Qadriyatlar falsafasi


Qadriyatlarning amal qilish doirasiga ko`ra turlari



Yüklə 1,1 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə29/90
tarix04.12.2022
ölçüsü1,1 Mb.
#72193
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   90
12.Аксиология маъруза 2014

Qadriyatlarning amal qilish doirasiga ko`ra turlari. 
Milliy qadriyatlar murakkab ijtimoiy-ruhiy xodisa bo`lib, u millatning tili, 
madaniyati, tarixi, urf-odatlari, an`analarini, jamiki moddiy va ma`naviy boyliklarini
iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy hayotining barcha tomonlarini qamrab oladi. Insonning 


qaysi millatga mansub ekanligi haqidagi tasavvuri faqat g`oyagina emas, balki tuyg`u 
hamdir. Bu tuyg`u kishida millatning tarixi, ruxiyati, xozirgi xolati va hususiyatini, 
xis qilish shaklida mujassamlashgan bo`ladi. Insonda milliy ong va g`urur bo`lmasa u 
o`zining qaysi millatga mansub ekanligini his etmasa, uning milliy qadriyatlarini 
anglashi tasavvur qilish qiyin. Toki millatlar, milliy mafkuralar mavjud ekan, milliy 
munosabatlar ham, milliy his tuyg`ular ham, milliy qadiriyatlar ham saqlanib 
qolaveradi. Millatni milliy qadiriyatlaridan mahrum qilish tarih va insoniyat 
oldididagi eng katta jinoyatdir. Har bir ruhan sog`lom kishida o`z qadr-qimmatini 
saqlash, o`zini hurmat qilish tuyg`usi mavjud. Har bir millatda ham huddi shu 
holatni ko`ramiz. Millatlarning o`z-o`zini anglash jarayoni takomilllashgan sari milliy 
manfatlar ham milliy qadriyatlar ham kuchayib, mustahkamlanib boraveradi. Milliy 
qadriyatlarning e`zozlanishi va kuchayib berishi zinhor milliy mahdudlikka, milliy 
xudbinlikka, manmanlikka olib kelmasligi kerak. SHuning uchun ham bu masalada 
xushyorlik, nazokat, insof, diyonat, bag`rikenglik, sahovat talab qilinadi. 
Milliy qadriyatlar har bir millatning mohiyatini, uning muayyan mustaqil 
ijtimoiy etnik birlik ekanini belgilovchi asosiy mezonlardan biridir. Millatning 
ruhiyati, tarixiy an`analari, ma`naviy extiyojiga mos kelmaydigan begona 
qadriyatlarni unga zo`rlab singdirish mumkin emas. Ayniqsa, boy tarixiy merosga 
ega bo`lgan xalqlar ma`naviy hayot borasidagi zo`ravonlikni ruhan qabul qilmaydilar. 
Xalqlarga yangi ma`naviy qadriyatlarni singdirish uchun avval ularga nisbatan 
extiyoj tug`dirmoqda. 
Mintaqaviy qadriyatlar iqtisodiyoti, madaniyati, tarixi, tili, dini, urf-odat va 
an`analari mushtarak bo`lgan xalqlar manfaatlariga xizmat qiladigan tabiiy va 
ijtimoiy xodisalar majmuasini tashkil etadi. Mintaqaviy qadriyatlarga misol sifatida 
O`rta Osiyo xududida istiqomat qiluvchi xalqlarga xos bo`lgan qadriyatlarni keltirish 
mumkin. Bir zaminda unib o`sgan xalqlarning tarixi, tili, madaniyati, dini, urf-odati 
va an`analarida juda ko`p umumiylik mavjud. Ular hamisha bir-birlariga og`a-ini, 
quda-anda bo`lib kelganlar. Qadimdan bir man`naviy-ruhiy iqlimdan nafas olib 
kelgan xalqlarimiz bugungi mas`uliyatli davrda aql, zakovat, shijoat, dunyoviy 
salohiyat va milliy g`urur talab etadigan bir pallada yana ham yaqinroq, yana ham 
mehr-oqibatliroq bo`lishlari lozimligini hayotning o`zi taqozo qilmoqda. 
Mintaqaviy qadriyatlar turkumiga O`rta Osiyoda yagona iqtisodiy xudud 
tashkil qilish. Orol muammolarini xal qilish, ekologik xavfsizlikni ta`minlash, 
mintaqa xalqlarini tibbiy va ijtimoiy jihatdan himoyalash, boy tarixiy, ma`naviy 
merosimizni avaylab asrash kabilar kiradi. 
Umuminsoniy qadriyatlar milliy va ma`naviy qadriyatlardan mazmuni 
jihatidan chuqur va keng bo`lib, umumbashariy ahamiyat kasb etadi. Umuminsoniy 
qadriyatlar barcha millatlar va xalqlarning maqsadi va intilishlariga muvofiq keladi. 
Ta`kidlash joizki, jahondagi birorta xalq va millat o`zidan boshqa xalq va 
millatlardan, umuman jahon tsivilizatsiyasidan mutlaqo ajralgan emas. Millatlar 
boshqa xalqlarning madaniy-ma`naviy yutuqlaridan foydalanmay turib rivojlana 
olmaydilar. SHu sababli barcha xalqlarning ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-ma`naviy 
rivojlanishi, tarixi bir-biri bilan chambarchas bog`lanib ketgan. 
Umuminsoniy qadriyatlar turkumiga insoniyat tsivilizatsiyasining taraqqiyoti 
bilan bog`liq bo`lgan umumbashariy muammolar kiradi. Ulardan eng asosiylari er 
yuzida ilm-fanni taraqqiy ettirish, tinchlikni saqlash, yadroviy qurollarning poygasini 


to`xtatish, xalqaro xavfsizlikni ta`minlash, turli kasalliklarning oldini olish, tabiatni 
muhofaza qilish, qashshoqlik va savodsizlikka barham berish, sanoat xom ashyosi, 
energiya manbalari va oziq-ovqat bilan ta`minlash, koinotni va jahon okeani 
resurslarini o`zlashtirish bilan bog`liq bo`lgan muammolar kiradi. 
Qadriyatlarning jahon taraqqiyoti, inson hayotiga ko`rsatadigan ta`siri nuqtai 
nazaridan progressiv va reaktsion qadriyatlarga ajratilishini ham esdan chiqarmaslik 
kerak. Jamiyatimizning iqtisodiyoti, madaniyati va ma`naviyatining ilgari qarab 
rivojlanishiga, ahloq-odob, milliy urf-odatlar negizlarida komil insonni tarbiyalashga
mustaqil respublikamizdan har tomonlama ravna- toptirib, jahon tsivilizatsiyasiga 
qo`shishga astoydil xizmat qiladigan qadriyatlar – bu progressiv qadriyatlarni tashkil 
etadi.Aksincha, mamlakatimiz oldida turgan ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy, 
ma`naviy muammolarni xal etishga to`sqinlik qiladigan xolislar reaktsion 
qadriyatlarga kiradi. Progressiv qadriyatlarning barchasi insonning farovon xayot 
kechirishini, erkin yashashi, ma`naviy ahloqiy kamol topishi uchun xizmat qiladigan 
vosita hisoblanadi. SHuning uchun ham ularni avaylab asrash, yuksaltirish inson 
shaxsiy hayotida ham, jamiyat taraqqiyotida ham katta ahamiyat kasb etadi. 

Yüklə 1,1 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   90




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin