Qamusi TÜRKİ ŞƏMSƏDDİn sami etimolojiK İŞ aparan həSƏNBƏy hadi 2008 TƏBRİZ

mamız məhmiz < momuz.

man 1. məngəlli. pis. iradlı. ayıblı. 2. ağı. eyb.
- manlı iş: iradlı iş.
- man yaşlıq qoy_ka: dört yaşını keçən qoyun (yalnız qoyun için).

mançu_ka sənətçiyə verilən yarlıq.

manda dombay: suv sığırı_ka. sıqır.

mandıra bandıra. qutra. qotra. bağuq. bağus. bağuş. çitəş. çiqtəş. ayrılmış bölük.

mangır manqur. paxır para.

manğa bana.

manqur mangır. paxır para.

maraq 1. ələqə. əlaqə. ilişik. münasibət. 2. eşq. 3. istək, ələqə, eşq yeri. sevimli. istəkli. 4. üzüntü. əndişə.
- maraqla, diqqətlə sezmək: qulaq olmaq: göz qulaq olmaq.
- qara maraq: quruntu. malixulya.

maraqlanmaq dənğləmək. dəhləmək. diqqət edmək.

maraqlı 1. ələqəli. əlaqəli. ilişikli. münasibətli. 2. eşqli. 3. ömür. şux. şən. şatır. istəkli. qərib. - çox ömür birisidir. - ömür kişi. 4. üzüntülü. əndişəli. bəlgəli. damqalı. imli. - üzüntülü kişi.

marışıq - qarışıq marışıq: qarşıq murşuq: qarş murş. qarma qarş. müşəvvəş. çox pıtlaş.

marya dişi qoyun.

masa miz. tərəpzə. dərəpsə. üzərinə təpsi kimi yeməklər, qoşular düzülüb dərilən taxda.

maşa ( m <> b ) başa. odu başqasını ucu ilə tutmaq çatallı ayqıt.
- maşa ilə tutmaq: çox çəkinmək, iğrənmək.
- maşalı: əli otlu. qavqaçı.

mat 1. bitə. şaşa. heyran. pozlu. donuq. tumuq boyalı. 2. (boya). Kas boya. şavsız. bulaşιq. veyran. unqundal_8.
- mat qalmaq: özünü itirib, baysınmaq, düşünmək, qıraqdan ayrınmaq.- o ağır görnüş önündə bir az daldı.
- mat qalmış: heyrətli. turğun. durğun. şaşaq.- durğun adam. - durqun ürəkli.

maydalamaq ufalamaq. avqamq. oğqamaq. oğmaq.

mayıl_ka mağıl. 1. olqun. sulanmış nərsə. 2. işində, duyqusunda, durumunda artığına irəliləmiş. ölçüsün aşmış kişi. qudurmuş. əzilən kişi. əzik kişi. - çox mağıl adamdı. - mağıl ba, gör görməmişdin.

mayna yoxlaş. yoxlayış.

meşə (< bükşə). tıqmas (< tıqmaq). cəngəl.

meydan avlu. avlı. avul. cövlanqah. çaplanqa. alan. ortal. orta. alay. ortalıq. aralıq.
- meydana qoymaq: ortalamaq. aralamaq. - pullarımızı ortaladıq.

meyxuş alaqıncır.

məcani bələş.

məccani müft. yuf. badi hava. - yufa gedmək. - yufa almaq. - yufdan qazanmaq. - yufuna vermək.

məcə ək. şərti göstərən ək. - görməcə. nərsəni görüb baxmaqla edmək. görmək şərti ilə. - görməcə alış veriş.

məhmiz < momuz. mamız.

məkə mısır buğdası. dənələri bitişik olan soba kök. qoçan. - dənəsin yedi, qoçanın yaxdı.
- qoçan dəfdəri: ana dəfdər. kötük.
- qoçan kimi sərt, donmuş. - soyuqdan barmaqlarım qoçan kimidir.
- qoçanı ilə birlikdə olan məkə: qoqoruz.

məkkə_ka çin'dən qətirilən bir çeşit mürəkkəb. türk yazısı bununla yazılır.

məmə - köpək məməsi: köpək əmciyi: qoltuq altında çıxan çiban.
- qız məməsi: şaftalı ( bir çeşit). ağac qavını.

