Pul hám bankler oqıw qollanba

4.2. Naq pul aylanbası
Aldıńǵı paragrafta keltirgenimizdey, pul aylanbası naq pulsız hám naq pul esap–kitaplarınan quraladı. Naq pul aylanısı tikkeley naq pullar menen ámelge asırıladı. Ekonomikada pul aylanbası quramında naq pullardıń úlesi sháma menen 5–12 procent átrapinda terbenip turadı. Mámleket pul aylanısı quramında naq pullardıń úlesiniń pásligi yaki artıp barıwı ekonomikada islep shıǵarıw dárejesi, finans–kredit sisteması hám milliy valyutanıń turaqlılıǵı hámde basqa qatar faktorlardan baylanıslı.
Ózbekistanda pul aylanısın shólkemlestiriw hám naq pul aylanısın ámelge asırıw tártibi Ózbekistan Respublikası Oraylıq Banki Basqarıwınıń 2005-jıl 20-avgusttaǵı 18/1–sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan, Ádillik Ministirliginde 2005-jıl 10-oktyabrde 1518–sanı menen dizimge alınǵan «Ózbekistan Respublikasında bankler tárepinen pul aylanısına baylanıslı islerdi shólkelestiriw haqqında»ǵı (aldıńǵı 6–sanlı) baǵdarlaması tiykarında ámelge asırıladı.
Oraylıq Bank pul aylanısın tártipke salıwda hám naq pullı esap–kitaplardı shólkemlestiriwde tómendegi islerdi ámelge asıradı:

1. 
   Naq pul aylanbasın prognoz qıladı;
   
2. 
   Pul aylanısın awqamlastıradı hám tártipke saladı;
   
3. 
   Naq pullardı Kommerciyalıq banklerge jiberiw, qabıllaw, saqlaw hám nátiyjeli paydalanıw ústinen qadaǵalawdı awqamlastıradı.
   

Naq pul aylanbasın prognozlaw tártibi.
Naq pul aylanbasın prognozlaw Kommerciyalıq banklerdiń aylanba kassalarınıń prognozın dúziw jolı menen ámelge asırıladı.
Oraylıq Bank esap–kitap kassa orayları (RKS) hám Kommerciyalıq banklerdiń tiyisli aymaqlar boyınsha aylanba kassaları prognozın ámelge asıradı hám pul aylanısı jaǵdayın analizlep baradı.
Banklerdiń kassa aylanbaları prognozı anıq dáwirler ushın naq pullardıń túsimi hám shıǵımı tiykarında dúziledi. Bankler kassa aylanbaları prognozın dúziw ushın ózleri xizmet kórsetetuǵın yuridikalıq táreplerden olardıń depozit esapbeti boyınsha hár sherektiń baslanıwınan 30 kún aldın buyırıtpalardı aladı.
Bank bólimi xizmet kórsetetuǵın yuridikalıq táreplerdiń tiykarǵı depozit esapbeti boyınsha aylanba kassa prognozı tiykarında bankte naq pullardıń túsim derekleri hám shıǵım statyalarınıń jiynalǵan qaytnamasın dúzedi.
Pul aylanısın shólkemlestiriw hám tártipke salıw. Oraylıq Bank pul aylanısın tártipke salıwda pul–kredit siyasatınıń tuwrı hám qıya instrumentlerinen paydalanadı. Oraylıq Bank pul aylanısın tártipke salıwda Kommerciyalıq bankler hám Oraylıq Banktiń aymaqlıq bas basqarmaları (OB ABB) menen óz-ara birgelikte háreket etedi.