Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

1.5. Om qonuni
Berk elektr zanjirida tok kuchi, elektr yurituvchi kuchi va 
qarshilik o‘zaro maMum holatda bir-biriga bog'liq.
Berk elektr zanjirida bu bir-biriga bog‘liqlik quyidagicha 
ifodalanadi:
I
*
f ____
^ t a s h q i
bu yerda: 
E —
elektr yurituvchi kuch; /?chkj — manbaning ichki 
qarshiligi; /^ 
— zanjirdagi qarshilik.
Bu matematik o ‘zaro bogManish Om qonuni deb ataladi.
Elektr tokining to ‘liq zanjiri Om qonuni quyidagicha ifo- 
dalanadi:
Berk zanjirda oqayotgan tok kuchi tok manbai elektr yurga- 
zuvchi kuchining butun zanjir qarshiligi nisbatiga teng.
Om qonuni elektrotexnikaning asosiy qonunlaridan biri hisob- 
lanadi. Uning yordamida elektr zanjiridagi hisoblami olib borish, 
nom a'lum oMchovlarni topish mumkin. Om qonuni toMiq zanjir- 
lardan tashqari, zanjiming qismlariga ham o‘z kuchini yo‘qotmaydi. 
Elektr zanjirining qismlarida tok kuchi oxiridagi kuchlanishini 
zanjir qismining qarshiligi nisbatiga teng:
ToMiq elektr zanjirning elektr yurituvchi kuchi: 
E = I
/^
E
bundan /?,a!hqi = y
10
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5.1-m asala. Zanjirning toMiq qarshiligi 20 Omga teng. Tok 
manbaining E.Yu.K. 30 voltga teng. Zanjirdan o‘tayotgan tok kuchini 
toping.
Yechish:
1.6. Joul — Lens qonuni
Elektr toki o ‘tka
2
gichning qarshiligini yengib ish bajaradi, 
shu jarayonda o'tkazgichdan issiqlik ajralib chiqadi. Bo‘sh, ya’ni 
ozod elektronlar harakatlanganida atomiar va molekulalar bilan 
to'qnashadi, shunday harakatlarda elektronlarning mexanikaviy 
energiyasi issiqlik energiyaga aylanadi.
Agarda issiqlik miqdori Q, tok kuchi / ( A), qarshilik 
R
(Om), 
elektr toki o ‘tgan vaqtni 
t
(s) bilan belgilasak, u holda bu qonun 
matematika yo'lida quyidagicha yoziladi:
Q
= 0,24 
P R t.
Bu formulada issiqlik miqdori 
Q
kichik kaloriyada chiqadi. 
Koeffitsiyent 0,24 forrnulada 1 A elektr toki 1 Omga ega bo‘lgan 
oMkazgich qarshiligidan 1 s vaqtda o'tganda 0,24 kichik kaloriya 
issiqlik ajratishini bildiradi. Kichik kaloriya issiqlik miqdorining 
oMchov birligi vazifasini bajaradi.
Kichik kaloriya 1 g suvni 1°C isitish uchun kerak bo‘lgan issiqlik 
miqdoriga teng:
1000 kal = 1 kkal.