mən mən_təbriz. mi. - şer mi xət oyunu: yazımı toğra oyunu. şer mən xət oyunu.
- məncə: mənə görə. mənə qalsa.

məncənaq balkan.

məndiri_ka gəlin ilə qüveyin başlarına, gecələyin, saçı saçmaq üçün toplanılan yer.

məngəfə bəngəfə. qalın qafa. dana baş.

məngəlli man. pis. iradlı. ayıblı. - manlı iş: pis iş.

mənğliq xallı. bənli. bənəkli.

mənlik özlük. qurur.

mənmən özsevərlik. xodpəsəndlik.

məntəşə bantaqa. bantaşa.

mərə bərə. mirə. mürə. vərə. əbə. hey. əyə. yansıma sözlər. - mərə demədimmi. - mərə qardaş.

məşiç - məşiç üzüm_ka: qara üzüm.

mətsiz kələkçi. kələksi. qəhbə oğlu.

məziqə qısıq. sıqıq. qısılmış. sıxılmış.

mi mən_təbriz. - şer mi xət oyunu: yazımı toğra oyunu. şer mən xət oyunu.

mıxtövlə qazıq. ucu qazılmış, yonulmuş, sivrilənmiş qalın odun, dəmir. - qazığ qaqmaq. - qazığa bağlamaq.

mil bəlik. - yapılarda işlənən dəmir, çəlik mil, lama: gürşad. quşaq. qurşaq. - yapını gürşadlamaq, gürşadlamaq, quşaqlamaq.

milçək qara sinək. - milçək qoğan: sinğəklik. sinəklik. pürüslü olub, sinək, milçək qoğmaq üçün yelpik. milçək qoğan.

min - duq min: neçə min.
- min dərədən su gətirmək: min bir mahana gətirmək.
- min can ilə: tam istəklə. tam arzu ilə.
- min göz oti: mahmudə. seqmonya.

mıncıq buncuq. boncuq. (böcək qabuğu). vıcıq. gözlük. göz dəğməsin diyə cocuğların taxlarına (börkləinə), qollarına taxılan mıncıq.
- mıncıqla oynalınır bir oyun: toqurçın.

mindətü_ka ipək paltar.

mindirmək (saatı) iləri sürmək, qabağa çəkmək.

minək binək. - binək daşı: minək daşı: pilləkan, qapı yanlarında, heyvana minmədə basamaq yerini tutmaq üzrə qoyulmuş daş.

mingil yüngül. yengil. rahat. huzur. rofah.

mingişmaq bingişmaq. birbirinə minmək. irticam edmək.

minğditmək dittirmək.

minği_ka beyin.

mınğuy_ka kağıt yapıştırılan bir çeşit xəmir.

minici binici. sürücü. sürən.

minicilik binicilik. sürücülük çıxarı, farasatı.

miniş biniş. rəsmi paltar. vəkillərin, alimlərin çıxışda gedikləri paltar.

min_ka bən. mən.

minqir minğir. çox külliyetli.

minmək - birbirinə minmək: bingişmaq. mingişmaq. irticam edmək.

minmək binmək. bir üz, hal, qılığ, surət almaq. bir yol tapmaq.
- iş inada mindi.
- dalına minmək: zorlamaq. alt edmək. müsəllət olmaq.
- küplərə minmək: çox qızmaq.

mır - mır mır edmək: mırıldanmaq.

mirə mürə. vərə. bərə. mərə. əbə. hey. əyə. yansıma sözlər. - mirə demədimmi. - mirə qardaş.

mırıldamaq xım xım edmək. söyləmək. gənizdən söyləmək:

mırıldanmaq somurdanmaq. xomurdanmaq. söylənmək. deyinmək.

mırıldanmaq mır mır edmək. söylənmək. söğlənmək. deyinmək. öz özünə şikayətlənmək.

misilsiz əşsiz. taysız.

misqal - misqal qamışı: sıravarı birbirinə bitişik, düzgün nərsələr.

misvak < savak (savmaq). savan, soyan arıdan.

mıtçıl dəbəh. əğləncə. alayçı. məsqərə.

mızi qışmır. taxılıb incidən. - qışmır kişi.

mızılıq qışmırlıq. - qışmırlıq bəsdi daha.

