Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

Gidrotsefaliya sababli kelib chiqadigan aqliy zaiflik – bosh miyaning og‘ir 
sariq suv kosasida kuzatiladi. Aqliy zaiflik engil darajadan og‘ir darajasigacha 
bo‘ladi. Mexanik xotira tufayli ma‘nosini zaxirasi ko‘p bo‘ladi, gapiradi, 
eyforiyada yuradi, jonkuyar bo‘ladi. Ko‘pincha talvasa xuruji kuzatiladi. Kasalning 
o‘ziga xos tashqi ko‘rinishga ega: bosh suyagi katta, peshona oldiga chiqqan, yuz 
uchburchak turda bo‘ladi. Falajliklar, ko‘rish nervi atrofiyasi va eshitish nervi 
jarohatlanadi. Bolalar serebral falaji kelib chiqadigan aqliy zaifliklar – 60% 
uchraydi, har xil darajada bo‘ladi. Kasallar jizzaki, emotsional va giperesteziya, tez 
charchashadi. 
Oligofren bemorlarni emlash va oldini olish choralari: spesifik, simptomatik 
va korreksiyalashga bo‘linadi. 
Agar aqliy zaiflikda jarayon belgilari faol yoki asorati bo‘lsa, bisillin va 
boshqa antibiotiklar qo‘llaniladi. Toksoplazmozni emlashda sulfanilamidlarni 
xloridin bilan birga qo‘llanadi. Miya infeksiyalarida spesifik terapiya (antibiotik va 

---

72 
sulfanilamidlar) qo‘llaniladi. Aqliy zaiflikni simptomatik emlash boshqa 
kasallardan farq qilmaydi.
Korreksiyalash choralarida 1) oligofrenopedagogika, 2) mehnatga o‘rganish 
– kasbga moslashish. 
Oldini olish – hozirgi paytda genetikani rivojlanishi sababli ancha kengaydi. 
Aqliy zaiflikning oldin olishda homiladorlik davrida spesifik, toksoplazmozning 
oldini olish kerak. Chaqaloqlar jarohatlanishi va infeksiyalarning oldini olish 
kerak. 
Kasallarga yordam poliklinikalarda, psixonevrologik dispanserlarda va ruhiy 
kasalliklar shifoxonalarida beriladi. 
 
 

---

73 
II-BOB. SHAXS BUZILISHI. PATOXARAKTEROLOGIK REAKSIYALAR 
VA RIVOJLANISHLAR 
Shaxs buzilishi – bu turg‗un tug‗ma yoki orttirilgan shaxs buzilishlari. 
Bunda intellekt buzilmaydi. Shaxs atrofdagilar, jamoa bilan chiqishishi qiyin 
bo‗lib, jamiyatning talablariga moslasha olmaydi. 
Shaxs buzilishi rivojlanishiga bosh miya organik kasalliklari, bosh miya 
jarohatlari, irsiy omillar, tarbiyadagi nuqsonlar sabab bo‗lishi mumkin. 
Psixopatlar o‗z fikr doirasi, temperamenti, fe‘L-hulq-atvori bilan ajralib 
turadi. Shaxs buzilishida atrofdagilar bilan munosabat buzilishi oshib boradi va
ijtimoiy dezadaptatsiya – jamiyat oila sharoitlariga moslashishni buzilishi 
rivojlanadi. Bu shaxs o‗zgarishlari turli darajada namoyon bo‗ladi: yengil 
o‗zgarishlardan to chuqur ruhiy buzilishlarigacha. Shu bilan birga Shaxs buzilishi – 
ruhiy kasallik deb emas, balki chegaradosh holat va shaxs shakllanishining 
noto‗g‗ri rivojlanishi deb qarash lozim. Shundan kelib chiqqan holda, shaxs 
xususiyatlarining ruhiy buzilish belgilari hayot davomida shakllanadi. 
Shaxs buzilishining quyidagi turlari farqlanadi: