36
3.
Bo‘ronov Sardor
30
33.
Abdieva Gulruh
36
4.
Zoirov Bobur
34
34.
Shoyimova Zoira
39
5.
Choriev Shuhrat
39
35.
Rajabova Dilbar
37
6.
Rajabov Vohid
37
36.
Imomova Nasiba
34
7.
Rajabov Vahob
32
37.
Azizova Zulfiya
36
8.
Qudratov G‘iyos
31
38.
Bo‘ronova Yulduz
31
9.
G‘aniev Ilhom
32
39
Qudratova Mohinur
30
10.
Shodiev Ulug‘bek
33
40.
Sobirova Gulnoz
33
11.
Arslonov Murod
34
41.
Muzropova Dilafro‘z
34
12.
Qudratov Qilich
35
42.
Igamova Venera
39
13.
Turdiev Ural
37
43.
Xurramova Farog‘at
39
14.
Mulkanov Yaxshiboy
35
44.
Rajabova Sabohat
30
15.
Murodov Islom
31
45.
Ravshanova Oydin
32
16.
Tohirov Qobil
33
46.
Niyozova Dilrabo
34
17.
Choriev Xushnud
32
47.
Xujaqulova Matluba
35
18.
Jalilov Jasur
30
48.
Rahimova Matluba
39
19.
Yusupov Jasur
32
49.
Berdimurodova Sevar
34
20.
Oripov O‘ktam
33
50.
Norboboeva Muhabbat
33
21.
Isoqulov Zafar
36
51.
Eshturdieva Surayyo
31
22.
Sharipov Zarif
39
52.
Jumaeva Sayyora
33
23.
Siddiqov Yodgor
32
53.
Xamraeva Gulnora
34
24.
Ochilov O‘tkir
39
54.
Bozorova Sarvigul
34
25.
Samanov Bektemir
38
55.
Rashidova Saygul
35
26.
Umirov Akram
36
56.
Safarova Nilufar
36
27.
Primqulov Bekmurod
32
57.
Nazarova Dilso‘z
34
28.
Rahimov Samad
30
58.
Tog‘aeva Aziza
36
29.
Mannonov Sherzod
35
59. Tog‘aeva Holida
32
30.
Botirov Shermurod
36
60.
Turaqulova Dilrabo
31
61.
Azizova O‘g‘iloy
36
62.
Toshpo‘latova Mahliyo
34
63.
Sattorova Gavhar
35
2.2. Tekshirish usullari
Tekshirish usullariga keladigan bo‘lsak, bunda asosan aholi turli guruhlarining
amaldagi ovqatlanishini o‘rganishning eng qulay va ommabop usuli bo‘lgan anketa-surov
usulidan foydalandik .
Shu bilan birga aqliy mehnat bilan shug‘ullanuvchi kishilarning amaldagi
ovqatlanishiga tegishli ba'zi ma'lumotlarni bilish mobaynida surov usulidan ham foydalanildi.
Ma'lumki, anketa-surov usuli bir qator afzalliklari bilan birga ma'lum qiyinchiliklarga
ham ega. Bunda tekshirilayotgan aholi guruhi tomonidan anketani to‘g‘ri to‘ldirish paytida
anchagina tushunmovchiliklar yuzaga kelishi mumkin. Bu holatning oldini olish uchun
tekshiriluvchilar orasida avvalo tushuntirish ishlari olib borildi. Shuningdek bunday
tushuntirish ishlarini ularning oila a'zolari o‘rtasida ham o‘tkazdik. Tushuntirishlar mobaynida
anketani to‘ldirish qonun-qoidalari bilan birga ushbu tadqiqotning maqsad va vazifalari, bu
37
tadqiqotning ularning sihat-salomatligini saqlash borasida qanchalik ahamiyat kasb etishi
xususida ham tegishli ma'lumotlar berildi.
Shundan so‘ng tekshiriluvchilarga maxsus tayyorlangan anketalar tarqatildi. Bu
anketalarda tekshiriluvchilar iste'mol qiladigan kunlik taomlarning nomlari, miqdori va sifati
qayd etiladi. Shuningdek, anketalardan ovqatlanish bilan bog‘liq boshqa savollar ham o‘rin
olgan. Anketalar tekshiriluvchilar tomonidan bir hafta davomida to‘ldirildi. Bu vaqt davomida
anketalarning qay darajada to‘g‘ri va aniq to‘ldirib borilayotgani nazorat qilindi, xatolar
to‘g‘rilab turildi. Buning natijasida anketalar to‘g‘ri va aniq ma'lumotlar olishga muvaffaq
bo‘ldik.
Anketalar yig‘ib olingandan so‘ng, undagi ma'lumotlar tegishli adabiyotlardan
foydalanib qayta ishlandi. Tekshiriluvchilarning kunlik ovkat ratsionidagi ayrim vitaminlar va
ma'danli moddalar miqdori o‘rganildi va ma'lum belgilangan me'yorlar bilan solishtirib
ko‘rildi. Buning uchun har bir tekshiriluvchining bir haftada iste'mol qilgan oziq-ovqat
mahsulotlari alohida-alohida jamlab chiqildi. Anketalarda ko‘rsatilgan ovqatlarning
tarkibidagi masalliqlar miqdori tekshiriluvchilardan olingan ma'lumotlardan va oziq-ovqat
mahsulotlari bir porsiyasining o‘rtacha og‘irligi haqida mavjud ma'lumotlardan foydalanib
aniqlanildi.
Ma'lumotlar jadval shaklida berilgan bulib, 100 g maxsulot tarkibidagi mikronutrientlarning
mikdori keltirilgan. Masalliqlar miqdori aniqlanganidan so‘ng har bir tekshiriluvchining
haftalik va kunlik ovqat ratsionidagi vitaminlar va ma'danli moddalar miqdori aniqlandi. Bu
ko‘rsatkichlarni aniqlashda M.M.Skurixinning «O расчете ценности пищевых продуктов
питания по данным таблиц химического состава» (1991) nomli kitobi juda qo’l keldi (36).
Kuzatuv
ishlarimizda
A.I.
Zaychenko,
M.N.
Volgarev,
G.I.
Bondarev,
V.Ya.Vissarionova va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan “ Методические рекомендации
по вопросам изучения фактического питания и состояния здоровья населения в связи с
характером питания” nomli uslubiy qo‘llanmasidan keng foydalandik (17). Ushbu
qo‘llanmaning muhim jihati shundaki, unda aholi barcha guruhlarining amaldagi
ovqatlanishini o‘rganish uchun kerakli tavsiyanomalar, jadvallar, anketadan namuna va
boshqalar keltirilgan .
Olingan natijalar Windows
xp
operatsion tizimining Microsoft Excel va Origin 6.1.
dasturida statistik qayta ishlandi .
38
Anketa va uni tuldirish namunasi
A N K E T A
1. Familiyasi, ismi
2. Yoshi
3. Millati
4. Kasbi
5. Manzilgohi
6. Qanday mazali ovqatni xush ko‘rasiz:
shur, shirin, achchiq (keraklisini tagiga chizing).
7. Bir kunda necha marta ovqatlanasiz?
8. Qachon ko‘p ovqat yeysiz:
nonushta, tushlik, ikkinchi tushlik, kechki ovqat keraklisini
tagiga chizing.
9. Buy uzunligi (sm).
10. Tana og‘irligi (kg).
Ovqatlanish haqidagi ma'lumotlarni to‘ldirish tartibi.
1. Dam olish kunlari hisobga olingan holda 7 kun davomida to‘ldiring.
2. Iste'mol qilingan ovqatning nomi va yeyilgan miqdorini aniq qilib ko‘rsating. Suyuq
taomlar uchun stakanlar, choy qoshiq, osh qoshiq, kosa, tovoq, tarelka (to‘liq yoki yarim),
porsiyali ovqatlar uchun miqdor va og‘irligi, masalan, bir dona kotlet - 75 g va hokazo,
kasha, chakki - osh qoshiq miqdorida, shakar, qand, shirinliklar choy qoshiq miqdorida,
donalab, non bo‘lakcha hisobida.
3. “Qo‘shimcha ovqatlanish” grafasida iste'mol qilingan narsalar yoziladi, masalan,
bitta olma, bir dona bodring, bir stakan choy va hokazo.
39
ku
nla
r
tar
raq
Nonushta.
Tarkibi va
miqdori
Tushlik.
Tarkibi va
miqdori
2- tushlik.
Tarkibi va
miqdori
Kechki ovqat.
Tarkibi va
miqdori
Qo‘shimcha
ovqat. Tarkibi
va miqdori
1
2
3
4
5
6
7
1
1
2
3
4
2
1
2
3
4
3
1
2
3
4
4
1
2
3
4
5
1
2
3
4
6
1
2
3
4
7
1
2
3
4