Pon (Passive Optical Network – passiv optik tarmoq)

xDSL texnologiyasidan foydalangan holda aloqani tashkil qilishning strukturali sxemasi.
x.DSL (Digital Subscriber Line – raqamli abonent liniyasi) – mis simkabellar hayotini cho‘zib, raqamli abonent liniyasini hosil qilib, o‘tkazish yo‘lagini kengaytiruvchi va keng polosali kirishni tashkil qiluvchi texnologiyalar yig‘indisidir.
xDSL texnologiyalarining turlari.

xDSL texnologiyasidan foydalangan holda aloqani tashkil qilishning strukturali sxemasi.
3G/4G

3G inglizcha: third generation — uchunchi avlod degan maʼnoni anglatadi. Mobil aloqa texnologiyasi. [1] 2G va 3G texnologiyalari orasida ovozli aloqa sifatida farq yo‘q. Biroq, uchinchi avlod tarmoqlarining kengaytirilishi natijasida uyali aloqa operatorlari avval mavjud bo‘lmagan qator xizmatlar, jumladan videoqo‘ng‘iroq va mobil TV xizmatlarini taqdim etish imkoniga ega bo‘ldi. Axborot uzatish tezligi — 384 kbit/sek.Dunyoda eng keng tarqalgan ikki standartlarga ega: UMTS (yoki W-CDMA) bir xil texnologiya asoslangan va CDMA2000 (IMT-MC), — CDMA (Code Division Multiple Access — kodi boʻlimi bir necha erkin foydalanish kanallari). Bu standart CDMA450 foydalanish ham mumkin.
Dunyoda eng keng tarqalgan va ulanish imkoniyati mavjud aloqa standartlari ro'yxatida birinchi o'rinda GSM standarti turadi.Ushbu standart o'z ichiga quyigadi to'rt chastotalar diapazonini oladi: 900/1800MHz va 850/1900 MHz. Shulardan faqat ikkigina O'zbekistonda barcha operatorlar tomonidan qo'llaniladi va ular quyidagilardir 900/1800 MHz.
4G'ning 3G'dan tez ekanligini sezmaslik uchun g‘orda yashash kerak. Lekin aslida 4G 3G'dan qanchalik tezroq?
4G'ning maksimal darajadagi yuklab olish tezligi 60 Mbit/soniyani tashkil qiladi, bu esa 3G'ga nisbatan 20 baravar ko‘proq.
Nazariy jihatdan, 4G tezligi 300 Mbit/s dan oshadi, ammo bunga faqat laboratoriya sharoitida erishish mumkin, xolos.
Internet tarmog‘i bo‘yicha tezlik
4G qanchalik tezligini tushunish uchun biz texnologiyags eski uyali aloqa tarmoqlari, ya’ni 3G va 3G HSPA+ texnologiyalariga nisbatan qarashimiz kerak. Buning uchun 4G LTE'ning nazariy va real ishlashini ko‘rib chiqamiz.
Mobil tarmoq tezligini o‘lchash haqida gap ketganda, qiziqish uyg‘otadigan ikkita holat mavjud: nazariy va real tezligi.
Nazariy tezlik - bu mukammal sharoitga ega bo‘lgan laboratoriya muhitida erishish mumkin bo‘lgan tezlik, real tezligi esa har kuni telefon orqali haqiqiy mobil tarmoqdan foydalanishda kuzatish mumkin bo‘lgan tezlikdir.
Tarmoq tezligini aniqlash uchun biz tarmoqdan yuklab olish va tarmoqqa yuklash tezligini solishtiramiz.
Yuklab olish tezligi - bu internetdan telefoningizga yoki boshqa mobil qurilmangizga mobil ma’lumot uzatish tezligi. Masalan, video yuklab olish. Yuklash tezligi esa - ma’lumotni telefoningiz yoki mobil qurilmangizdan internetga uzatish tezligidir. Masalan, Facebook'ka rasm yuklash. 3G - bu odatda ko‘rish mumkin bo‘lgan eng sekin tezlik. 3G'ning real tezligi 3 Mbit/s va nazariy maksimal yuklab olish tezligi 7.2 Mbit/s ga teng. Agar siz videoni YouTube'dan 3G orqali yuklamoqchi bo‘lsangiz, masalan, uni yuklash uchun o‘n soniya kutishingizga to‘g‘ri keladi. 500 MB hajmdagi faylni yuklab olish 22 daqiqaga yaqin vaqtni oladi, kattaroq dasturlar, filmlar va albomlarni ko‘chirib olish esa bundan-da uzoq davom etadi.
