Pul hám bankler oqıw qollanba

ul aylanısı tezligi - anıqlanǵan waqıttaǵı satılǵan tovar hám xızmetlerdiń pul muǵdarınıń aylanısınıń sanın kórsetedi.
pul aylanısı tezligi eki kórsetkish yaǵnıy pul aylanısı sanı hám hár bir aylanıstıń uzaqlıǵı menen xarakterlenedi. Kópshilik ekonomikalıq ádebiyatlarda pul aylanısı sanı tabıladı hám onnan hár bir aylanıstıń uzaqlıǵı kelip shıǵadı. I.Fisherdiń almaslaw teńlemesi formulasınan MV=PQ kelip shıqqan halda pul aylanısı tezligin tómendegishe tabıwımızǵa boladı:

bunda, V- pul aylanısı tezligi
p-tovar hám xızmetlerdiń ortasha baha dárejesi
Q-anıqlanǵan waqıt dawamında satılǵan tovar hám xızmetlerdiń fizikalıq kólemi (sanı)
M- anıqlanǵan waqıt dawamındaǵı aylanıstaǵı pul qarjılarınıń ortasha massası (pul sanı)
Fisher formulasınan kelip shıqqan halda pul aylanısı tezligi milliy ónim kólemi hám tovar hám xızmetlerdiń ortasha bahası menen tuwrı proporcional hám aylanıstaǵı pul massası menen keri proporcional.
Ulıwmalastırıp aytqanda, pul aylanısı tezligi mámleket ekonomikasınıń aktivligin kórsetiwshi kórsetkish. Sonlıqtanda, pul aylanısı tezligi tiykarınan tómendegi faktorlardan baylanıslı boladı.
-Barlıq xojalıq júritiwshi subyektler arasındaǵı operaciyalar kólemi hám jıyıliginen;
-Qayta islep shıǵarıw járayanińıń qatnasıwshı subyektleri arasındaǵı bazar qatnasıqlarınıń rawajlanıw dárejesinen;
-Talap hám usınıstıń bazardaǵı tensalmaqlılıǵınan;
-Marketingtiń rawajlanıw dárejesinen;
-Inflyaciya dárejesinen;
- ekonomikalıq infrastrukturanıń rawajlanıw dárejesinen hám basqada foktorlardan baylanıslı.
Pul aylanısı tezligi tómendegi usıllarda retlestiriledi.
- Bank sferasında esap-kitap hám analiz ótkeriw;
- pul aǵımların qadaǵalawdı retlestiriw;
- Banklerdiń rezerv fondların qáliplestiriw;
- Milliy valyutanı saqlaw, tasıw, inkasaciyalaw tártiplerin engiziw;
-Pul belgilerin almaslawdı hám joq etiwdi tártiplengen jaǵdayda ótkeriw.
5.2. pul massası hám pul agregatları