– qabr ustiga qurilgan yodgorlik binosi, mavzoley. Marqad, turbat deb ham yuritiladi. O’rta Osiyodagi majusiylar (otashparastlar), buddaviylar, nasroniylar qabrlariga qurilgan arxitektura yodgorliklari oddiy ko’rinishga ega. Lekin islom dini ta’sirida vujudga kelgan maqbaralar hashamatli, murakkab imoratlar sifatida taraqqiy etgan. Islomda qabr ustiga yodgorlik qo’yish, unga sig’inish man etilgan bo’lsa ham, IX asrdan boshlab maqbaralar qurish odat tusini olgan. Keyingi asrlarda, asosan, podshohlar, mashhur islom dini olimlari, shayxlari qabrlari ustiga turli maqbaralar qurildi. Dastlab maqbaralar oddiy ko’rinishga ega bo’lgan bo’lsa, yillar o’tishi bilan maqbaralar tobora katta va ko’rkam, hashamatli qilib barpo etila boshlanganki Ismoil Somoniy, Ahmad Yassaviy, Amir Temur, Shohi Zinda, Tojmahal kabi ulug’vor maqbaralar me’morchilik san’atining yuksak na’munalaridir.
MOSQUE
МЕЧЕТЬ
Masjid
(arabcha “sajada” – egilish, itoat etish, sajda qilib yuzini yerga tegizish) – “sajda qilinadigan, ibodat qilinadigan joy” ma’nosini bildiradi. Mahallalardagi masjidlar shu yer aholisi kundalik namoz o’qish uchun, jome’ masjidlari esa kundalik namoz bilan birga juma va hayit namozlari uchun mo’ljallangan va ularga shaharning markazidan eng yaxshi joylar ajratib berilgan. Masjidlar yonida baland minoralar bittadan to’rttagacha qurilgan. Bular ko’proq masjidni bezagi uchun bunyod etilgan.
ACADEMY OF MA’MUN
АКАДЕМИЯ МАЪМУНА
“Ma’mun akademiyasi”
– 1004-yilda Xorazmning qadimiy poytaxti Gurganjda Xorazmshoh Ma’mun ibn Ma’mun tomonidan tashkil etilgan akademiya. Bu akademiya (“Ma’mun akademiyasi”) ning asosini Abu Nasr ibn Iroq (X a.-1034), Abulhayr ibn Hammor (991-1048), Abu Sahl Masihiy (970-1011), Abu Rayxon Beruniy (973-1048), Abu Ali ibn Sino (980-1037) va boshqalar tashkil etgan. 1017-yilda Mahmud G’aznaviy Xorazmni bosib olgach “Ma’mun akademiyasi” o’z faoliyatini to’xtatgan. Olimlarning ko’pchiligi G’azna shahriga majburan olib ketilgan.
1997-yil 11-noyabrda O’zbekiston Prezidenti I. Karimovning “Xorazm Ma’mun akademiyasini tiklash to’g’risida”gi Farmoni e’lon qilindi.
YUNESKO tashkiloti O’zbekiston Respublikasining taklifi bilan 2005-yilda Ma’mun akademiyasining 1000 yilligi anjumanini o’tkazish to’g’risida qaror qabul qildi va bu yurtimizda tantanali ravishda keng nishonlandi.
