Pul hám bankler oqıw qollanba

Demek, pul barlıq tovar hám xızmetlerge ulıwma ekvivalent rólin atqarıwshı ayrıqsha tovar bolıp tabıladı.
puldıń ekonomikalıq mazmunı hám onıń zárúligine shet ellik ekonomistler ayrıqsha itibar qaratpaǵan bolsada¹, olardıń shıǵarmalarında puldıń mazmunına berilgen pikirlerdi ushıratıw múmkin. Máselen, A.Smit puldı ekonomikalıq kategoriya dárejesine kóterip, oǵan “pul–bul aylanıstıń ullı dóńgelegi”, “sawda satıqtıń joqarı quralı” sıpatında anıqlama beredi².
D.Yum A.Smittiń pul boyınsha qaraslarına qarsılıq bildirip, “Pul bul–sawda–satıqtıń dóńgelegi emes, al ol may, sol sawda–satıq dóńgelegin erkin hám jumsaq júriwine imkániyat jaratatuǵın qural” degen pikirdi bildiredi³.
Rossiyalıq ekonomist ilimpazlarda puldıń ekonomikalıq mazmunına ayrıqsha itibar qaratqan. Olardan, ekonomika páleri doktorı, professor B.I.Sokolov puldıń mazmunına “pul miynet bólistiriliwi shuqırlasıp baratırǵan usı jámiyette tovarlardı almasıw hám tólewlerdi ámelge asırıw islerin jeńillestiredi” dep keltiredi⁴.
Ózbekistanlıq ekonomist ilimpaz sh.Z.Abdullaeva pul, kredit hám bankler máselesine baǵıshlanǵan ekonomikalıq ádebiyatlarda puldıń mazmunın ashıwda úsh tárepine itibar qaratıw kerekligin kórsetedi. “Birinshıden, puldıń tutınıw qunı basqa tovarlardıń qunında óz kórinisin tabadı. Ekinshıden, pulda sáwlelenetuǵın anıq miynet tiykarın abstrakt miynet quraydı. Úshinshıden, pulda sáwleleniwshi jeke miynet jámiyetlik miynet sıpatında kórinedi. Soǵan tiykarlanǵan halda, pul hám tovar, lekin basqa tovarlardan parq qılıwshı qásiyetlerge iye arnawlı, ayrıqsha tovar degen juwmaqqa keliw múmkin”⁵.
Ekonomika pánleri doktorı, professor o.YU.Rashıdov hám basqalar qatnasıwındaǵı baspadan shıǵarılǵan oqıwlıqta “Pul – bul ulıwma ekvivalent sıpatında qollanılatuǵın universal tovardıń ayrıqsha túri bolıp, basqa barlıq tovarlardıń qunı ol arqalı sáwlelenedi. Pul–bul absolyut likvidlilikke iye bolǵan baylıq. Pul–bul ekonomikalıq kategoriya bolıp, adamlar ortasındaǵı qatnasıqlar onda kórinedi hám onıń járdeminde qurıladı. Puldıń maqseti bazarǵa tiyisli óz-ara háreketlerdiń tranzakcion ǵárejetlerin tejewden ibarat”⁶.
Puldıń ekonomikalıq mazmunı boyınsha pikirlerdi eramızdan aldıńǵı dáwirde jasaǵan Aristotel (er.aldıńǵı 384–322 jj.), keyinshelik sárdar Aleksandr Makedonskiy kibi ullı shaxslar tárepinen qaldırǵan dereklerde de kóriw múmkin⁷.
Demek, pul barlıq tovar hám xızmetlerge ulıwma ekvivalent rólin atqarıwshı ayrıqsha tovar bolıp tabıladı.
Puldıń mazmunı onıń túrlerinde hám funkciyalarında anıǵıraq kórinedi, keyingi paragraf usı máselelerge orın beriledi.