Pensiya ishi

2-bob bo’yicha xulosa 
 
Ushbu bobga xulosa qilib shuni ta’kidlash lozimki, kollejlar ham davlat 
ta’lim xizmatlarini amalga oshiruvchi notijorat tashkiloti hisoblanadi, ularga 
ajratilgan byudjet mablag’lari aniq manzillilik asosida davlat byudjetining g’azna 
ijrosi yo’li bilan iste’molchilarga yetkaziladi.
O’rta maxsus, kas-hunar kollejlari maqomining o’zgarishi, ularning ta’lim 
tizimining majburiy shaklidan ihtiyoriylik asosidagi ta’lim shakliga o’tkazilishi 
ular moliyaviy-xo’jalik faoliyatiga ham ma’lum darajada ta’sir ko’rsatadi, ular 
mablag’larining manbalari tarkibida byudjet mablag’lari bilan bir qatorda, 
korxonalar, tashkilotlar, vazirliklar, davlat idoralarining mablag’lari, to’lov-
kontrakt asosidagi mablag’lar ortib boradi. Shu jihatdan qaraganda, kasb-hunar 
kollejlari moliyasini o’rganish va tadqiq qilish masalasi o’z dolzarbligini saqlab 
qoladi.

---

50 
3-BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHARO-
ITIDA O’RTA MAXSUS TA’LIM MUASSASALARI 
XARAJATLARINI REJALASHTIRISH VA MOLIYA-
LASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH 
3.1. 
Harakatlar strategiyasini amalga oshirish sharoitida o’rta 
maxsus ta’lim muassasalari faoliyatining tashkiliy-huquqiy 
asoslarini takomillashtirish
Biz yuqoridagi boblarda o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi tizimidagi ta’lim 
muassasalarining byudjet mablag’laridan foydalanish nazariyasi va amaliyotini 
ko’rib chiqdik. Bu ishni biz 2-bobda O’zbekiston Respublikasi o’rta maxsus kasb-
hunar ta’limi muassasalari misolida yanada batafsilroq yoritishga harakat qildik. 
Ushbu III-bobning oldiga qo’yilgan maqsad esa O’zbekiston Respublikasini 
yanada 
rivojlantirishning 
2017-2021-yillarga 
mo’ljallangan 
Harakatlar 
strategiyasini amalga oshirish sharoitida o’rta maxsus ta’lim muassasalari 
faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirish yo’llarini tadqiq 
qilishdan iborat. 
Zamonaviy sharoitda mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq 
uzluksiz ta’lim tizimini takomillashtirish va yuqori malakali kadrlar tayyorlash, 
ta’lim xizmatlarining ochiqligi va sifati masalalariga davlat tomonidan alohida 
e’tibor qaratilmoqda. 
O’tgan yillarda kasb-hunar ta’limini rivojlantirish, ta’lim jarayonini 
modernizatsiyalash va mazmunini yangilashni ta’minlash maqsadida uning 
huquqiy bazasini mustahkamlash bo’yicha kompleks chora-tadbirlar amalga 
oshirildi, iqtidorli yoshlarning xalqaro va respublika olimpiadalari hamda 
tanlovlarda salmoqli natijalarga erishishlarida ularni manzilli qo’llab-quvvatlash 
bo’yicha qator tizimli chora-tadbirlar ko’rildi. 

---

51 
Shu bilan birga, umumiy o’rta va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi 
rivojlanishini tahlil qilish natijalari tizimning bugungi kun talablariga javob 
bermasligini va tub islohotlarga muhtojligini ko’rsatdi
42
: 

birinchidan, kasb-hunar kollejlari aholi yashash joylariga yaqin bo’lmagan 
masofada joylashtirilganligi, ayniqsa, hududlarda transport infratuzilmasi yetarli 
darajada rivojlanmaganligi hamda ob-havo sharoitlari tufayli o’quvchilarning 
vaqti-vaqti bilan ommaviy ravishda dars mashg’ulotlarini qoldirishlariga sabab 
bo’lmoqda; 

ikkinchidan, 
kasb-hunar 
kollejlarining 
moddiy-texnika 
bazasini 
shakllantirishning mavjud amaliyoti kasb-hunar kollejlari ta’lim yo’nalishlariga 
javob bermaydigan o’quv ustaxonalari tashkil etilishiga, butlovchi va ehtiyot 
qismlar bilan yetarli darajada ta’minlanmasligiga olib keldi. Kasb-hunar kollejlari 
moddiy-texnik jihozlanishining o’rtacha darajasi bugungi kunda atigi 56 foizni 
tashkil etadi, 31 ta kasb-hunar kollejida o’quv ustaxonalari umuman mavjud 
emas
43
; 

