Qaraqalpaq til bilimi
I.3. “Xalqabad” shıǵarmasında soraw gáplerdiń qollanılıwı
Yüklə 50,46 Kb.
|
|
I.3. “Xalqabad” shıǵarmasında soraw gáplerdiń qollanılıwı
Mazmunı boyınsha sorawlı máni bildiretuǵın gáplerge soraw gáp delinedi. Sóylewshi ózi bilmegen nárselerin, is-háreket, waqıyalardı sorap biliw maqsetinde soraw gáplerdi qollanadı. Soraw gáptiń sorawlı máni bildiretuǵın bólegi basqa bóleklerge qaraǵanda kóterińki aytıladı. Jazıwda soraw gáptiń keynine soraw belgisi qoyıladı. Máselen: - Qılmasam she, qılmasam ne qılasız? Soraw gáplerdiń mánisi tómendegi grammatikalıq qurallar arqalı bildiriledi: Kim?, ne?, qanday?, qaysı?, neshe?, qansha?, qalay?, nege?, ne ózi?, ne ushın? hám t.b soraw almasıqlar beriledi. Mısallar: Sayımbet ne dedi eken? –Himm Jalǵas, bul ne, balam?- dedi ashıwlı. May esabınan tapsırayıq-shı, separatordı fermaǵa beredi, bizge nege bermeydi? – Biziń dúkandı bir kórip shıqsaq qáytedi? –Sen nege qobaljıysań? –Bul ne gáp, Mádiyar? – Ótken jılǵı salı plandı ne qıldı? – Paxtańda kim qaldı? – Qılmısı bolmasa neni moyınlatadı? – Túsinbey turman, inim, ne dep otırsań óziń, aktı ne? –ma/-me, -ba/-be, -pa/-pe, -she soraw hám ǵoy anıqlaw janapayları arqalı bildiriledi. Mısallar: – Bul gápti qoyayıq, basqa gáp bar ma? – Kooperativ degen sol ma? – Soǵan úylenip qoyǵannan aman ba?- dedi Áwez. – Shamalastı ma?- dep sorap qaldı baslıq ireti kelgen soń. – Quyrıqtı bazardan izleymeken?- dep tańlandı baslıq. – Onda badıyaǵa salıp ákep bereyin be? - Usılardı Stalinge jazsam jazıqlı bolarman ba? – Men aynadan ózimdi kórdim be? – Qaydaǵını tawasız, endi bir kútpegenimiz cigan ba edi? – Bir nárseden, mıltıq deyin be, pıshaq deyin be, qattı qorqqansız, durıs pa? Soraw intonaciyası arqalı bildiriledi: Mısallar: – Jıǵılǵannan aman shıǵar ya áytewir? – Shay-payǵa qaramaǵan ekensiz-dá? – Qorqsam qáyteyin, suwshı balası siltey almas ya? Soraw gápler juwap talap etiw yaki etpewine baylanıslı 2 ge bólinedi: Yüklə 50,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|