Psixologiya va ijtimoiy munosabatlar

Do’stlik. O’smirlik va o’spirinlik yoshida paydo bo’ladigan barcha muammolarni echish va u bilan o’rtoqlashish uchun bolaga do’st kerak. Psixolog tili bilan aytganda, do’st — bu «alter-Ego», ya’ni ikkinchi «Men» bo’lib, u o’sha paytdagi «Men»ning bir qismi sifatida idrok qilinadi. Bu shunday odamki, shaxs u bilan barcha dardu-hasratlarini muhokama qiladi, muammolarini uning oldiga to’kib soladi. Do’stlikning boshqa intim, emostional hissiyotlardan farqi shuki, u odatda bir jins vakillari o’rtasida bo’ladi va do’stlar odatda 2 kishi, ayrim xollarda 3-4 kishi bo’lishi mumkin.
Do’stlikning ham ko’zlagan maqsadlari bo’ladi: u amaliy, ish — faoliyat bilan bog’liq, sof emostional (ya’ni, muloqot ehtiyojlarini qondirish), rastional (intellektual muammolarni hal qilishga asoslangan), axloqiy (o’zaro insoniy sifatlarni takomillashtirishga xizmat qiluvchi) bo’lishi mumkin. Do’stlikning asosiy sharti — o’zaro bir-birini tushunish. Shu shart bo’lmasa, do’stlik haqida gap bo’lishi mumkin emas. Agar ana shunday tushunish bo’lsa, do’stlar gap-so’zsiz ham qiliqlar, yuz ifodasi, yurish — turishga qarab ham bir — birlarini tushunib olaveradilar.
Ikki jins vakillari o’rtasida ham do’stlik bo’lishi mumkin, faqat u ko’pincha tanishuv bilan sevgi-muhabbat o’rtasidagi oralikni to’ldirishga xizmat qiladi. Do’stlarga xos bo’lgan sifatlarga bir-birini ayash, g’amxo’rlik qilish, ishonch, shaxsiy muammolarga befarq bo’lmaslik, qo’llab-quvvatlash, mehr kabilar kiradi. Ularning ardoqlanishi do’stlikning o’zoq davom etishi va ikkala tomon manfaatiga mos ishlarni amalga oshirishga undaydi. Do’sti yo’q o’smir yoki o’spirin o’zini juda baxtsiz, nochor hisoblaydi. Ayniksa, agar do’sti xoinlik qilsa, uning kutishlariga zid ish qilsa, bu holat juda qattiq ruhiy iztiroblarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun ham har bir yosh o’z do’stini hafa qilib qo’ymaslik, uning ko’ngliga qarab ish qilishga harakat qiladi. Agar ilk o’spirinlikda do’stlik mazmunan ancha yuzaki, bevosita muloqot maqsadlari asosida tashkil etilgan bo’lsa, yosh o’tgan sari u hayot mazmuni va yuksak qadriyatiga aylanib boradi.
Sevgi.   Agar do’stlik attrakstiya namoyon bo’lishining birinchi ko’rinishi bo’lsa, sevgi qalblar yaqinlashuvining muhim alomatidir. Sevgi — bu nafaqat hissiyot, balki boshqalarni seva olish qobiliyati hamda sevimli bo’la olishdir. Shuning uchun ham o’smirlar va o’spirinlar uchun bu hissiyotning borligi juda katta ahamiyatga egadir. Aynan o’smirlir va ilk o’spirinlikdagi sevgi beg’ubor, tiniq, samimiy bo’lib, yosh o’tgan sari uning mazmuni boyib, boshqa qadriyatlar ham o’rin egallay boshlaydi. To’g’ri, o’smir bilan o’spirin sevgisida ham sifat farqlari bor. Masalan, o’smirlar bir-birlariga mehr qo’yishganda ko’proq sheriklarning tashqi qiyofalari, intellektual imkoniyatlari va ijtimoiy mavqelariga e’tibor beradilar. Haqiqiy sevgi o’spirinlik yillarining oxirlarida paydo bo’lib, uning asosiy mezoni endi tashqi belgi va afzalliklar emas, balki insoniy fazilatlar bo’lib xizmat qiladi.
