Pul nazariyalari

Pulga bo‘lgan spekulyativ talab. 
8
The economics of money, banking and financial markets / Frederick S. Mishkin, European 
edition, 2013. Page 453

---

Pulga talabning Keynschilikning spekulyativ modeliga binoan aholi o‘z 
boyligini faqat pul ko‘rinishida (agar kutilayotgan daromad obligatsiyalardan, 
puldan kutilayotgan daromaddan kamroq bo‘lsa) yoki obligatsiya ko‘rinishida 
(daromadning teskari munosabatda) bo‘lsa, faqatgina bu ikki ko‘rsatkichni 
tengligida (juda kam hollarda) aholi aktivlarni ikki ko‘rinishda saqlaydi. Bundan 
kelib chiqadiki, Keynsning modeli tahmin qiladiki, deyarli hech kim obligatsiyani 
ham pulni ham qadr qiymatini saqlab qolish uchun bir vaqtda ishlatmaydi. Keyns 
nazariyasida kamdam kam uchraydigan aktivlarning diversifikatsiyasi va ko‘plab 
tadqiqotlarga asoslanishi, bu pulga bo‘lgan spekulyativ talab nazariyasining qattiq 
tanqidga uchrashiga sabab bo‘ldi. 
Keynchilik yondashuvidagi kamchiliklarni yengish uchun Tobin spekulyativ 
pulga talab modelini ishlab chiqdi, tahminlarga asoslangan, qaysiki moliyaviy aktiv 
portfelinining strukturasini aniqlashda aholi faqat kutilayotgan daromadni emas, 
balki shu bilan birga bu aktivning boshqa aktiv bilan taqqoslagandagi riskini 
hisobga oladi. Tobin tahmin qildiki ko‘pchilik tavakkalchilik qilmaydi va kamroq 
daromad olib kelish ko‘rinishida aktivlarni ushlashadi. Muhimi pul daromadi aniq 
(Tobin tahmin qilardii u nolga teng). Shuning uchun agar obligatsiyalardan 
kutilayotgan daromad puldan kutilayotgan daromaddan yuqoriroq bo‘lsa ham 
odamlar boyligini pul ko‘rinishida saqlashadi chunki obligatsiyalar yuqoriroq 
riskka ega bo‘lgan aktivdir. 
Tobin modelidan kelib chiqadiki, risk darajasining moliyaviy aktivlar 
portfelida pullar va obligatsiyalar saqlashni diversifikatsiya qilish orqali 
pasaytirishi mumkin. Tobin modeli Keyns modeliga nisbatan asosliroq chunki 
iqtisodiy agentlarning say harakatini aniqroq ifodalaydi. 
Ammo Tobin Keynsning pulga spekulyativ talabining kamchiliklarini to‘liq hal 
qila olmadi. Hatto pulga spekulyativ talab borligi shubha uyg‘otadi. Nima agar 
nolevoy
 
riskli aktivlar mavjud bo‘lsa ( pulga o‘xshash) ammo yuqori daromadli? 
Shu holatda pulga spekulyativ talab bo‘lishi o‘rinnli bo‘ladimi? Yo‘q, chunki aholi 
pulni emas bu aktivni saqlashni istaydi. Natijada moliyaviy aktiv potrfeli daromadi 
ortadi va risk ortmaydi. Ammo bunday veksellar mavjudmi amerika iqtisodiyotida? 
Ha, AQSH g‘azna veksellari va boshqa aktivlar defolt riski va pul daromadi bilan 
aloqasi yo‘q. Unday bo‘lsa nega jamg‘armani naqd pul ko‘rinishda saqlash 
lozim(transaksion motiv va ehtiyotkorlik motivini hisobga olmagan holda)?
Tobin modeli buni tushuntirmasa ham nega aholi jamg‘armasini naqd pul 
ko‘rinishida saqlaydi, bu qanday qilib iqtisodiy agentlar aktivlarni tanlashida 
yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Tobin modeli aktivlarni baholash 
nazariyasida va aktivlarning moliaviy portfelini tuzishda( u yoki bu aktivlarni sotib 
olishda qaror qabul qilishda)yangi bosqich bo‘ldi.
Ko‘rganimizdek Keynsning tarafdorlari pulga talabning uchta turini yaxshiroq 
tushuntirib berishga harakat qilishdi (transaksionlik bo‘yicha , ehtiyotkorlik va 
spekulyativ bo‘yicha). Keys tomonidan asoslangan pulga spekulyativ talabini 
qisman takomillashtirishga erishildi chunki bunday talab mavjudmi yoki yo‘qmi 
degan savol paydo bo‘ladi. Ammo transaksion va ehtiyotkorlik talabi bu ikki tarkibni 
foiz stavkasiga nisbatan teskari bog‘liqlikni ko‘rsatadi. Bu Keyns aytganalarini 
isbotlaydi ya’ni pulga talab foiz stavkaga bog‘liq bundan kelib chiqadiki pulning 

---

aylanaish tezligi doimiy emas va nominal daromad faqatgina pul massasi bilan emas 
balki boshqa faktorlar bilan ham bog‘liq.
9