2.3. Mustaqillik va siyosiy atamalar
O’zbekiston huquqiy davlat va erkin fuqarolik jamiyati barpo etish yo’lini
tanlab olingach, fuqarolarning siyosiy saviyasi, ijtimoiy faolligi va huquqiy
savodxonligi hamda madaniyatini yuksaltirish davrning qat’iy talabiga aylandi.
Qisqa davr ichida aholining siyosiy va ijtimoy- siyosiy bilimini oshirishga yordam
beruvchi siyosiy matbuot shakllandi. Binobarin, istiqlol davrida siyosiy nashr
sahifalari orqali davlat siyosiy ibora va atamalar, demokratik institutlar hamda
qadriyatlar kirib kelib, fuqarolarning siyosiy voqelik va tushunchalar haqidagi
bilim va tasavvurlarining kengayishiga ta’sir etdi.
Izlanishlardan ma’lum bo’ladiki, zamonaviy siyosiy terminologiya
muntazam o’zgarib, boyib borayotgan soha bo’lib, uning hisobiga tilimiz lug’at
tarkibi
yildan-yilga
yangi
so’z
va
iboralar
bilan
boyib
bormoqda,
siyosatshunosligimiz va amaliy faoliyatimiz doirasiga ilgari qo’llanilmagan yangi
iboralar, siyosiy tushunchalar kirib kelmoqda. Shu jumladan, «XXI asr»
gazetasining
barcha
sonlarida
berib
borilayotgan
matnlarda
bunday
yangilanishlarni kuzatishimiz mumkin. Bunga misol tariqasida quyidagi matnlarda
siyosiy atamalarning qo’llanilishini ko’rib chiqaylik:
1.
«Parlament faoliyati Konsepsiya talablariga moslashtirilmoqda» (Q.
Saydaliyev,20.01.2011) maqolasida qo’llanilgan siyosiy atamalar: qo’shma majlis,
qonunchilik palatasi, vazirlik, liberallashtirish, sud, qonun chiqaruvchi hokimiyat,
ijro etuvchi hokimiyat, abolitsiya, quyi palata, huquqiy hujjat, parlament va b.qlar.
2.
«To’rtinchi hokimiyat: demokratik jamiyatning tamal toshi»
(A.Abdullayev 03.02.2011). Siyosiy atamalar miqdori: respublika, integratsiya,
sektor, agentlik, assotsatsiya, fuqarolik jamiyati, hukumat, Favqulodda va Muxtor
elchi, jamiyat, «to’rtinchi hokimiyat», adliya, agentura, adminstratsiya, Interpol
kabi.
3.
«Davr bilan hamohang» (M. Usmonov, 10.03. 2011. ). Siyosiy
atamalar: demokratik yangilanish, Oliy Majlis, majlis, Bosh vazir, hokimiyat,
deputat, partiya, senat, platforma, mahalliy kengash, prezident, vakillik organlari,
- 36 -
4.
«Davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirishda O’z LiDeP
ning ustuvor vazifalari» (M. Teshaboyev,17.03.2011)maqolasida qo’llangan
siyosiy atamalar: siyosiy kengash, ko’ppartiyaviylik, demokratik prinsiplar, saylov,
ijroiya qo’mita, fraksiya, quyi palata, yuqori palata, mahalliy hokimiyat,
konsepsiya, saylovoldi dastur.
5.
«Qonun takomillashtirilishi kerak» (O. Rajabov, 31.03.2011)
maqolasidagi siyosiy atamalar: jamiyat, kontrafakt, tartibot, idora, musodara,
intizom, o’zini -o’zi boshqarish organlari, emansipatsiya, qo’mita, viloyat,
diplomatik aloqa, kongress, farmon, da’vatnoma, buyruq, delegatsiya, bojxona,
moliya qo’mitasi va shu kabi siyosatga oid terminlardan foydalanilgan. Bu
atamalarning o’zbek tilining izohli lug’atida qanday ma’noda izohlanganini ko’rib
o’taylik:
Dostları ilə paylaş: |