mızmızlanmaq ənğrəşmək. canı sıxılmaq. inləmək.

mızraq uzun mızraq (bizraq. bizqar) qarğı. qazğı. neyzə.

momuz > məhmiz. mamız.

moşt müşt (yumruq). <> muş. {tutuşdur. - türkcədə "muş: pişik" - sanskiritdə " muş: siçan". - latincədə " mous: siçan".)

mörikmək ayaqlarını toparlayıb təkmə atmaq.

muquzqaq bal arısına bənzəyən bir sinək.

mun xəstəlik. iğ. qəm. kəmkə. kefsizlik. toqa. iç ağırlığı.
- mun kişi_ka: yürəği dölək. qönlü sələk adam.

muncuq təcmi. buncuq. yumuc. yumquc. boğuncuq.

munduz yorqa at_ka.

munğuzgək buynuzqək. pinə. çalışma üzündən əldə çıxan qatılıq.

murş - qarş murş: qarma qarş: çox pıtlaş. qarşıq. qarışıq. müşəvvəş.

murşıq - qarşıq murşuq: qarışıq marışıq: qarş murş. qarma qarş. müşəvvəş. çox pıtlaş.

musavi busan. əş. bərabər.

muşmula döngəl. əzgildən böyük beş bıyıqdan kiçim yemiş.

mut qut. bəxt. iqbal. səadət. tale'.

mutlı butlı. gücli. quvvəli.

mutluluq güvənc. sevinc. onqluq. dola. kef. neşə. ləzzət.

mün_ka bün, mündərü ipəklə süslənmiş gəlin odası.

mürə mirə. vərə. bərə. mərə. əbə. hey. əyə. yansıma sözlər. - mürə demədimmi. - mürə qardaş.

müşgül işgil. güclük. bur. bor. çətinlik. düğün. məsələ. pıroblem.
- işlərimiz işgilə düşdü.

müşgülləşmək işgilləşmək. çatallaşmaq. budaqlanmaq. qollanmaq. dallanmaq. pürüzlənmək. bürküşmək. - iş budaqlandı.

müşgülpəsənd tetiz.

naçar₉ 1. pis. kötü. - çox naçara düşdük. - naçara düşən çara arar. 2. pozuq. xərab. - naçar mal.

naxış bəzək. bəyzək. bədzək. nəqşə. sırma. rəsm.
- sırmalı parça.
- çuxurlayaraq yazmaq, naxış salmaq: qazımaq. oymaq. - mənim çəkilimi daşlara qaz. - ürəyə qazılmış duyğular.

naxış oyma. oymaq.

naxışlanmaq bəzənmək. bəzəlmək. süsləmək.

naxışlı oymalı.qazıq. tikməkə. rəsmli. nəqşəli. sırmalı. - sırmalı parça.- qazıq parça. - qazıq çatı, duvar.

naqqışlı gedmək səkmək. bir qıç üzrə sıçrayıb atlamaq.

nal - nal tökən: daşlıq yoxuş yer.
- nalsız, yalın ayaq: ulduq.

nan < nənğ. ne'mət. mal. - nan o şərab: su ətmək. süc çörək (süc: süci: şərab). (müsəlmanlıqda " süc çörək" (süc: süci: şərab) "nan o şərab" yerinə "su ətmək" deyilir).
- nan o şərab: su ətmək. süc çörək (süc: süci: şərab). (müsəlmanlıqda " süc çörək" (süc: süci: şərab) "nan o şərab" yerinə "su ətmək" deyilir).

narın - narın yapılı. # çox enli olub yalpası az gəmi: töşəkli. döşəkli.

nasıl nə əlük. nə elük. nələk. nəlük. necə. nətək.

naz girişmə. qırışma. qır vermə (< qırılmaq. burulmaq). buruqma. işvə. qəmzə. qaş göz ilə oynanma. qılıncka. qılın_ka.

nazlanma qırlma.

nazlanmaq təpsəmək. qırıtmaq. qıvırmaq. oynamaq. qırcanmaq. - qıvıra qıvıra oynamaq.

nazlı qılnıc. qılıncka. qırcan. oxşağ. oxşağuka. qırtıq. qırlı. qıvraq.- qıvraq qız.

necə nə əlük. nə elük. nələk. nəlük. nətək. nasıl.