Sevgi — bu shunday tuyg’uki, u bir shaxsning ikkinchi shaxs ustidan mutloq ustunligi yoki afzalligini inkor etadi. Bunday hissiyot esa sevgi bo’lmaydi. Shuning uchun ham o’spirinlik yoshidagi yigit va qizlar guruhda muloqotda bo’lishni va bunda teng huquqli munosabatlar bo’lishini xohlaydilar. Bu talab sevishganlar uchun ham qonun hisoblanadi. Do’stlikdan farqli, bu erda turli ko’rinishlar yoki turlarni ajratish mumkin emas. Bu hissiyot shundayki, u tomonlarni faqat axloqan va ma’naviy jihatdan yaqin bo’lishini taqozo etadi. Sevgan yurak ma’naviy jihatdan yaxshi, ulug’ va ijtimoiy jihatdan manfaatli ishlarni qilishga qodir bo’ladi. To’g’ri, ko’pchilik ota-onalar o’quvchilik yillarida paydo bo’lgan sevgi hissidan biroz cho’chiydilar, uni cheklashga, hattoki, qizlarga ta’qiqlashni ham afzal ko’radilar. Lekin aynan shu hisning borligi yoshlarni ulug’vorroq, samimiyroq, har narsaga qodir va kuchliroq qiladi. Sevgida «ishi yurishmaganlarning» esa boshqa sohalarda ham ishi yurishmaydi. Ular o’zlarini tushkun, baxtsiz, omadsiz hisoblaydilar.
Olimlar sevgining yoshlarda namoyon bo’lishi va uning psixologik tahlilini o’rganishgan. Ma’lum bo’lishicha, sevgining dastlabki bosqichi — o’zaro yoqtirib qolish — simpatiya bo’lib, bunda asosan sevgi ob’ektining tashqi jozibasi rol o’ynaydi. Masalan, o’zbek xonatlasini chiroyli qilib tiktirib olgan qizchaning davrada paydo bo’lishi, tabiiy ko’pgina yigitlarning e’tiborini beixtiyor o’ziga tortadi. Ulardan ko’pchiligi birdaniga, bir vaqtda aynan shu qizchani «yoqtirib» qolishadi. Lekin davradagi qaysi yigit unga ham ma’lum jihatlari bilan yoqib qolsa, o’zaro simpatiya shu ikki shaxs o’rtasida ro’y beradi. Vaqtlar o’tib, bu ikki yosh bir necha marta uchrashib turishsa, oddiy yoqtirish sevgiga, jiddiyroq narsaga aylanishi mumkin. Shu narsa ma’lumki, aynan shu qonuniyatni bilgani uchun ham ko’pchilik o’spirinlar birinchidan, davralarda bo’lishni, qolaversa, birovlarga yoqish uchun tashqi ko’rinishlariga alohida e’tibor berishga harakat qiladilar. Yoqimtoy bo’lishga harakat qilsa-yu, birortaning e’tiborini o’ziga tortolmagan o’spirin esa bu holatni juda chuqur qayg’u bilan boshdan kechiradi. Agar xuddi shunday narsa bir necha marta surunkalik takrorlansa, o’sha yosh davralarga ham bormay qo’yadigan, o’zi haqida yomon fikrlarga boradigan, faqat ayrim xollardagina hammani o’ziga «dushman» bilib, hafa bo’ladigan bo’lib qoladi.
Eksperimental izlanishlarning ko’rsatishicha, sevishganlik o’spirin yoshlarning shaxs sifatlariga bevosita ta’sir ko’rsatib, uning hatti — harakatlarida namoyon bo’ladi. Masalan, sevishganlar boshqalardan farqli, ikki marta ziyod o’zaro gaplashishar, gaplari sira ado bo’lmas ekan. Bundan tashqari, bundaylar sakkiz (!) marta ortiq bir — birlarining ko’zlariga qarab vaqt o’tkazisharkan.
