Argen nalik mashhur golf ustasi Robert de Vinchenzo bir turnirda qatnashib g‘alaba qo- zonibdi. Mukofotni olgach, muxbirlar bilan suh- bat o‘tkazibdi. Ke sh uchun avtoturargohga bor-
81
Q
ganda yoniga g‘amgin qiyofada bir ayol kelibdi. Ayol sportchini g‘alabasi bilan tabriklagach, cha- qalog‘ining og‘ir ahvolda ekanini va kasalxona uchun to‘lashga puli yo‘qligini ay b, yig‘labdi. Ayolning so‘zidan ta’sirlangan Robert shu za- ho hamyonidan chek da archasini olib, ka a miqdorda mablag‘ yozib, ayolga tutqazar ekan: «Umid qilamanki, tez orada chaqalog‘ingiz tuza- lib ketadi», debdi. Kelasi ha a Robert golfchi do‘stlari bilan ko‘rishganida, ulardan biri: «Avtoturargoh nazoratchisi aytgandi, o‘tgan ha a sening yo- ningga bir ayol kelganmish va u bilan gaplashib- san», deganida Robert: «Ha to‘g‘ri, kelgan edi», deb tasdiqlabdi. – Shunaqami? Unday bo‘lsa eshit. U ayol g‘irt yolg‘onchi va mu aham ekan. Umuman, bolasi ham yo‘q. Seni boplab aldabdi. Robert ajablanib: – Demak, hech qanday o‘lim to‘shagida yot- gan go‘dagi yo‘q, shunaqami? – Yo‘q alba a. Bu gaplar bilan u seni laqillatgan. – Bu xabar ha a davomida eshitgan eng qu- vonchli xabarim bo‘ldi, – debdi Robert sevinib. Ayni derazadan tashqariga qaragan ikki odam:
biri ko‘chadagi balchiqni, ikkinchisi esa osmonda-
82
S
X ‘
gi yulduzlarni ko‘rardi. Siz o‘z hayo ngizga yaxshi
tomondan qarang va shunday bo‘lishga in ling.
Chunki hayo ngizga nimani chaqirsangiz o‘sha
keladi. Hayo dan, turmushidan nolib yuruvchi
odamlarni kuza ng, boshidan o‘tkazgan voqeala-
rining ko‘pi o‘z hayo ga qarashlari va o‘z xat-
-harakatlarining oqiba dir.
Sizda ham xuddi shunday...
Bir xonadonda yong‘in boshlanibdi. Uydagi erkaklar ishda edi. Ayol uyiga zudlik bilan kirib beshikdagi chaqalog‘ini qutqarib chiqibdi. Alan- gaga qaramay ichkariga kirib kichik o‘g‘ilchasi- ni ham olib chiqibdi. Olov shidda ko‘paysa-da, yana kirib mushugini olib chiqibdi. Takror uyga kiribdi, bu safar hech narsasiz chiqibdi. Yana kiribdi, lekin quruq qo‘l bilan chiqibdi. Hech narsa qutqarmasa ham ayol ichkariga kirib chiqarmish. Odamlar buning sababini so‘rashibdi. Shunda ayol: «Qaynonam tashqariga chiqmoq- chi. Uning yo‘lini to‘syapman», debdi. Qissadan hissa shuki, yon atrofga mehr-
muhab bat bilan qarang. Atrofdagi insonlarga
nisbatan bag‘ri keng bo‘ling. Odamlarga bag‘ri
keng bo‘lsangiz, har qanday kulfatda sizni birin-
chi bo‘lib qutqarishadi. Agar yomon fe’lli bo‘lib,
odamlar sizdan hayiqib tursa, ularni qo‘rqi b tur-
83
Q
sangiz, yong‘in bo‘lmagan vaqtda izzat-hurmatda
bo‘lasiz, lekin boshingizga kulfat tushganda sizga
kim yordam beradi, bilmadim.
Meksikaning ba’zi qishloq hududlarida issiq va muzdek buloq suvlari bir-biriga yaqin joydan oqib chiqarkan. Bir kuni o‘sha qishloqqa sayyohlar boribdi. Tarjimon ularni aylan rib yurib buloq bo‘yida kirlarini yuvayotgan ayollar haqida ga- pira boshlabdi: «Ayollar kirlarini oldin bu issiq buloqda yuvishadi. Ke yin yonidagi sovuq buloq- da chayishadi». Sayyohlar bu holatni ko‘rib: «Bu qishloq ayollariga maza ekan. Tabiat qo‘ynida yashashadi, uning us ga kirlarini yuvish uchun ham tabiiy sharoitlar bor», deb havas qilishibdi. – Sizlar havas qilayotgan holatga bu ayollar shukr qilmaydilar, – deb so‘zida davom e bdi tarjimon, – ular har kir yuvganlarida: «Muzdek va qaynoq buloqni bergan Xudo, sovun ham ber- maydimi?» deb nolishadi. Hayo ngizni salbiy fi krlar bilan to‘ldirsangiz,
imkoniyatlar va ne’matlarga ham noshukrchilik
bilan qaraysiz. O‘zingizda bor narsalarni ko‘ra
olmaysiz. Bu o‘z-o‘zidan baxtsizligingizga sabab
bo‘ladi. Hayot sizning qaysi tomondan qarashin-
gizga qarab o‘zgaradi. Turmushingizdagi o‘zgarish
sizning hayotga qarashingizga bog‘liq. Tashqariga
84
S
X ‘
qarab hayotni nopok deb aytgan odamlarning
aslida derazalarini chang bosgan bo‘ladi.