3G'ning tarmoqqa yuklash tezligi yuklab olish tezligidan ancha past, odatiy tezligi 0.4 Mbit/s va nazariy chegarasi 2 Mbit/s . Amalda, 3G veb-sahifalarni ko‘rish va ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish uchun juda yaxshi, sahifalarni yuklash uchun bir necha soniya kutiladi, xolos. 10 MB hajmli fayl yoki rasmni yuklash uchun 25 soniya kerak bo‘ladi.
3G HSPA+ - bu 3G'ning takomillashtirilgan versiyasidir. Ushbu texnologiyada doimiy tezlik, odatda, 6 Mbit/s, nazariy jihatdan maksimal tezlik sa 42 Mbit/s tashkil etadi. Bunda video taxminan 5 soniya yuklab olinadi. O‘rtacha hajmdagi ilovalarni esa bir daqiqada yuklab olish mumkin, shu bilan birga yuqorida aytib o‘tilgan 500 MB faylni yuklab olish uchun 11 daqiqa vaqt ketadi.
3G HSPA+ tarmoqqa yuklash tezligi 3 Mbit/s gacha, nazariy maksimal esa 22 Mbit/s gachani tashkil qiladi. 10 MB fayl yoki rasmni yuklab olish uchun atigi 8 soniya vaqt kerak bo‘ladi.
Keyingi qadamda kanal pog’ona, agar tarmoqda ajratiladigan muhit ishlatilsa, unga ruxsat olishi kerak. Buning uchun alohida kichik pog’ona-muhitga ruxsat etishni boshqarish ishlatiladi (media Access Control, MAC). Ruxsat etish olinganidan keyin kadr tarmoqqa uzatiladi, alohida kanal bo’yicha o’tadi va bitlar ketma-ketligi tarzida jo’natish manzilining fizik pog’onasiga keladi. Bu pog’ona olingan bitlarni o’z bog’lamasining kanal pog’onasiga uzatadi.
Oluvchi bog’lamaning kanal pog’onasi bitlarni kadrlarga guruhlaydi, nazorat yig’indisini hisoblaydi va uni uzatilgan kadrning o’zidagi nazorat yig’indisining raqami bilan taqqoslaydi. Agar ular mos tushsa, kadr bexato uzatilgan hisoblanadi, agar mos tushmasa xatolik qayd etiladi. Xatoliklarni tuzatish jo’natuvchidan (1-nchi kompyuter) kadrlarni qayta uzatilish hisobiga amalga oshiriladi. Bu kanal pog’onaning muhim vazifalaridan biri, lekin u barcha texnologiyalarda ham qo’llanilmaydi, ko’pincha u ishonchsiz aloqa kanallarida ishlatiladi.
Kanal pog’ona protokollari kompyuterlar, ko’priklar, kommutatorlar va marshrutizatorlar orqali ishlatiladi. Kompyuterlarda kanal pog’onaning vazifasini tarmoq adapterlari va portlar drayverlari orqali ishlatiladi. Kanal pog’ona protokoli bilan ishlaydigan manzillar (MAC-manzillar) faqat bu tarmoq chegaralarida kadrlarni yetkazish uchun ishlatiladi. Tarmoqlar orasida kadrlarni harakatlantirish uchun esa, tarmoq pog’onasidagi manzillar qo’llaniladi. Global tarmoqlarda kanal pog’ona protokoli faqat qo’shni bog’lamalar orasida ma’lumotlar uzatish vazifasini bajaradi.
Abonent kirish tarmoqlari yuqori balandliklari yuqori tezlikda ovoz va internet aloqalarini ta'minlashga yordam beradi. Bu tarmoqlar internetni, mobil telefonlarni, smartfonlarni va boshqa qurilmalarni birlashtirish uchun ishlatiladi. Balandlik, ovoz va internet aloqalarining yuqori tezlikda ko'rsatilishini ta'minlash uchun juda muhimdir, chunki tarmoqlarning ommaviy joylarda tayyorlanishi va ularga yuqori balandliklarda kirish tayyorlanishi kerak. Balandlik yuqori bo'lgan tarmoqlar, abonentlarga yuqori tezlikda internet va ovozli aloqalar taqdim etishga imkon beradi.