Yana shu narsa aniqlanganki, sevgi bilan bog’liq hissiyotlar har bir jins vakilida o’ziga xos xususiyatlarga ega ekan. Masalan, o’spirin yoshlar qizlarga nisbatan romantizmga beriluvchan, tezginada yaxshi ko’rib qoladigan bo’lisharkan. Ularning tasavvuridagi sevgi ancha romantik, ideal ko’rinishga ega bo’ladi. Qizlar esa yigitlarga nisbatan sekinroq sevib qolishadi, lekin sevgini unutish, undan voz kechish ularda osonroq kecharkan. Agar yigitlar bir ko’rishdayok yoqtirib qolgan qizni sevib ham qolishi ehtimoli yuqori bo’lsa (eksperimentlarda sevgi bilan simpatiyaning korrelyastion bog’liqligi kuchli), qizlarda bunday bog’liqlik ancha past ekan, ya’ni hamma yoqtirganlarini ham sevmas ekan, umuman simpatiyaning paydo bo’lishi ham biroz qiyin ekan.
Bunday tashqari, o’spirinlik yillaridagi sevgi va muhabbat hissi nafaqat qarama-qarshi jins vakiliga qaratilgan bo’ladi, balki aynan shu davrda ota-onaning kadrlanishi va ularga nisbatan sevgi-muhabbat, yaqinlar — aka-uka, opa-singil, hayotda ibrat bo’ladigan kishilarni yaxshi ko’rish, Vatanni sevish kabi oliy hislar ham tarbiyalanadi. Shuning uchun ham haqiqiy yuksak muhabbat sohiblari bo’lmish yoshlarni tarbiyalash — jamiyatda insoniy munosabatlarni barqarorlashtirish, odamlar o’rtasida samimiy munosabatlar o’rnatish va ma’naviyatni yuksaltirishga xizmat qiladi.
Ta’limning barcha bosqichida ma’naviy tarbiyaning ajralmas bo’lagi sifatida ana shunday samimiy munosabatlarni tarbiyalash, targ’ib etish, kerak bo’lsa, yoshlarga ana shunday sevgi va sadoqat haqidagi qadriyatlarimizni ongga singdirishimiz kerak. Sevgi va muhabbat hislari keng ma’noda — Vatanga, yurtga, halqqa, borliqqa, kasbga va yaqin kishilarga qaratilgan bo’lishi kerak.
Yosh psixologiyasining rivojlanish inqirozlari kontseptsiyasini kiritish uchun boshlang'ich nuqta rivojlanish davrini alohida bosqichlarga bo'lishdir. Boshlang'ich nuqta sifatida, rivojlanishning bir yosh bosqichidan ikkinchisiga o'tish davrida insonning tashqi dunyo bilan munosabatlarining avvalgi shakli buziladigan va dunyo bilan yangi munosabatlar tizimi paydo bo'ladigan tanqidiy davrlar yoki inqirozlar mavjudligini olaylik. va odamlar shakllanadi, bu esa shaxsning o'zi va uning ijtimoiy muhiti uchun jiddiy psixologik qiyinchiliklar bilan birga keladi. An'anaga ko'ra, bunday tadqiqotlar bolalik inqirozlariga (uch yoshli inqiroz, o'smirlik va boshqalar) qaratilgan. Biroq, ko'plab mualliflar (Niemelä, 1982; Erikson, 1996), kattalar hayotining davriyligini hisobga olib, nafaqat yosh inqirozlarining mavjudligi, balki rivojlanish jarayonini davom ettirish zarurati haqida ham yozadilar. Darhaqiqat, inqiroz davrida inson muhim ma'naviy ishlarni amalga oshiradi: u aslida kim ekanligi va kim bo'lishni xohlayotgani, nimaga ega ekanligi va nimaga ega bo'lishni xohlashi o'rtasidagi qarama-qarshiliklarni ochib beradi. Bu davrlarda u hayotining ba'zi lahzalarini ortiqcha baholaganini, qolganlarini esa past baholaganini tushuna boshlaydi. Inson o'z qobiliyatini ko'rsatmasligini, ideallarini amalga oshirmasligini anglashi mumkin. Shu bilan birga, u biror narsa noto'g'ri ekanligini tushunarsiz