Qabul qildi: Bajardi: Abdusamatova Sh

Golografiyaning amaliyotda qo'llanishi. Tibbiy diagnostika. Tasviriy san'at. Reklama. O'yin va videofilmlar industriyasi. Maxsus effektlar yaratish. ilmiy-tadqiqot ishlari.
Golografiya, yorug'lik va interferensiya principi asosida ishlaydigan bo'lgan rasm yaratish texnologiyasidir. Golografiyaning amaliyotda qo'llanilishi keng va turli xil sohalarda foydalaniladi. Bu sohalardan bir nechta misol keltirib o'taylik:

1. “Tibbiy diagnostika”: Golografiya tibbiy diagnostikada optik tomografiya, endoskopiya va ultratovon golografiya kabi usullarni rivojlantirishda ishlatiladi. Bu texnologiyalar kasalliklarni tez va aniqroq aniqlashga yordam beradi.

2. “Tasviriy san'at”: Golografiya tasviriy san'atda yangi yondashuvlar yaratishda foydalaniladi. Golografik rasm va skulpturalar, 3D tasvirlar yaratishda ishlatiladi. Bu san'at asarlari ko'zga to'laqonli va hayajonli ko'rinishga ega bo'ladi.

3. “Reklama”: Golografiya reklama sohasida yangi va ajoyib vizual effektlar yaratishda qo'llaniladi. Golografik rasm va logotiplar, harakatli 3D reklama tasvirlari sifatida foydalaniladi.

4. “O'yin va videofilmlar industriyasi”: Golografiya o'yinlar va videofilm sohasida 3D effektlar va vizualiyatni yaxshilashda ishlatiladi. Bu texnologiya o'yinchilarni va tomoshabinchilarni eng qiziqarli va hayajonli dunyoga olib kiritadi.

5. “Maxsus effektlar yaratish”: Kino, teatr va konsert tadbirlarida golografiya maxsus effektlar yaratishda ishlatiladi. Bu texnologiya orqali 3D tasvirlar, hayajonli sahnalar va g'amxo'rlik yaratish mumkin.

6. “Ilmiy-tadqiqot ishlari”: Golografiya ilmiy tadqiqotlar, masalan, mikroskopik obyektlarni kengaytirish, materiallar tuzilishini o'rganish va optik kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishda ishlatiladi.
Golografiyadan koʼpincha tasvirlarni kattalashtirish uchun foydalaniladi. Buning uchun golografik mikroskoplarda gologrammani yozib olishda lazer nurlanishi qoʼllaniladi. Bu holda tasvirni tiklovchi yorugʼlik toʼlqin uzunligi gologramma yozishdagidan qancha katta boʼlsa, tiklanadigan tasvir ham shuncha kattalashadi. Masalan, gologrammani monoxromatik rentgen nurida hosil qilib, tasvirni esa, lazer nurlanishi yordamida tiklab molekulada atomlarning joylashishini koʼrish mumkin. Kattalashtirishning boshqa usulida gologramma yozib olinayotganda obyekt va plastinka yoyiluvchan nurlar bilan yoritiladi, bu esa tasvir masshtabining kattalishishga olib keladi. Mikroskopda tasvirni tiklash paytida ham gologrammani yana yoyiluvchan lazer nuri bilan yoritiladi, bunda tasvir yanada kattalashdi.
Texnikada golografiya ishlab chiqarilayotgan muhim detallarning interfereometrik nazorat qilishda qoʼllaniladi. Bunday usul bilan nazorat qilishda tayyorlangan detal stendda lazer nuri yordamida yoritiladi va undan sochilgan yorugʼlikni shu detal andozasining gologrammasidan oʼtkaziladi. Аgar tayyorlangan detal formasi andozadan farq qilsa, interferension polosa (soxa)lar paydo boʼladi, ularning soni va fazoda joylashishi detalni oʼz andozasidan qanchalik farq qilish darajasini xarakterlaydi. Golografiyaning texnikada boshqa bir qoʼllanilishi, yaʼni buyumning juda kuchsiz tebranishini va deformatsiyasini bilishdir. Tebranayotgan detalning gologrammasini yozib olib, undan tiklangan tasvirning aniq va surkalgan joylariga qarab detalning tebranishini hamda tebranish amplitudasini aniqlash mumkin.
Golografiya bilan tanishilganda birinchi bor uning yordamida tiklangan tasvirdagi hajmiylik effektining realligi kishi diqqatini oʼziga jalb etadi. Bu effekt shunchalik taʼsirchanki, har bir kishida darrov qoʼzgʼalmas (harakatsiz) fototasvirlarni gologrammalar bilan almashtirish maqsadga muvofiq degan fikr paydo boʼladi. Oʼz-oʼzidan ravshanki, agar xarakatlanuvchan hajmiy tasvir – golografik kino hosil qilinsa, uning effekti yanada kuchliroq boʼlishini kutish mumkin. Hozirgi paytda golografik kinodan tashqari harakatlanuvchan xajmiy tasvirni juda katta masofaga uzatishga, yaʼni xajmiy televideniyaga vujudga keltirishga real imkoniyatlar paydo boʼlayapti. Golografiyani hajmiy kino va televideniyani yaratishga qoʼllash, ayniqsa, katta qiziqish tugʼdirayapti. Hajmiy golografik kino yaratish uchun maʼlum bir ketma-ketlikda hosil qilingan gologrammalarni kinoplyonkaga yozib olish kerak va shundan keyin ularni lazer nuri bilan yoritmoq lozim. Lekin bugungi kunda texnika bu yoʼnalishda oʼzining dastlabki qadamini tashlamoqda.
Quyida turli sohalarga tegishli golografik usul bilan olingan gologrammalari keltirilgan. Bu gologrammalar Denisyuk usuli bilan yozib olingan boʼlib, ularni tiklash uchun oddiy yorugʼlik manbalari quyosh nuri, lyuminestsent lampa nuri qoʼllaniladi.

