Q o d IL o V, Q. O d IL o V umumiy elektrotexnika va elektronika asoslari

^
 
^
 
“U + 
±
0
^
a 
h 
d 
e 
f
1.3.2-rasm.
0 ‘zgarmas tok manhalarining shartli belgilari: 
a
—galvanik va akkumulyator elementlari; 
b
—elektr mexanikaviy generator; 
d—
termo- 
elektr generator (termopar); 
e—
fotoelement; / —o'zgarmas tok elektr yuntuvchi kuch 
(F Yu.K.) manbasining umumiy belgisi.
0 ‘zgarmas tokni mexanikaviy (elektrodvigatellar), issiqlik, 
yorug‘lik, elektrolizga aylantiruvchi uskunalar iste'm olchilar deb 
ataladi (1.3.3-rasm).
/
1.3.3-rasm.
O'zgarmas tok iste'molchilarining shartli belgilari: 
a—
elektrodvigatel; 
b—
rezisior; 
d
~isitish elemenli; e—elektr pechkasi;
/ —yoritish lampasi.
+
-
- f t ) l —
_n_
-C D -
Q
b
d
e
8
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1.4. Tok kuchi
Tok kuchining ta'sirini uning kuchini fikrlash bilan aniqlash 
mumkin. Tok kuchi o'tkazgichning ko‘ndaiang kesimidan ma’lum 
vaqt ichida o'tgan elektr miqdoriga bog'liq.
Tok kuchi o ‘tkazgichning ko'ndalang kesimidan birsekundda 
o'tgan elektr miqdori bilan oMchanadi. 1 Kulon zaryad 6,25 • 10,s 
elektronlar zaryadiga teng.
Agarda tok kuchi /b ila n , elektr miqdori 
Q
bilan belgilansa, 
o'tkazgich kesimi yuzasidan o ‘tgan elektr zaryadi vaqti 
t
bo ‘lsa, 
u holda elektr miqdorini vaqt miqdoriga boMib, tok kuchini quyi- 
dagicha topamiz:
/
Tok kuchini oMchash uchun am per oMchov birligi xizmat 
qiladi. Amper — bu shunday tok kuchiki, unda o'tkazgichning 
ko‘ndalang kesimidan bir sekunda bir Kulon elektr o'tadi.
Shunday qilib,
l 
K,
1
A = — L.
Is
Kulon 
Kt
harfi, amper esa A xarfi bilan belgilanadi. Agarda tok 
kuchi 3 amperga teng boMsa, u holda 1 = 3A deb yoziladi.
Amperning mingdan bir qismini milliamper, milliondan bir 
qismi esa mikroam per deb aytiladi.
Shunday qilib, 1A = 1000 milliamper (mA), 1A = 1000000 
m ikroam per (mkA).
4.1-masala. Yarim soatda o ‘tkazgichning ko‘ndalak kesimidan 
3600 K; elektr o ‘tadi. 0 ‘tkazgichdan o ‘tgan tok kuchi miqdorini 
topish kerak.
Yechish.
Tok kuchi miqdori quyidagi formula bo‘yicha topiladi:
/
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Formulada vaqt 
t
sekundda berilganligi sababli yarim soatni 
sekundlarga aylantirish kerak: 60 • 30 =1800 s.
Endi tok kuchini topamiz:
Q
3600 
K,
“ 
t 
~
1800 
5
"
'