his qilishi mumkin. Va inson ijtimoiy muhitda emas, balki o'zida nimanidir o'zgartirish kerakligini tushuna boshlagandagina, u haqiqiy asosda yangi hayot qurishni boshlaydi. Har bir inqirozning mohiyati insonning yoshga bog'liq rivojlanish muammolarini hal qilishning ikkita muqobil variantidan birini tanlashi kerak. Qabul qilingan qaror keyingi hayotning muvaffaqiyati va rivojlanishiga ta'sir qiladi. Yana bir bor ta'kidlash kerakki, ushbu qo'llanmada tartibga solish inqirozi, ko'pchilikning hayot yo'lida muqarrar ravishda paydo bo'ladi. Psixologik maslahat uchun inqirozning ishchi ta'rifi sifatida biz quyidagilarni qabul qilamiz: Inqiroz - bu ikki voqelikning to'qnashuvi: insonning dunyoqarash tizimi, xatti-harakatlari va boshqalar bilan aqliy haqiqat va uning oldingi tajribasiga zid bo'lgan ob'ektiv haqiqat qismi. Bu haqiqat inson tomonidan allaqachon idrok etilgan, ammo o'zgartirilmagan va uni o'zgartirish hozir qiyin yoki imkonsizdir, chunki buning uchun hozirda mavjud bo'lmagan sifat jihatidan turli xil mexanizmlar kerak (Xuxlaeva, 2001). L.S. Vygotskiy rivojlanishni ichki qarama-qarshiliklarning paydo bo'lishi va hal etilishi orqali bir tekisda emas, balki qarama-qarshilik bilan davom etadigan, ichki aniqlangan, maqsadli jarayon deb hisobladi. Shuning uchun u o'tish davri yoki tanqidiy davrlarga e'tibor qaratadi, bunda qisqa vaqt ichida bolada boshqalar uchun sezilarli bo'lgan bunday o'zgarishlar sodir bo'ladi. Vygotskiyning fikricha, inqiroz yoki tanqidiy davr - bu sifat jihatidan ijobiy o'zgarishlar davri bo'lib, uning natijasi shaxsning yangi, yuqori rivojlanish bosqichiga o'tishidir. Inqirozning mazmuni rivojlanishning mavjud ijtimoiy holatining yemirilishi va yangisining paydo bo'lishidir. Vygotskiyning fikricha, inqiroz davrlarining asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat: Qisqa vaqt ichida keskin o'zgarishlarning mavjudligi; Inqiroz chegaralarining noaniqligi, ya'ni uning boshlanish va tugash momentlarini aniqlashning qiyinligi; Boshqalar bilan to'qnashuvlar va bolani qiyin tarbiyalash, uning pedagogik ta'sir tizimidan chiqib ketishi; Rivojlanishda vayronagarchilikning mavjudligi: "oldingi bosqichda shakllangan o'lim va qisqarish, parchalanish va parchalanish jarayonlari birinchi o'ringa chiqadi" (Vygotskiy, 1984). Vygotskiyning takliflari kattalar rivojlanishining qonuniyatlarini tushunish uchun ham qo'llaniladi. Vygotskiy va uning izdoshlaridan farqli o'laroq A.N. Leontiev "tanqidiy davr" va "inqiroz" tushunchalarini baham ko'radi. Agar tanqidiy davr aqliy rivojlanishning bir bosqichidan ikkinchisiga muqarrar o'tish bo'lsa, unda rivojlanish jarayonini tashqaridan adekvat nazorat qilish bilan inqirozlar bo'lmasligi mumkin (Leontiev, 1981). Yangi faoliyatning paydo bo'lishi yangi motivlarning paydo bo'lish mexanizmi bilan, "motivning maqsadga siljishi" bilan bog'liq. Inqiroz (rivojlanishning og'riqli, o'tkir davri) bir barqaror davrdan ikkinchisiga, bir etakchi faoliyatdan boshqasiga o'tishning zaruriy belgisi emas (Leontiev, 1983). Yosh inqirozlari psixologiyasida katta o'rinni L.I.ning asarlari egallaydi. Bozovich. Umuman