Pul hám bankler oqıw qollanba

3.4. Házirgi monetarizm teoriyası
Keynstiń tuwrıdan-tuwrı mámleket investitsiyalarınıń róline hám konyunkturanı tártipke salıwdıń byudjet metodlarına artıqsha baha berip jibergen usınıslarınıń qollanıp bolmaslıǵı inflatsiya fenomenin «sap pullıq tiykarda» túsindiriwge urınıslardıń payda bolıwına alıp keldi. Bunday jantasıw Milton fridmen (1912-jılda tuwılǵan) basshılıǵıdaǵı házirgi monetaristler shıǵarmalarında ámelge asırıldı. 60—70-jıllarda onıń «Kapitalızm hám erkinlik», «Qospa shtatlardıń monetar tariyxı. 1867—1970» (A. Shvars penen birgelikte), «Pozitiv ekonomikalıq pán ocherkleri», «Dollar hám deficit», «Pul teoriyasındaǵı kontrrevoluciya» hám basqa shıǵarmaları basıp shıǵarıldı. 1976-jılda M. Fridmenge Nobel sıylıǵı berildi.
Monetaristler pullardıń muǵdarlıq teoriyasınıń jańasha metodın usınıs etti. M. Fridmen statistik izertlew tiykarında tómendegishe formulanı usınıs etti:

bunda: M— pul massası; V—dáramattıń aylanıs tezligi; p —bahalar dárejesi; y —real dáramat muǵdarı (aǵımı).
Pullardı monetaristler tákrar islep shıǵarıwdıń sheshiwshi faktorı sıpatında kórip shıqtı, sonıń ushın mámlekettiń pul-kredit salasın natuwrı tártipke salıwı, olardıń pikirinshe, ekonomikalıq krizisti keltirip shıǵarıwı múmkin.Bunday krizistiń aldın alıw ushın, birinshıden, pul massasınıń ósiwi pátlerin jılına 3—4% keshe páseytiriw zarúr (bul AQSH milliy dáramatınıń ortasha ósiw pátlerine tuwrı keledi). Sonısı xarakterli, bunday pátler ekonomikalıq konyunkturanıń sol jaǵdayınan qatań názer usınıs etiledi, sebebi, monetaristlerdiń pikirinshe, qabıl qılınǵan qararlardıń tásiri keshigedi hám olardıń baslanǵısh maqsetine zıyan jetkizedi. Ekinshıden, mámlekettiń ekonomikalıq funkсiyaların sheklew: mámleket sektorı muǵdarların kemeytiriw, mámleket ǵarejetlerdi,jánede, social mutájliklerge ǵarejetlerdi qısqartırıw kerek (bul iri biznestiń máplerine obyektiv xizmet etedi).
1969-1970-jıllarda hám 70-jıllardıń ekinshi yarımında AQSH, Angliva, GFR, Yaponıyada hám basqa ayırım mámleketlerde monetaristik usınıslardı ámelde qollanıwǵa urınıslar boldı. Esapqa alıw stavkası qattı asırıldı (17—20%keshe), ilgeri nacionalizatsiya qılınǵan kárxanalardıń bir bólegin qaytadan menshiklestiriliwi hám usıǵan uqsaǵan ilájlar ámelge asırıldı. Bıraq inflatsiya menen gúreste erisilgen anıq utislarǵa qaramastan kapitalızmniń rawajlanıwdaǵı krizisli páseyiwlerdiń tolıq aldın alıp bolmadı - 1980—1982-jıllardaǵı krizis sonnan anıq dálil beredi. Bir qatar mámleketlerde usı krizis urıstan keyingi dáwirdegi tek eń uzaq dawam etkeni emes, al usı menen birge eń teren krizis boldı. Monetaristik ilajları, sózsiz, jumısshılar real dáramatlarınıń háreketine de keri tásir kórsetedi. Solay etip, házirgi monetarizm qoyılǵan wazıypanı tolıq sheshe almadı.