chalg'itmasligi kerak. Buning uchun o'qituvchi har bir darsga tayyorlanish
jarayonida ma'nosi tushuntirilishi lozim boʻlgan so'zlarni, uni
tushuntirishning eng qulay usullarini va darsning qaysi o'rnida
tushuntirishni belgilab oladi.
Metodikada so'zlarni tushuntirishning quyidagi usullaridan foydalaniladi:
1. So'zni kontekst asosida tushuntirish. Bunda o'quvchilar
tushunmaydigan so'z ularga tushunarli so'zlar qo'llangan gap (yoki matn)
yordamida tushuntiriladi;
2. So'z ma'nosini lug'atdan va o'qish kitoblarida matn ostida berilgan
izohdan foydalanib tushuntirish. Bunda o'quvchilarni izohdan mustaqil
foydalanib, so'z ma'nosini mustaqil tushunib olishga o'rgatish muhim
ahamiyatga ega;
3. So'z ma'nosini shu so'zning ma'nodoshi yordamida tushuntirish.
Masalan, sabo - shabada, mudofaa himoya, sozanda musiqachi,diyor
vatan, inshoot- bino, samo osmon kabi. So'zni sinonim tanlash bilan
tushuntirganda, shuso'zning stilistik (uslubiy) ahamiyatini ham ko'rsatish
zarur;
4. Tanish bo'lmagan so'z bilan ifodalangan tushunchani tanish bo'lgan
so'z bilan ifodalangan tushunchaga (uning antonimiga) taqqoslash orqali
tushuntirish. Masalan, ishchan tushunchasini clangasa tushunchasiga,
rostgo'y so'zini yolg'onchi soʻziga taqqoslab tushuntirish mumkin.
Koʻchma ma'noda ishlatilgan so'z va so'z birikmalari, tasviriy sitalar,
maqollar ham taqqoslash usulidan foydalanib tushuntiriladi;
5. So'zni o'ziga yaqin tushuncha boshqacha ifoda etish bilan tushuntirish.
Bunda tushuntiriladigan so'zning izohi qisqa va aniq bo'lishi kerak.
Masalan, o'zboshimchalik o'z xohishicha ish tutish, ishni o'zi
xohlaganicha bajarish;mutaxassis - biror hunar egasi; shunqor uzoq
Dostları ilə paylaş: |