olganda, Bojovichning pozitsiyasi Vygotskiyning "boshdan kechirish" tushunchasi bilan bog'liq savollarni ishlab chiqishda davom etadi (Bozhovich, 1995). Božovichning ishi tajribani o'rganishga ichki pozitsiya tushunchasini kiritdi. Bu kontseptsiya bolaning maktabgacha ta'limdan boshlang'ich maktab yoshiga o'tish holatida ayniqsa batafsil o'rganilgan. Shunday qilib, umuman olganda, rus psixologiyasida inqirozlarga yoshga o'tishning xulq-atvor sindromi sifatida qarash asosiy o'rinni egallaydi, bu bolaning kattalarning etarli bo'lmagan pedagogik ta'siriga og'riqli reaktsiyasini o'z ichiga oladi. Istisno - D.B.ning pozitsiyasi. Elkonin, "Bolalik davrida aqliy rivojlanishni davrlashtirish muammosi to'g'risida" (1971) maqolasida ifodalangan. U inqirozlarni bir tizimdan ikkinchisiga o'tish (motivatsion talab qilinadigan sohani o'zlashtirishdan operatsion-texnik sohaga va aksincha) sifatida belgilaydi. Shu bilan birga, davrlar orasidagi o'tishlar "katta" inqirozlar deb ataladi. Ayni paytda motivatsion ehtiyoj sohasini rivojlantirishda yangi davr va yangi davr ochilmoqda. Bir davr ichidagi davrlar orasidagi o'tish "kichik" inqiroz sifatida tavsiflanadi, u bolaning intellektual va kognitiv kuchlarini shakllantirishning keyingi davrini ochadi. Shunday qilib, umuman olganda, rus psixologiyasida tanqidiy yoshni tushunishda ikkita asosiy pozitsiya mavjud. 1. Kritik yoshni rivojlanishning zaruriy momentlari sifatida tan olish, unda ikkita qarama-qarshi yo'naltirilgan, lekin asosan bir xil o'zgarishlardan iborat bo'lgan maxsus psixologik ish amalga oshiriladi: neoplazmaning paydo bo'lishi (shaxs strukturasining o'zgarishi) va o'zgarishlarning paydo bo'lishi. rivojlanishning yangi holati (rivojlanishning ijtimoiy holatini o'zgartirish). Bu L.S.ning pozitsiyasi. Vygotskiy va D.B. El-ot. 2. Etakchi faoliyatni o'zgartirish va bir vaqtning o'zida yangi munosabatlar tizimiga o'tishdan iborat bo'lgan sifatli o'zgarishlar zarurligini tan olish. Shu bilan birga, asosiy e'tibor rivojlanishning psixologik mexanizmlariga emas, balki tashqi sharoitlarga, ijtimoiy sharoitlarga qaratiladi. Ushbu shaklda pozitsiya A.N. Leontiev, L.I. Bojovich va boshqalar.Xorijiy va so'nggi yillarda - mahalliy psixologiyada ko'plab mualliflar me'yoriylik, inqirozlar zarurati g'oyasidan kelib chiqadilar. Hozirgi vaqtda bu yondashuv umumiy qabul qilingan inqirozlar mexanizmlari, ularning muayyan yosh va hodisalarga bog'liqligi va boshqalar haqida munozaralar mavjud bo'lsa-da. Rivojlanishning tanqidiy davrlari tushunchasi ko'p qirrali. Psixologik o'tish haqida gapirganda, quyidagi fikrlarni ta'kidlash kerak: 1. qandaydir tuzilma yoki tashkilotni o'zgartirish haqida (J. Piaget, L. Kolberg va boshqalar); 2. yangining paydo bo'lishining psixologik mexanizmi haqida (J. Bum); 3. ontogenezning ma'lum bir segmentiga xos xususiyat sifatida inqiroz (konflikt) haqida (E. Erikson, D. Levinson va boshqalar). Ushbu yondashuvlarning barchasi dastlab rivojlanish haqidagi turli xil asosiy g'oyalar bilan belgilanadi. Eng keng tarqalgani epigenetik tushunchadir E. Erikson, Buni biz avvalgi bobda muhokama qilgan