necəsən nətəhərsən. nətəksən.

netəsiz osal_mus. kötü. fəna. işə yaramaz. dəğərsiz.

neyzə qarğı. süngi. mızraq. sapqın. saplayaraq, taxaraq böyük balığları avlamaq üçün neyzə. "zıbqın" da deyili.

nə

nə nən. nənğ. tan. dan. tənq. dənğ. şey.
- nə gözəl!: tubba. afərin .
- nə gözəl: xariqa. fovquladə.
- nə gərək: nərək: nə gərəkkə.
- nə qədər: nəməkə. nicə. necə. neçəka. kaç.
- nə olursa: ras gələ. olur olmaz. dəğmə. kim olursa.
- nə təhərsən: nətəksən. necəsən.
- nə tək: nə əlük. nə elük. nələk. nəlük. necə. nasıl.
- nətəksən: nətəhərsən. necəsən.
- nəcür: nasıl. nə əlük. nə elük. nələk. nəlük. necə. nətək.
- nədən vermək: kəndinə qarşı, davranışa nədən vermək. nərsəni, kimsəni özünə kəndi özünə quşqutmaq. qaşınmaq. - dayaq yemək üçün qaşınır.

nəxşə kələk. tuzaq. duzaq ( tutsaq < tutmaq). - o bir duzaqdır. - bu duzaq kişidən uzaq ol. - nəxşə çəkmək: taslamaq. tərh tökmək.

nəqş iş. tas. tası. biçim.

nəlbəki tabaq. - ayaq tabaq: fincan nəlbəki.

nələk nasıl. nə əlük. nə elük. nəlük. necə. nətək.

nəlük nə əlük. nə elük. nələk. necə. nətək. nasıl.

nəma sıman. bənzək əki. - yalansıman. - meymunsıman: adanəma. - alansıman: meydan kimi.

nəmov bitiş. yetiş. böyüş.

nən nənğ. nə. tan. dan. tənq. dənğ. şey.

nəndəy hansı. kay. kaysı. kandak. hanqqı.

nənə ana. - xanım nənə: 1. böyük nənə. 2. qayın ana.

nənğ nən. nə. tan. dan. tənq. dənğ. şey.

nənni ninni. 1. cocuqları yatıtmaq üçün sözlərin sonuna gələn sözcük. - uyusun oğlum ninni. - yatar balam ninni. 2. laylay. cocuqları yatıtmaq üçün deyilən qoşu, söz. - nənni söyləmək. - bu gözəl, yumşaq çalğı, nənni yerini tutabilər.

nərdə qəfəs. qorxuluq.

nərdivan - nərdiban tarabuzanı: qısa qalın barmağlıqlar. -- tarabuzan babası: bu barmaqlığları birgə tutan iki yan dirək, çubuq.
- ip nərdivan: urçın. örçin.
- qırx nərdüvan: dik yoxuş olan yer.
- nərdüvan köpəştəsi: nərdivanın barmaqlıqlarının yanında olan uzun, enli ağac.

nəsim əsinkə. əsinti. yılıq. yelik. yelək. rüzqâr< üzgər.

nəsnə maddə.

nigəran <> nagüman < anğman: anlamaz, qanılmaz durumda olmaq.

nıq ıq. ıqıl. nıq nıq. sıxıntı altında olaraq çıxarılan səs. - ıq ıq yapmaq: nıqqıldamaq.

nıqqıldamaq ıq ıq yapmaq. ıqınmaq. higgildəmək. sıxılıb kəhildəmək.

nıqqıltı ıqıntı. sıxılıb, zorda qalıb nıqqıldamaq.

nin - toyuq nini: qütəs. kütəs. küməs.

ninni nənni. 1. cocuqları yatıtmaq üçün sözlərin sonuna gələn sözcük. - uyusun oğlum ninni. - yatar balam ninni. 2. laylay. cocuqları yatıtmaq üçün deyilən qoşu, söz. - nənni söyləmək. - bu gözəl, yumşaq çalğı, nənni yerini tutabilər.

nisgil qiptə. həsrət.

noğay moğul ellərindən.

noxda cilov. yalav.ip. yular.

noxtalamaq oyanlamaq. üyənləmək. cilovlamaq.

noxud - yaban noxudu: duzlı ot.

