Qadriyatlarni qaysi fan o’rganadi?

Substansiya g‘oyasi. Substansiya va substrat tushunchasi. Falsafa tarixida substansiyaga monistik, dualistik, plyuralistik yondashuvlar. Monizmning shakllari. Cubstansiyaning nazariy xususiyatlari va amaliy ahamiyati. Materiya tushunchasining vujudga kelishi. Materiya haqidagi tasavvurlar shakllanishining asosiy bosqichlari. Materiya oid konsepsiyalar tasnifi. Materiya masalasida dialektik fikrlashning zarurati. Obektning ontrologik modeli. Materiya kategoriyasining funksiyalari. Materiyaning umumiylik nuqtai nazariyadan tarifi. Materiyaning tashkil topish darajalari. Mikro-makro va megaolamning tavsifi. Mikroolamning xususiy jihatlari. Geotsentrik va nogeotsentrik moddiy tizimlar. Dunyoning birligi va rang barangligi. Dunyo birligining fundamental asoslari. Dunyoning yagonaligi va uning moddiyligi. Dunyoning yaxlitligi va rangbarangligi dialektikasi. Dunyo birligi haqidagi fan dalillari. Intensiv va ekstensiv cheksizlik. Relyativistik kosmologiyada olamning cheksizligi muammosi. Olamning kosmologik modellari. Kengayuvchi olam gipotezasi. I.Kantning kosmologik antinomiyalari va ularning hozirgi talqini. Olamning chekliligi va cheksizligi. Cheklilik va cheksizlikning ziddiyati. CHeklilik va harakatning o‘zaro nisbati. Potensial va aktual cheksizlik. Cheksizlik cheklilikning inkori sifatida. Cheksizlik cheklanmaganlik, nomuayyanlik va benihoyalik sifatida.

Borliq tuzilishida makon va vaqt dialektikasi

Falsafa tarixida makon va vaqtga turli munosabatlar tasnifi. Substansional va relyasion yondashuvlar, dinamik va statik konsepsiyalar. Makonning uch o‘lchovligi va ko‘p o‘lchovligi. Makon va vaqtning metrik va topologik xossalari. Vaqt tartibi va yo‘nalishi. Ijtimoiy vaqt. Tarix vaqti. Davrning ruhi va ijtimoiy vaqt uyg‘unligi. Ijtimoiy makon va uning o‘zgaruvchan xarakteri. Ijtimoiy makonda shaxsning roli. Hozirgi zamon madaiyatida vaqt va abadiylik muammosi. Mehnat vaqti va dam olish vaqti mutanosibligi.

Harakat borliqning yashash sharti.

O‘zgarishlarning umumiy xususiyati. Harakat va harakatsizlikning o‘zaro nisbati. Falsafa tarixida makon va vaqtning o‘zaro nisbati haqidagi tasavvurlar. Qadimgi falsafa harakat va sokinlik haqida. Geraklitning abadiy harakat va rivojlanish haqidagi g‘oyalari. Platon va Aristotelning harakat mavjudligiga oid qarashlari. N.Kuzanskiy harakatsiz markazning va harakatdagi hodisalarning mavjudligi haqida. So‘fizm moddiy obektlar o‘zgaruvchanligining sababi haqida. (Ibn Arabiy, G‘azzoliy). 19-asrgacha jismlarning mexanik o‘rin almashinuvini harakat deb tushunishning sababi. Harakat tiplari. Rivojlanish. Rivojlanishning asosiy va ikkinchi darajali yo‘nalishlari. Hozirgi zamon falsafasida harakat tushunchasi. Harakat shakllarining umumiy tavsifi haqidagi qarashlar evolyusiyasi. Harakat shakllarining tasnifi. Harakat shakllarining nisbiy mustaqilligi. Materiya harakatining asosiy, xususiy va kompleks shakllari. Harakatning geologik shakli. Harakatning texnik, kibernetik, informatsion shakllari. Materiya harakat shakllarini tasniflash tamoyillari va ularning o‘zaro aloqasi.