Bir odam shifokorga murojaat qilib: «Ayolim- ning eshi sh qobiliya pasaygan. Faqat o‘zi buni hech tan olgisi kelmayap . Nima qilsam bo‘la- di?» deb so‘rabdi. Shifokor javob beribdi: «Eshi- sh qobiliya ning qay darajada og‘irlashganini bilish uchun, boshqa tarafga qarayotganida av- val besh metr naridan turib gapirib ko‘ring. Agar eshitmasa ikki metrdan, yana eshitmasa yarim metrlik masofaga yaqinlashib gapirib ko‘ring. Ke- yin na jani menga aytarsiz», debdi. Eri uyiga qay bdi. Qarasa, ayoli qozon kavlash bilan band. Shifokor aytgandek besh metrdan tu- rib gapiribdi: – Onasi, bugun nima ovqat? Javob yo‘q. Ikki metr berida turib: – Onasi, bugun nima ovqat? Yana jimlik. Bir qadam yaqin turib: – Onasi, bugun nima ovqat? Ayol orqasiga o‘girilib, eriga qarab: – Qayta-qayta palov deb turibman-ku, eshit- madizmi? – debdi. Hayotda o‘z kamchiliklaringizni ko‘rmaslik,
ko‘rishga harakat qilmaslik har noxush holatda
85
Q
boshqalarni ayblashingizga sabab bo‘ladi. Na ja-
da, xatolaringiz ham, noxushliklar ham ko‘paya-
veradi. O‘z nuqsonlaringizni qidirish, ko‘rish,
tuza sh esa sizni komillikka yetkazadi va hayo-
ngizni mazmunli qiladi. Boshqalarning mingta
aybini ko‘rib, ayblash sizga biror foyda bermaydi.
O‘zingizdagi bi a kamchiligingizni ko‘rish, sizni
qadrli inson qiladi.
Bir xonadonda qaynona va kelin orasida doim kelishmovchilik bo‘larkan. Nizolar shu darajaga boribdiki, oxiri bir kuni kelin giyohlar sotuvchi qa- rindoshiga borib dardini ay bdi. «Uni faqat o‘ldi- rib qutulishim mumkin. Il mos, menga yordam bering», debdi. Yoshi ulug‘ sotuvchi unga bir hovuch kukun berib: «Bu bir oyda sekin ta’sir qiladigan zahar. Buni har kuni qaynonangning ovqa ga oz-ozdan aralash rib ber. Lekin doim chiroyli muomala qil, tabassum bilan gaplash, murosali bo‘lgin. Shun- da u zaharlayotganingdan shubhalanmaydi», debdi. Kelin qaynonasidan shunchalik bezgan ekan- ki, sotuvchi aytganidek qilibdi. Qaynonasining har taomiga o‘sha kukundan qo‘shar va shirin muomala qilar ekan. Oradan bir necha kun o‘ b kelin yana o‘sha giyohlar sotuvchi qarindoshiga borib: «Bergan zaharingizni ta’sirini kesuvchi bi-
86
S
X ‘
ror dori bering, il mos», debdi. Sotuvchi sababini so‘ragan ekan, ayol unga javoban: «Zaharlayot- ganimni sezmasin deb qaynonamga doim yax- shi muomalada bo‘ldim. Hozir qaynonamning menga nisbatan munosabatlari o‘zgarib xuddi mehribon onamdek bo‘lib qoldilar. Endi u kishini o‘lishlarini xohlamayman», debdi. Sotuvchi ayol chiroyli tabassum qilib, «Senga bergan kukunim aslida oddiygina tuz edi. Shu bir hovuch tuz bu- gungacha qanchadan-qancha odamlarning ora- sini tuzatdi-ya», debdi. O‘z xato va kamchiliklarimizga qaramay, bosh-
qalarning aybi bilan band bo‘lganimiz uchun
fe’limiz tor, ko‘nglimiz qa q bo‘lib ketmayap-
mi? Ikir-chikir arzimas tashvishlar bilan hayo-
mizni loyqalatmayapmizmi?
O‘tgan yilning ilk kuz oylarida 25 yosh-
li bir shoira qiz bilan tanishib qoldim. Umurtqa
pog‘onasi bolaligida shi-
kastlanib,
shifoxonada
davolanish uchun Anqa-
raga kelgan ekan. Mendan
O‘zbekistonda asarlari se-
vib o‘qilayotgan bir turk
yozuvchisini
topishimni
il mos qildi. O‘sha yo-
Ko‘rish qobiliya bo‘lgan, lekin hayot- ga ijobiy ko‘z bilan qa- ray olmagan insondan so‘qirroq odam yo‘q.