edik. Keling, buni boshqa tomondan - yosh rivojlanishi inqirozlari nazariyasi sifatida ko'rib chiqaylik. Eriksonning fikriga ko'ra, har bir inqirozning mohiyati inson qilish kerak bo'lgan tanlovdir. Tanlash yoshga bog'liq rivojlanish muammolarini hal qilish uchun ikkita muqobil variant o'rtasida amalga oshiriladi. Tanlovning tabiati insonning kelajakdagi hayotiga ta'sir qiladi: uning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi. Inqirozlar va ular bilan birga keladigan tanlovlar orqali shaxsning o'ziga xosligi rivojlanishi sodir bo'ladi. Demak, inqiroz shaxsga qo`yiladigan psixologik etuklik va ijtimoiy talablarning ma`lum darajasiga erishish natijasida yuzaga keladigan qarama-qarshi tendentsiyalarning ziddiyatini bildiradi. Inqiroz buzg'unchi narsa emas. Aksincha, Erikson rivojlanish g'oyalari kontekstida "inqiroz" tushunchasidan "falokat tahdidini emas, balki o'zgarish momentini, zaiflikning kuchayishi va potentsialning kuchayishi bilan bog'liq tanqidiy davrni va natijada, inqirozni aniqlash uchun) foydalanadi. yaxshi yoki yomon moslashishning ontogenetik manbai" (Erikson, 1996). Eriksonning fikriga ko'ra, inson hayoti davomida har bir yoshga xos bo'lgan sakkizta psixologik-ijtimoiy inqirozni boshdan kechiradi, ularning ijobiy yoki noqulay natijasi shaxsiyatning keyingi rivojlanish yo'nalishini belgilaydi. Birinchidan Inson hayotining birinchi yilida inqirozni boshdan kechiradi. Bu bolaning asosiy fiziologik ehtiyojlari unga g'amxo'rlik qilayotgan shaxs tomonidan qondiriladimi yoki yo'qmi bilan bog'liq. Birinchi holda, bolada chuqurlik hissi paydo bo'ladi ishonch atrofidagi dunyoga, ikkinchidan, aksincha, ishonchsizlik unga. Ikkinchi inqiroz birinchi o'rganish tajribasi bilan, ayniqsa bolani poklikka o'rgatish bilan bog'liq. Agar ota-onalar bolani tushunsa va unga tabiiy funktsiyalarni boshqarishga yordam bersa, bola tajribaga ega bo'ladi avtonomiya. Aksincha, juda qattiq yoki o'ta nomuvofiq tashqi nazorat rivojlanishiga olib keladi uyat yoki shubha asosan o'z tanasi ustidan nazoratni yo'qotish qo'rquvi bilan bog'liq. Uchinchisi inqiroz "ikkinchi bolalik" ga to'g'ri keladi. Bu yoshda bolaning o'zini o'zi tasdiqlashi sodir bo'ladi. U doimiy ravishda tuzadigan va amalga oshirishga ruxsat berilgan rejalar unda tuyg'u rivojlanishiga yordam beradi tashabbuslar. Aksincha, takroriy muvaffaqiyatsizliklar va mas'uliyatsizlik tajribasi uni olib kelishi mumkin itoatkorlik va hissiyot aybdorlik. To'rtinchi inqiroz maktab yoshida sodir bo'ladi. Maktabda bola kelajakdagi vazifalarga tayyorlanib, ishlashni o'rganadi. Maktabda hukmron bo'lgan muhitga va qabul qilingan ta'lim usullariga qarab, bolada didni rivojlantiradi. ish yoki aksincha, his qilish pastlik mablag‘ va imkoniyatlardan foydalanish nuqtai nazaridan ham, o‘rtoqlar orasidagi o‘z mavqei bo‘yicha ham. Beshinchi inqirozni ikkala jinsdagi o'smirlar izlashda boshdan kechiradilar identifikatsiya(o'smir uchun muhim bo'lgan boshqa odamlarning xulq-atvor namunalarini o'zlashtirish). Bu jarayon o'smirning o'tmishdagi tajribasini, uning imkoniyatlarini va tanlashi kerak bo'lgan tanlovlarni birlashtirishni