Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

1.3. ( ) ‘zgarmas tok elektr zanjiri
Elektrtokini hosil qiluvchi va uning oqib o'tishini ta'minlovchi 
qurilmalar yig'indisi elektr zanjiri deyiladi (1.3.1-rasm).
E lek tr z an jirin in g asosiy qism lari m anba (g e n e rato r), 
iste’molchi va biriktimvchi o ‘fkazgichlar (simlardan) iborat.
Elektr zanjiridan o'tayotgan tok:
bu yerda: 
E —
o ‘zgarmas tok manbai; 
U
— kuchlanish, volt bilan 
oMchanadi; 
R —
qarshilik, Om bilan o'lchanadi; 
I —
tok kuchi, 
am per bilan o'lchanadi.
/
1 3 .1-rasm
Elektr zanjirining eng sodda chizmasi:
E —
manba (elektr yuritnvchi kuch), E.Yu.K; 
R —
Iste'molchi (qarshilik), Om;
/ — tok kuchi, A
; U —
manbadagi kuchlanish, V; 
UH
- qarshilik uchlaridagi kuchlanish.
7
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Vaqt birligida miqdori va yo'nalishi o ‘zgarmaydigan elektr toki 
o'zgarm as tok deb ataladi.
Zanjirdan vaqt birligi I sekund ichida kuchi 1 Amper (1 A) 
ga teng b o ‘lgan tok o ‘tsa, zanjirga zaryadlar m iqdori 1 Kulon 
(1 K) ga teng bo ‘lgan elektr zaryadlari keltirilgan hisoblanadi.
E lektr energiya m anbai bir necha xil boMishi m um kin. 
Birinchisi, elem entlar manbai hisoblanib, iste'm olchilam i elektr 
energiyasi bilan ta'm inlaydi. Ikkinchisi, elektr energiyasini boshqa 
turdagi energiyalarga aylantirib beradi (mexanika, issiqlik, yorug'- 
lik, kimyoviy va boshqalar). Uchinchisi, elektr energiyasini m an- 
badan elektr iste'm olchilarga yetkazib beradi (o'tkazgichlar, 
uskunalar va boshqalar).
O'zgarmas tok manbalari galvanik elem entlar, elektr akku- 
m ulyatorlar, fotoelem entlar, elektromexanikaviy generatorlar, 
term oelektr generatorlardan iborat (1.3.2-rasm).