uchinchidan, etarli darajada moliyalashtirilmaganligi natijasida kasb-hunar 
ta’limi tizimi uchun zarur bo’lgan ko’plab darsliklar va o’quv qo’llanmalari nashr 
etilmadi, darsliklarning 50 foizi rus va qoraqalpoq tillariga tarjima qilinmagan, 
amaldagi darsliklar biror marta yangilanmagan; 

to’rtinchidan, kasb-hunar kollejlarida kadrlar tayyorlash tizimi hududlardagi 
iqtisodiy tarmoqlarning real ehtiyojlaridan ortda qolganligi, shuningdek, kasb-
hunar kollejlari uchun belgilangan qabul kvotalarida mehnat bozori kon’yunkturasi 
va ishlab chiqarish amaliyotini tashkil etish imkoniyatlari hisobga olinmasligi 
bitiruvchilarni ishga joylashtirishda qiyinchilik tug’dirmoqda; 
42
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 25-yanvardagi “Umumiy o’rta, o’rta 
maxsus va kasb-hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi
PF-5313-son Farmoni (Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 25.01.2018 y., 
06/18/5313/0618-son). 
43
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 25-yanvardagi “Umumiy o’rta, o’rta 
maxsus va kasb-hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi
PF-5313-son Farmonning 5-xatboshi (Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 25.01.2018 
y., 06/18/5313/0618-son). 

---

52 

beshinchidan, kasb-hunar kollejlaridagi mavjud o’quv jarayonini tashkil 
etishning hozirgi holati, qo’llanilayotgan o’quv-normativ hujjatlar hamda o’qitish 
muddatlari kasblarning murakkablik darajasiga javob bermaydi, ishlab chiqarish 
amaliyotini tashkil etishdagi kamchiliklar olinayotgan bilim darajasi tushib 
ketishiga va tegishli ravishda qator ta’lim yo’nalishlari bo’yicha bitiruvchilarga 
bo’lgan ehtiyojning pasayishiga olib keladi va natijada o’qishni tamomlagandan 
keyin ish joylarida ularni qo’shimcha o’qitish zaruratini keltirib chiqarmoqda; 

oltinchidan, aholi turli toifalarini “Hayot davomida ta’lim olish” printsipi 
bo’yicha kasbga tayyorlash tizimining yetarli rivojlanmaganligi aksariyat katta 
yoshli aholi, shuningdek, ishsiz yoshlar va nogiron shaxslarning mehnat bozorida 
keraksiz bo’lib qolishiga olib kelmoqda; 

ettinchidan, kasb-hunar kollejlarida o’quv jarayonini tashkil etishga va 
o’quvchilarni intellektual, ma’naviy-ma’rifiy tarbiyalashga yuzaki yondashish, 
ularning bo’sh vaqtlarini band etishning samarasiz mexanizmi o’quvchilar 
tomonidan sodir etilgan huquqbuzarlik va jinoiy qilmishlar soni ortishiga, ularning 
o’qishga qiziqishi hamda davomatning tushib ketishiga sabab bo’lmoqda. 
Yuqoridagi holatlarning chuqur tanqidiy tahlili natijasida 2017-2018-o’quv 
yilidan boshlab 11 yillik majburiy umumiy o’rta ta’lim tizimiga o’tildi va bu qaror 
keng jamoatchilik, ota-onalar va 9-sinflar bitiruvchilari tomonidan keng ko’llab-
quvvatlandi. 
Ilg’or xorijiy mamlakatlar tajribasi asosida umumiy o’rta, o’rta maxsus, 
kasb-hunar ta’limi tizimini tubdan takomillashtirish, malakali kadrlar tayyorlash 
uchun shart-sharoitlar yaratish, kasb-hunar kollejlari bitiruvchilari bandligini 
ta’minlash, 
shuningdek, 
2017-2021-yillarda 
O’zbekiston 
Respublikasini 
rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini 
amalga oshirish maqsadida 2018-2019-o’quv yilidan boshlab majburiy umumiy 
o’rta va o’rta maxsus ta’lim umumta’lim maktablarida, shu jumladan, 
ixtisoslashtirilgan maktablarda, ixtisoslashtirilgan san’at va madaniyat maktab-
internatlarida, ixtisoslashtirilgan olimpiya zaxiralari maktab-internatlarida hamda 
akademik litseylarda uzluksiz va 11 yillik muddatda amalga oshiriladigan bo’ldi. 

---

53