o'z ichiga oladi. O'smirning o'ziga xosligini aniqlay olmasligi yoki u bilan bog'liq qiyinchiliklar o'smirning hissiy, ijtimoiy va kasbiy sohalarda o'ynaydigan yoki bajaradigan rollarini identifikatsiyalashning "tarqalishi" yoki chalkashishiga olib kelishi mumkin. Oltinchi inqiroz yosh kattalar uchun xosdir. Bu qidiruv bilan bog'liq yaqinlik farzandlarining to'g'ri rivojlanishini ta'minlash uchun u bilan birga "ish - bolalar tug'ilishi - dam olish" tsiklidan o'tishi kerak bo'lgan yaqin kishi bilan. Bunday tajribaning etishmasligi sabab bo'ladi izolyatsiya inson va uning o'ziga yopilishi. Ettinchi Inqiroz taxminan 40 yoshda sodir bo'ladi. Bu oilani saqlash tuyg'usining rivojlanishi bilan tavsiflanadi (generativlik), asosan “kelajak avlod va uning ta’lim-tarbiyasiga qiziqish”da ifodalangan. Hayotning bu davri turli sohalarda yuqori mahsuldorlik va ijodkorlik bilan ajralib turadi. Agar, aksincha, nikoh hayotining evolyutsiyasi boshqacha yo'l bilan ketsa, u psevdo-yaqinlik (turg'unlik) holatida qotib qolishi mumkin, bu esa er-xotinlarni faqat o'zlari uchun mavjud bo'lishga mahkum qiladi, shaxslararo munosabatlarning qashshoqlashuvi xavfi bilan. Sakkizinchi inqiroz qarish davrida boshdan kechiriladi. Bu hayot yo'lining tugashini bildiradi va qaror bu yo'l qanday bosib o'tganiga bog'liq.
XULOSA
Barcha milliy an’analarimizni avaylab – asrab, rivojlantirib, kelajak avlodga yetkazib berish bizning asosiy vazifamiz bo’lib, hisoblanadi. Jamiyatning taraqqiyoti ko’pgina davrlarda tarbiyaning mazmuni va yo’nalishi milliy qadriyatlarimiz, an’analarimiz va urf – odatlarimiz uyg’unligi bilan belgilanadi.
Bu nazariy qoida xozirgi kunda ijtimoiy tarbiyaga bog’liq.
Yosh avlodni tarbiyalashda bugungi kunda bu qadriyatlar, an’analar o’zining barcha qirralarini ko’rsatib yangi ijtimoiy munosabatlarning shakllanishida ijobiy ta’sir ko’rsatmoqda. Bolalarni milliy an’analar ruhida tarbiyalash uchun oila, maktab va mahallalar birgalikda quyidagilarni bosqichma – bosqich amalga oshirsa maqsadga muvofiq bo’lar edi.

1. 
   Oilada bolalarni milliy an’analar asosida tarbiyalashda oila va jamiyatchilik faoliyatlarini muvofiqlashtirilsa.
   
2. 
   Bolalarni milliy an’analar asosida tarbiyalash jarayonidagi amalga oshirilishi lozim bo’lgan vazifalarni aniqlash, ularni amalga oshirish uchun zarur shart – sharoitlar yaratilsa.
   
3. 
   Maktab yoshidagi o’quvchilarni milliy an’analari asosida tarbiyalashning asosiy tamoyillarini belgilash.
   
4. 
   Bolalarni milliy an’analar ruhida tarbiyalashda ota – onaning pedagogik madaniyatini shakllantirish.
   
5. 
   Milliy an’analarimiz xis etgan ilmiy va badiiy kitoblar, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar ishlab chiqarish.
   
6. 
   Oilada yo’qolib ketayotgan an’analarimizni yosh avlod ongiga singdirish, milliy tarbiyamizni yanada rivojlantirishda xalq pedagogikasining axamiyati beqiyos.
   

Milliy qadriyatlarimiz, an’analarimiz, urf – odatlarimizni ta’lim – tarbiya jarayonida yosh avlodni barkamol etib tarbiyalashda amaliy qo’llash, uning nazariy asoslarini ochib berish, kelajakni asosi bo’lib xizmat qiladi.