novdan oluq. üstü açıq borı. yağmır suyun yığmaq üçün damın çevrəsində açılan oyuq. tamar. damar. şıratan. şırşır.

nökər yanluq. yalnuq. - nökər sifət: qulsıqa.

o ol. 1. "o" uzağı göstərir. "şu" ortalığı göstərir. "bu" yaxını göstərir. 2. həmən. - genə o kişidi. - o gün gəldi. 3. sayqı, vurqu simgəsi olaraq, adlara artırılır. - ol tanrı üçün. - ol ilkin günün çıxmaz ürəkdən odları. - ol böyüklər böyüğü. 3. çağı göstərir. - ol anda. - ol səfər. - o vaxt. 4. yer göstərici simgə. - oyan. - oyana. - o tərəfə. - o qədər. - o bu, şu bu: ötəki bərki. - o kimi: öylə. o misilli ( o kimi işlərdə tələsmək gərək deyir). - o yolda: ö cür. öylə.

ob (op. yob. yop. ab. ap) çoxluğu göstərən sözlər.

oba ev. qapalı yer. {# ova: açıqlıq. meydan}. obaq. öbək. öpək. yığın. top. bölük. - el öbək öbək (obaq obaq. oba oba) oturmuşlar. - evləri var oba oba (öbək öbək.öpək öpək). - köç oba: kəcavə. hüdci.

obaq oba. öbək. öpək. yığın. top. bölük. - el öbək öbək (obaq obaq. oba oba) oturmuşlar. - evləri var oba oba (öbək öbək.öpək öpək).

obarq barq. dudman. xandan. - obarqlı: evli.

obarqlanmaq barqlanmaq. evlənmək.

obruq oyuq, çuxur, alçaq. isik. iysik. çuxurlu. çuxurluq. engəbəli yer. - obruq tarla.

obur abur. əkələ. qarınpa. qarımpa. doymaz.- abur obur: obur çobur. - abur çopurun biridi bu gədə.

oburluğ kor boğazlıq. qarımpalıq.

oca uca. göütün üstündəki uclu olan sümük. quyruq soxumu.

ocaqçı 1. occaq. qul oğlu. qonazad. xanəzad. 2. ocaq arıtlayan. 3. qazan xan. xanidan başı.

ocaqçılıq ocaq arıtlamaq.

ocaq 1. kanun. - pozuq ocağı: fəsad kanunu. 2. oğcaq. oycaq. ocaq. oyuq yer. baca. durba. yol. - ildə bir kərə ocaqları arıtlanmalıdır. - su ocaqları tutulmuş. 3. kürə. soba. 4. quyu. çuxur. mə'dən. nərsənin bol olduğu yer. - gəc ocağı. - dəmir ocağı. 5. evlək. kərdi. - sozu ocağı. - badımcan ocağı. 6. odu sönməz ev, elçilik. böyük xanidan. - ocağa düşmək₁: ocaq düşmək: sığınmaq. yardım diləmək. 7. sərmaya. 8. komat. kanun. - hançı komata bağlıdır. 9. qazan. xanidan. - hamam ocağı: tuşqan. tutuşqan. odluq. tulambar. tün.
- ocaq dayısı: bir dayrənin, idarənin başı. - daş ocağı: daş kanı: daş mə'dəni: yapıda, başqalında işlənən daşın çıxarılan yeri, kanı. - ocağa qonmuş qalın his: qurum. - ocaq qurumu. - evi qurum basmış. - qurum boya.
- saya ocağı: sayıçılar heytəti.
- ocağın sobanın, peçin buru başı: qoğan. qovan. - külək vurub peçin qoğanın salıb.
- ocağın, sobanın, peçin borusunun təpəsinə qondurulub, yelin əsdiyi yönlə fırlanıb, tüstünü dışarı sorub, içəridə düdməyi önlüyən arac: qoğan. qovan. - külək vurub peçin qoğanın salıb.

ocaqlıq 1. kökəş. nərsənin təməli, təməl dirəyi. duraq. - ocaqlıq dəmir: can qurtaran dəmir. 2. malikanə. tərkəlik. sovğalıq. mirasa buraxılmış nərsə.

occaq ocaqçı. qul oğlu. qonazad. xanəzad.

ocmanlıq yavlıq. cavlıq. düşmanlıq.

