Pedagogika va psixologiya

Alisher Navoiy 
Alisher Navoiy ( 1441-1501) , Xirot shaxrning Bogi Davlatxona deb atalagan 
joyida Temuriylar oilasiga mansub xonodonda dunyoga keldi. U 10-12 
yoshilaridayok ilk sherlari bilan nom chikarib san’atkolar va adiblar dikatini jalb 
etgan, zamonasining tanikli madaniyat arborlari e’tiborini kozongan edi. 
Alisher turkiy , forsiy va arab tillarini mukammal bilgan U 15 yoshlarida fasiy 
va turkiy tillarda guzal sherlar yaratib, zullisonayn (ikki tilda ijod etuvchi) shoir 
sifatida tanildi.Shoir dunyokarashi mavxum tushunchalarda emas, balki badiiy - 
she’riy shaklda turli estetik vositalar yordamida jonli tasvirlagan, uning goya va 
karashlari turli badiiy uxshatish va ramzli iborolar orkali ifodalgan. Navoiy ijodida 
tafakkur xissiy -estetik vositalar bilan risolalarda esa tafakkur mantikiy dalil- 
isbotlarga va ilmiy usulga asoslanadi, muloxazalar mavxum tushunchalar, akidalar 
va murakab iboralarda bayon etiladi.Ammo har ikkilasi ham xakikatni bilish 
usublaridir.Alisher Navoiy dostonlariningichki, botiniy 
ma’nosini anglar 
ekanmiz,ularda ideal dunyo hayotining tasvirni kuramiz. Bu muxabbat va ezgulik, 
dustlik va birdamlik dunyosi bulib, unda yaxshilik yovuzlik urtasidan galaba 
kozondi, adolat va donolik, muxabbat va yaxshlik xukm suradi.Ularda inson ruhi 
(akl)ning kamolatsari yuksalishi jarayoni ifodalanadi.Navoiy kaxramonlari uchun 
ishk - bu insonda halbini turli illatlar va hayvoniy xissiyotlar ta’siridan tozalovchi, 
insonni yuksak ma’naviy xis tuygular uygotuvchi bir ruh yoki axlokiy kuchdir. 
Ishk - bu inson ruhining oijanoblik va mardlikka yuksalish yuli, sadokat va 
dustlikni sinov yuli, inson uzining barcha ma’naviy kuch - kuvvati, jismoniy va 
akliy 
kobiliyatlarni 
yuzaga 
chikarishining 
vositasidir.Navoiyning 
lirik 
kaxramonlariga xos ishkda uch ususiyatni kurishimiz mumkin: 
Ishkning kurbolik xususiyati, oshikning abadiy dard- xasrat va xalokatga 
maxkumligi. Asosiy goya - ishk yulida uz-uzini kurbon kilish, har kanday 
kiyinchiliklar oldida bosh egmasdan yovuz kuchlar, zulm va jaxolatga karshi kat’iy 
kurash olib borishdir. 
Ishk yulida dunyoviy manfaatlarni tark etish,uzligini tark etish.Dunyo lazzatlaridan 
voz kechish orkali nafsni turli illatlardan tozalash va ma’naviy kamolatga yetish 
talab kilinadi. Buni biz Farxod, Majnun obrazlarida, ularning ishkida kurishimiz 
mumkin. 

---

Ishk inson halbini tozalovchi, uni yaxshilikka da’vat etuvchi, mardlikka 
chorlovchi ma’naviy kuch. Unda guzalikka intilish yuksak axlokiy fazilatlar bilan 
uzviy boglangan.
Navoiy ijodida ishki majoziy va ishki haqiqiy kuylanadi,ular uzaro bir-
birlari bilan uzviy ravishda boglangan Chunki bu ishkning har ikkla turi bir narsaga 
- xakikatga karatilgan bulib, maksadlari xakikatga etishdan iborat.Mutafakkir 
shoirning tafakkur kuchi va badiiy maxorat bilan yaratilgan ijobiy obrazlari, yuksak 
goyalar va axlokiy koidalar dunyosi bizning davrimizda ham kishilarni maftun 
etishi shubxasizdir.