– Muhammad Payg’ambar vafotidan so’ng Arab xalifaligida hokimiyat tepasida turgan dastlabki to’rt xalifa – Abu Bakr (632-634), Umar (634-644), Usmon (644-656) va Ali (656-661 )larning musulmon olamidagi umumiy nomi. Ular “Xulafo ar-roshidin”, ya’ni to’g’ri yo’ldan yuruvchi xalifalar deyilgan.
ORAXONIES
КАРАХАНИДЫ
Qoraxoniylar
– O’rta Osiyoda, asosan Movarounnahr va Sharqiy Turkistonda Somoniylardan keyin 999-1212-yillarda hukmronlik qilgan musulmon turkiy sulola. Uni barpo etishda qator turkiy qabilalar ishtirok etib, bulardan qarluq, chigil va yag’mo qabilalari yetakchi bo’lgan. Asoschisi yag’mo qabilasidan chiqqan Abdulkarim Sotuq Bug’roxon (Qoraxon). Qoraxoniylar davlati poytaxti dastlab Qoshg’ar, keyin Bolasog’un, O’zgan shaharlari bo’lib, kayinchalik yana Qoshg’arga ko’chirilgan. XI asrning 60-70-yillarda Qoraxoniylar ichki siyosiy kurash va Saljuqiylar tazyiqi ostida zaiflashib, kuchsiz davlatga aylanib qoladi. 1212-yili qoraxoniylarning so’nggi vakili Qilich Arslon Muhammad Xorazmshox tomonidan o’ldirilgan.
SAFFORIES
САФФАРИДЫ
Safforiylar
– Safforiylardavlatida (873-900) hukmronlik qilgan sulola. Sulola vakillari aka-uka Yoqub ibn Lays (873-879) va Amir ibn Layslar (879-900)ning kasbi misgarlik (safforiy) bo’lganligi uchun shunday nomlangan. Ular Xurosonda Tohiriylar davlatini ag’darib hokimiyatni egalaganlar. 900-yilda Somoniylar amiri Ismoil Somoniy bilan jangda Amir ibn Lays yengilgach bu sulolaga barham beriladi va butun Xuroson somoniylar qo’liga o’tadi.
