi, sezim arqalı bilinetuǵın nárselerdi ekilemshi dep túsindi. Platon deneden tısqarı bolǵan zatlar haqqındaǵı ideyanı ilgeri súrdi hám deneden tısqarı bolǵan nárselerdi «túr» yaki «ideyalar» dep atadı.

Platon aristokratiyanıń máńgilik hukimranlıǵı haqqındaǵı teoriyanı alǵa súrdi. Onıń pikirinshe aristokratiyalıq mámleket tómendegidey úsh turli sociallıq toparǵa bóliniwden ibarat bolıwı tiyis: filosoflar, áskerler, ónermentler hám diyxanlar toparı. Filosoflar mámleketti basqaradı, áskerler onı dushpanlardan qorǵaydı, 3 topar bolsa miynet etip, filosoflar menen áskerlerdi baǵadı, degen pikirdi ilgeri suredi. Onıń pikirinshe qullarda saqlanıp qalıwı tiyis.

Tárbiya, -deydi Platon, mámleket tárepinen shólkemlestiriliwi tiyis hám hukimran toparlardıń, filosoflar hám áskerlerdiń máplerin gózlewi tiyis. Ol óz pedagogikalıq sistemasında Sparta hám Afina tálim sistemalarınıń ayırım belgilerin birlestiriwge umtıldı.

Platon tárbiyanı shólkemlestiriw haqqındaǵı pikirlerin óziniń «Mámleket» hám «Nızamlar» atlı shıǵarmalarında bayanlaǵan. Ol «Mámleket» shıǵarmasında qala hám awıl adamlarınıń 3 jastan 6 jasqa shekemgi balaları arnawlı ajıratılǵan jerde oynawı kerek. Onı mámleket tárpinen tayınlanǵan tárbiyashı hayal baqlap hám basshılıq etip barıwı tiyis. 6-12 jastan balalar mektepte oqıw, jazıw, esap shıǵarıwdı, muzıka asbapların shertiwdi, qosıq aytıwdı úyreniwi lazım. 12 jastan 16 jasqa deyin polestrada (dene tárbiyası mektebi) oqıydı. 16 jastan baslap jigitler arifmetika, geografiya, astronomiyanı uyrenedi. 18-20 jas aralıǵında efebler mektebinde arnawlı áskeriy fizikalıq tayarlıqtan ótedi hám keyin áskerler qatarına ótkeriledi. Kópshilik jigitler ushın oqıw usınıń menen tamamlanadı. Ayırım abstrakt oy pikirlew qábiletine iye jigitler 30 jasqa shekem filosofiya, matematika, geografiya, astronomiya hám muzıka teoriyasın úyrenedi, sonıń menen oqıwdıń joqarı basqıshın tamamlaydı hám mámleketlik hámellerde jumıs islewi múmkin. Judá ótkir qabiletli az muǵdardaǵı jigitler oqıwın jáne 5 jılǵa sozıwı mumkin hám keyin 35 jastan 50 jas aralıǵında mámleketti basqarıwshı adamlardıń qatarınan orın aladı dep kórsetedi.

Platon Afinada filosofiyalıq mektep shólkemlestirip, oǵan Afina qaharmanı Akademniń atın qoyadı. Akademiya sózi sonnan kelip shıqqan.

Ulıwma Platondaǵı tárbiya sistemasınıń mazmunı pútinley fizikalıq miynetten jerkeniw ruwxı menen suwǵarılǵan. Onıń ideyasına bola bolashaq filosoflar hám áskerler «fizikalıq miynet haqqında ulıwma oylamawı» kerek. Qullardıń balaların ulıwma oqıtpaǵan maqul dep kórsetedi. Platon birinshilerden bolıp balalardı izbe-izlik principi tiykarında tárbiyalaw ideyasın islep shıqtı. Onıń bul ideyası pedagogika teoriyasına qosılǵan úlken úles boldı.

Ullı filosof Platonnıń «perzentlerińizdiń ilim hám ádebin ózińizdiń ilim hám ádebińiz benen sheklemeń, olardı kelesi zaman ushın tayarlań, sebebi olar siziń zamanıńızǵa tiyisli emes, olar kelesi zaman adamlarıdur», degen pikirleri házirgi dáwirde ata-analar, sonday aq tárbiyashı - ustazlar ushında qımbatlı esaplanadı.