Qarshi davlat universiteti qo’lyozma huquqida

D vitamin deganda raxit (“raxit”-grekcha so‘zdan olingan bo‘lib, umurtqa, o‘rkach
degan ma'noni anglatadi) kasalligi davolash xususiyatiga ega bo‘lgan, kimyoviy tuzilishiga 
ko‘ra, steroidlarga yaqin bir nechta birikma tushuniladi. Ular orasida haqiqiy vitaminlar D
2

vitamin-ergokalsiferol va D

3
vitamin-xolekalsiferoldir. D vitaminlarning topilishi raxit 

kasalligini davolash yo‘lini aniqlash sohasida erishilgan muhim kashfiyot bo‘ldi. Bu vitamin

---

9
tanada ma'danli moddalardan kalsiy, fosfor almashinuvida ishtirok etib, uning yetarli bo‘lishi 

iste'mol taomlaridan aynan shu elementlarning ingichka ichak orqali qonga so‘rilishini

yaxshilaydi va buyraklarda birlamchi siydikdan fosforning qayta qonga o‘tishini 
(reabsorbsiya) rag‘batlantiradi. Shu bois 40-50 yoshlardan keyin kalsiferolning taqchilligi
skelet suyaklari mustahkamligini kamaytirib, ular g‘ovak bo‘lib qoladi, suyaklarda «og‘riq» 
paydo bo‘ladi. Bu xastalik odatda quyosh nuridan kam bahramand bo‘ladiganlarda tez-tez
uchraydi. Bunday paytlari tez-tez quyoshda toblanish va kalsiferol preparatidan ineksiya 
qilish yaxshi yordam beradi. Lekin uni me'yoridan oshiq qabul qilish bilan tanani zaharlab
qo‘yish ham mumkin. Shuning uchun vitamin D bilan tanani boyitishda albatta tegishli 
mutaxassis bilan maslahatlashish kerak.
Gap shundaki, suyak to‘qimalari ham tanadagi boshqa to‘qimalar kabi yangilanib 

turadi. Vitamin D yetishmasligidan qonda kalsiy miqdorining kamayishi yangi suyak

hujayralari shakllanishida kalsiy ulushini kamaytiradi va u g‘ovak bo‘lib qoladi. Bu 
vitaminning qolganlaridan farqi shundaki, u boshqa vitaminlar ko‘p bo‘ladigan o‘simlik
mahsulotlari, sabzavotlar va mevalarda juda kam uchraydi. Asosiy manbai baliq yog‘i, 
o‘simlik moylari, sariyog‘, tuxum sarig‘i hamda dengizdan olinadigan yegulik mahsulotlar
hisoblanadi. Lekin ushbu mahsulotlar bilan bu vitaminni organizmga yetarli darajada qabul 
qilish qiyin. Eng yaxshisi ta'kidlaganimizdek quyosh nuri ta'sirida organizmda uning tegishli
miqdorda sintezlanishiga erishmoq kerak (13, 26, 28, 33, 45, 47).