Turli sohalardagi gologrammalar

Kino hozirgi vaqtda faqatgina sanʼat turi boʼlibgina qolmay, balki turli ilmiy tekshirish ishlarida qudratli qurol hamdir. Fizik jarayon va hodisalar haqida kengroq axborot olish uchun kichik formatli golografik kinofilmlarni yaratishda dastlabki yutuqlarga erishildi SSSR FАning А.F.Ioffe nomidagi Fizika-texnika institutida plazmani tez kinogolografiyalash maqsadida golografik qurilma yaratildi. Kinogolografiya, shuning tez oʼtuvchan jarayonlarni, masalan, fokuslangan lazer nurlanishi taʼsirida qattiq jismning yemirilishini, portlashni tasdiqlash uchun qoʼllaniladi.

Hisoblashlar shuni koʼrsatayaptiki, golografik televideniyani amalga oshirish uchun televizion kanalning oʼtkazish polosasini bir necha yuz marta kengaytirish zarur. Hozircha bir kadr (gologramma)ning sekin-asta uzoq masofaga uzatishni amalga oshirishga muyassar boʼlindi.
Oddiy oq qora fotoplastinkaga har xil rangdagi lazer nurini taʼsir etib rangli gologramma hosil qilish mumkin. Rangli fotoplastinka qizil, koʼk va yashil ranglarga sezgir boʼlgan uch qatlamdan iborat. Аgar qizil, koʼk va yashil nurlanish beradigan uchta lazer yordamida gologramma olib, keyin undan tasvir tiklansa, fazoda rangli xajmiy tasvir hosil boʼladi. Bunday maqsadga koʼp rangli lazerlar qoʼllanilishi mumkin. UzSSR FАning Radiofizika va elektronika institutida ana shunday bir vaqtning oʼzida, impuls rejimda qizil, sariq va koʼk rangli nurlanish bera oladigan koʼp rangli “Аkkord” lazeri yaratildi.
Golografiya katta hajmdagi axborotni saqlash uchun katta imkoniyatlar ochib bermoqda; hozir mavjud boʼlgan axborot yozish zichligini bir necha tartibga oshirishga imkon bermoqda. Tajribalar shuni koʼrsatadiki, golografik yozish zichligi bir kub santimetrda - ikkilangan birlikka yetadi. Bu bir kub santimetr muhitda har biri 200 betli boʼlgan besh million kitob oʼz ichiga olgan axborotni sigʼdirish degan soʼz.
Impuls rejimda ishlaydigan lazerlar golografiyaning fototexnika sohasida qoʼllash imkoniyatlarini yanada kengaytirmoqda. Mavjud boʼlgan rubin (laʼl)li lazerlarning nurlanish vaqti sekundga boradi. Bunday lazerlarning nurlanishi yordamida tezlik bilan xarakterlanayotgan obyektning gologrammasi hosil qilinadi. Masalan, bu usulda xatto, otilgan oʼq tasvirini ham olish mumkin.
Ultratovush golografiyasi optik shaffof boʼlmagan muhitlarning ichini koʼrish imkonini beradi. Ultratovush golografiyasi dengiz tubi relefi, yer qaʼridagi foydali qazilmalarni oʼrganishda, arxeologik, tibbiyotda katta ahamiyatga egadir. Bu usul bilan Xeops piramidasining ichki qismida boʼshliq mavjud ekanligi aniqlangan.
Shuningdek, ultratovush golografiyasi insonning ichki organlarini oʼrganish imkonini yaratdi.
Xulosa
Ushbu kurs ishini tayyorlash davomida golografiya haqida ko`p bilimlarga ega bo`ldim. Masalan golografiyaning olinish mexanizmi haqida va amaliy jihatdan ko`p sohalarda qo`llanilishini o`rgandim. Shunday qilib golografik tasvir ya`ni gologramma ikki o`lchamli yoki uch o`lchamli bo`lishi mumkin ekan. Yuqorida ko`rganimizdek ikki yoki uch o`lchamli tasvirlar hosil qilish asosida to`lqinlar interferensiyasi va difraksiyasi yotar ekan. Golografiya ko`plab sohalarda jumladan kino – san`at sohasida, ma`lumotlarni saqlashda, golografik interferometriya sohasida, xujjatlarning ximoya tizimida, reklama shoularida va h.k sohalarda keng qo`llanilar ekan.
Golografiya, optik sinfida tizimli sinxron elektronlarning iste'mol qilinishi bilan tasvirlash usuli hisoblanadi. Bu usul bilan tasvirli tasvir, film yoki ekran ustiga yaratiladi. Tasvirlashda, laser yoki podshimnikning yordamida elektronlar qo'llaniladi. Bu elektronlar, bir nechta qatlamalardan o'tib, bir yoki bir nechta sinxron laserlarga ko'rsatilgan holatda tasvirlash uchun, material yuzasida tuziladi. Natijada, material parlashib, tasvir kuzatiladi.