ohamlıq şaşqınlıq. sanğılıq. budalalıq. vurğunluq. vırğınlıq. sərsəmlik.

oxşağ oxşağu_ka. nazlı. qılnıc. qılıncka. qırcan.

oxşağuka oxşağ. nazlı. qılnıc. qılıncka. qırcan.

oxşatan 1. bənztən. yanıtan. təmsilçi. təqlid edən. müqəllid. - bu işləri bənzətən varmı. - bu sözləri bənzətən. 2. aktiyor. hünərpişə.

oq <> oğ <> uğ <> yol. çat. çar. çarp. çart (çapr).
- araba iqi: araba oxu. - sapan iqi: sapan oxu.
- iqi daşı: dəğirmənin alt daşı.
- arabanın düz oxu: üzək. - ox yaydan çıxmaq: iş işdən keçmək.
- ox yemək: vurulmaq.
- ox qabı: ox qoburı. tərkəş. sağdaq. sadaq. tərkəş.
- böyük ox quburi, qabı: gədəlic. böyük sadaq.
- oxlu kirpi: tikənləri ox kimi uzanan kirpi.
- oxu yayın kirişnə taxıb qurmaq: yay qurmaq. gəzləmək.
- təmrənsiz ox: ulun . - ulunluq ər: təmrənsiz. oqları yələksiz kişi.
- oxu bərk atmaq üçün yaya keçirlən ağac. atabək. (< ata + bərk: bərk ata).
- təmrəni yumru, düğməli olan ox çeşiti: toxmar. tuqmar.

oqa oka. öğə. anğ. sanı. zehn. zəka. xatir. hafizə.

oqalamaq oğalamaq. əlləyib oğmaq, oğsalamaq. - bağı oğalamaq: kütükləri oğsalayıb, qabıqların düşürmək.

oqalmaq oğalmaq. tərinqüqlənmək. dərinlənmək.

oqan oğan. 1. ovan. ovğan. avqan. gəbə. yüklü (inək). 2. tüm yaratların simgəsi olan tanrı. { <> oğın_latin > oqyanus). 3. qatır > qadir. güclü.

oqarsız oxarsız. pis. acı. iti. yaxşıqsız. qaba. sərt. - acı söz.

oqat onqat. iyi. uyar. münasib.

oqcaq oğcaq. oycaq. ocaq. oyuq yer. baca. yol. durba. - ildə bir kərə ocaqları arıtlanmalıdır.

oqəh oxəh. oxxəh. bəh bəh. afərin. - oxəh oxəh afərin afərin!.

oqqamaq oğqamaq. avqamq. oğmaq. ufalamaq.

oqqəh oxxəh. oxəh. bəh bəh. afərin. - oxəh oxəh afərin afərin!.

oqlaq oğlaq. geçi balası.

oqlamaq oğlamaq > ulamaq. ağları bicləmək. ağacların biclərin qırmaq.

oqlan - iç oğlanı: yetişməmiş, qadınlarla oturub duran uşaq. hərəm oğlanı. - qız oğlan: qızıl qız. bakirə oğlan. - qapı oğlanı: elçilikdə dilmanc yardımcısı.
- qapı oğlanı: rəsmi dayrələr arası, bu dayrələr içində, aralıq qulluqcusu.
- qoca oğlan: ayı.
- qara oğlan: çingənə.

oqlatlıq oğlatlıq. oğlut. oğulluq. ovlatlıq.

oqlu - it oğlu: köpəkoğlu. kopoyoğlu₂. hin oğlu.

oqlu - qardaş oğlu: yeğən.- o mənim yegənimdir.

oqlut oğlut. oğulluq. oğlatlıq.

oqma oğma. tələk. dələk. oğuşturma.

oqmaq oğmaq. 1. oğramaq. avrımaq. avqamq. oğqamaq. ufalamaq.qıvırmaq. qıyı vermək. çarpmaq. 2. dırnaqsı, sərt nərsə ilə bir yeri oğmaq. qaşınmaq. qazımaq. qaşımaq. qıraşmaq. qıraşlamaq. aşındırmaq. oymaq. qıcıtmaq. sürtmək.
- qaşınmaq ötür dırnaqın uzat. - uyuz kimi, durmadan qaşınır.
- çox oğmaq: qulunc qırmaq.