Q. Rahmonov Sh. K. Narbayev Z. M. Muqimov yer resurslarini boshqarish

11-BOB. Y ER FONDI YER RESURSLARINI BO SHQARISH OBYEKTI
SIFATIDA
1. M am lakatning yer fondi boshqarish obyekti sifatida
O ’zbekiston Respublikasining asosiy boyliklaridan biri bu yer resurslari 
hisoblanadi. M am lakat chegarasidagi uning maydoni 448,969 m ing kv.km, 
korxonalar, m uassasalar, tashkilotlar ham da fuqarolar foydalanishidagi m aydon esa 
44892,0 ming gani (zahira yerlar bilan) tashkil etadi. Yer maydoni bo'yicha 
O ’zbekiston dunyodagi qator mamlakatlar, jum ladan Yaponiya, N orvegiya, 
Finlyandiya, Italiya, Buyuk Britaniyadan katta, Shvetsiya, Ispaniya kabi m am lakatlar 
yer maydonlari bilan nisbatan tengdir. O ’zbekistonning ijobiy tabiiy sharoiti-iqlim i, 
tuproqlari, relefi, sug’orish suvi, foydali qazilmalarini hisobga olgan holda m am lakat 
yer resurslaring muhimligi ham da foydaliligini e ’tirof etmasdan iloj y o ‘q. M am lakat 
tabiiy boyliklarini e ’tiro f etgan holda O ’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti
I.A.Karim ov shunday yozadi: “O ’zbekistonning muhim xususiyati - respublikani 
iqtisodiy salohiyatli m amlakatga aylanishiga imkon bergan yerining yuqori 
unumdorligidir. M a’qul iqlim sharoiti, dehqonchilikni sug’orish xarakteri katta 
m iqdorlardagi qishloq xo'jalik mahsulotlarini qayta ishlashni am alga oshirishni 
rivojlantirish uchun tarixan respublikada yaxshi sharoit yaratdi”.
O ’zbekistoning yer resurslari faqatgina yuqori industrial va samarali qishloq 
xo'jaligini yuritish uchun muhim emas. Uning yer ostida katta m iqdorlarda foydali 
qazilm a zahiralari: qimmatli va rangli metaliar, uran va tem ir rudalari, neft v a gaz, 
mineral qazilm alar mavjud. Bugun respublikada 2,7 mingdan ortiq konlar ham da 
istiqbolli foydali qazilm alar joylari aniqlangan. U lar o ‘z ichiga 100 g a y a q in mineral 
xom -ashyolam i oladi, shundan 60 tasi ishlab chiqarishga tortilgan, 900 dan oshik
30

---

joylar razvedka qilingan. Bularning barchasi mamlakat iqtisodiyoti uchun katta 
hajmlardagi investitsiyalarni kiritish uchun kuchli omildir.
O ’zbekiston Respublikasida yer davlat mulki hisoblanadi ham da u yuridik va 
jismoniy shaxslarga umrbod m e’rosiy egalik, ijara, egalik va foydalanish huquqlari 
asosida, qonunchilikda belgilangan tartibda esa mulkchilik huquqi asosida beriladi. 
Ammo m amlakatda iqtisodiy islohatlarni chuqurlashuvi yer munosabatlarini ancha 
keskin isloh qilish zaruriyatini obyektiv tarzda tug’dirdi. Mulkchilik shakllari ham da 
yerga 
bo'lgan 
huquq 
turlarining 
turli-tum anligi 
O ’zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasining 55-moddasiga binoan quyidagicha ko'rsatiladi: «Y er... va boshqa 
tabiiy resurslar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur ham da ular 
davlat tomonidan himoyalanadi».