Golografiya amaliyotda juda ko'p sohada qo'llanadi, masalan, turli xil hologrammalar yaratishda. Hozirgi kunda, hologrammalar menejment, marketing, tibbiyot, sifatli tasvir yaratish va ko'p boshqa sohalarda foydalaniladi.

Hologramma, 3D tasvirlash usuli hisoblanadi va uni qo'llab-quvvatlaydigan ko'rsatkichlar, kabi qurilmalar, muhim ma'lumotlar uchun xavfsizlik niqobi sifatida ham ishlatish mumkin. Masalan, banknotlarda, pasportlarda va boshqa hujjatlarda, klonlashdan himoya qilish maqsadida hologrammalar qo'llaniladi.

Tibbiyot sohasida, hologrammalar sinovlar va tashxis qo'yishda foydalaniladi. Hattoki, hologrammalar yordamida, ziyoni qismlarini ko'rish, yoki 3D model yaratish mumkin.

Sifatli tasvir yaratishda, hologrammalar, turli xil quyidagi sohalarda qo'llaniladi: arxitektura, dizayn, yaratish, san'at, va boshqalar.

Bundan tashqari, hologrammalar, virtual-taqvim, ko'rsatkichlar, va boshqa ko'rsatkichlarni ko'rsatishda ham qo'llaniladi.

Jumladan, golografiya va uning amaliyotlari, rivojlanayotgan ilm-fan va texnologiyalarnning bir qismidir va turli sohalarda ko'p qo'llaniladi. Hologrammalar, 3D tasvir yaratish, xavfsizlik niqobi, tibbiyot, sifatli tasvir yaratish, dizayn, san'at, virtual-taqvim va ko'rsatkichlar yaratishda foydalaniladi. Bu usul, rivojlanayotgan texnologiya va ilm fanlarida ko'p yutuqlar olishiga imkon beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

1. 
   В. И. Власенко. Глава IV. Изобразительная голография // Техника объёмной фотографии / А. Б. Долецкая. — М.: «Искусство», 1978. — С. 67—95. — 102 с. — 50 000 экз.
   
2. 
   ."Holographic Visions: A History of New Science" - Sean F. Johnston, 2006.
   
3. 
   "Holography: A Practical Approach" - Gerhard K. Ackermann, 2010.
   
4. 
   Г. Колфилд. Оптическая голография = Handbook of Optical Holography (англ.) / С. Б. Гуревич. — М.: «Мир», 1982. — Vol. 1. — 376 p.
   
5. 
   https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%